«Ազատություն» ռադիոկայանի ռուսական ծառայությունը ներկայացրել է վաշինգտոնաբնակ ռուս քաղաքագետ Սերգեյ Մարկեդոնովի հեղինակած` «Թեստ հայ հասարակության համար» վերլուծությունը հայաստանյան նախընտրական կյանքի վերաբերյալ, որը ներկայացնում ենք մեր ընթերցողի ուշադրությանը:
Հայաստանում խորհրդարանական ընտրությունների քարոզավարտին մեկ շաբաթ է մնացել: Մայիսի 6-ին այս երկրի քաղաքացիները կընտրեն Ազգային ժողովի պատգամավորներին: Հանրապետությունում մանդատների համար ակտիվ պայքար է մղվում: Ներկայիս ընտրությունները դժվար է անվանել «անցողիկ»: Ի՞նչ նշանակություն ունեն դրանք Հայաստանի ներսում քաղաքական ուժերի վերադասավորումների համար: Եվ ի՞նչ հետևանքներ կունենան դրանք Երևանի արտաքին քաղաքական կուրսի համար:
Եթե Հայաստանի խորհրդարանական ընտրությունները բնութագրելու համար որոնենք ինչ-որ գունեղ պատկեր, ապա այն բնորոշելու համար համապատասխան կլինի «ընդհանուր ակնարկ» բառակապակցությունը:
Պատգամավորների ընտրությունները 2008թ. նախագահական ընտրություններից հետո առաջին համազգային քարոզարշավն է: Այն ժամանակ, հիշեցնեմ, հաղթողին որոշելն ավարտվեց բավական տխուր: Իշխանությունների ու ընդդիմության փողոցային ընդհարումները, քաղաքացիական անձանց մահը և կարճատև արտակարգ դրություն հայտարարելը Հայաստանի ներկայիս նախագահ Սերժ Սարգսյանի համար ստեղծեցին բացասական ֆոն երկրի ներսում ու դրա սահմաններից դուրս: Իշխանությունները ոչ քիչ ջանքեր գործադրեցին այն բանի համար, որ ապացուցեն սեփական քաղաքացիներին ու միջազգային կառույցներին, որ 4-ամյա վաղեմության դեպքը եղել է ոչ ավելին, քան հանգամանքների ողբերգական դասավորություն, որի հետևում չկան համակարգային խնդիրներ: Այդ պլանում ներկայիս ընտրությունները, անկախ դրանց մասնակիցների կամքից, վերածվում են քաղաքական հասունության ու իշխող դասի, նաև ընդդիմության համար յուրաօրինակ թեսթի:
Ընթացիկ տարվա մայիսին պարզ կդառնա` նրանք ինչ-որ դասեր քաղե՞լ են անցյալից, թե՞ ոչ: Եվ երկրորդ` 2012թ. ընտրությունները տեղի են ունենում 5 տարին մեկ անցկացվող նախագահական ընտրություններից մեկ տարի առաջ: Չմոռանանք, որ ի տարբերություն հետխորհրդային հանրապետությունների մեծ մասի՝ Հայաստանի խորհրդարանը չի հանդիսանում ադմինիստրացիայի «քվեարկության պալատ»: Այն ունի կարևոր իրավասություն, այն է` կառավարության ձևավորումը: Նախագահական ընտրությունների նախօրեին սա այնքան էլ քիչ չէ:
Իրավիճակին սրություն է հաղորդում այն, որ կուսակցական-քաղաքական ներկապնակը հանրապետությունում ավելի գունագեղ է, քան հարևան Վրաստանում ու Ադրբեջանում: Այստեղ ոչ թե մեկ, այլ երեք «իշխանական կուսակցություններ» են, որոնցից յուրաքանչյուրը փորձում է աշխատել ոչ այնքան հանուն ընդհանուր գործի, որքան իր համար:
Իշխող կոալիցիայի ամենագլխավոր կուսակցությունը` «Հանրապետաականը», ձգտում է ստանալ խորհրդարանական մանդատների կեսը: Այդ ժամանակ ամեն տեսակ կոալիցիոն սխեմաների նկատմամբ կարիքը ինքնաբերաբար անհետանում է: Կստացվի «Եդինայա Ռոսիայի» կամ Վրաստանի «Միասնական ազգային շարժման» նմանությամբ ինչ-որ բան:
Սակայն հանրապետականների գործընկերները, հատկապես «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը, չեն ցանկանում հաշտվել վիճակագրի դերի հետ: Դա այն դեպքում, երբ երկորդ իշխանամետ ուժը սերտ կապված է Հայաստանի նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի հետ: Այսօրվա դրությամբ բոլորից վատ երրորդ «իշխանական կուսակցության»` «Օրինաց երկիր»-ի հեռանկարն է: Առաջին երկուսի համար այն չափազանց թույլ է: Ժամանակին նրան կոալիցիա հրավիրեցին 2008թ. ներքաղաքական դժվարին պայմաններում: «Օրինաց երկիրն» այդպես էլ չդարձավ «յուրային», այն դեպքում, երբ ընդդիմության համար այդ կուսակցությունը շատ իշխանամետ է:
Այդուհանդերձ, ընդդիմադիր դաշտում ևս հստակությունն ավելին չէ: Հայ ազգային կոնգրեսը (ՀԱԿ), Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությունը և «Ժառանգությունը» խորհրդարան են գնում միմյանցից առանձին: Ու պայքարում են ոչ միայն իշխանությունների, այլև միմյանց դեմ: Ու եթե ՀԱԿ-ի հեռանկարում կա լավ շանս` ձայներ ստանալ շնորհիվ իր խարիզմատիկ առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, դաշնակների դեպքում կարող է աշխատել նրանց պատմական բրենդը:
Այս կերպ, Հայաստանում խորհրդարանական քարոզարշավը կարող է դիտարկվել որպես մրցակցություն քառակուսում: Ոչ միայն (ու ոչ այնքան) իշխանությունն ու ընդդիմությունն են պայքարում միմյանց դեմ, այլև վեճեր են գնում նրա շուրջ, թե ով է լինելու իշխանական ուժերի ու ընդդիմադիր ուժերի գլխավոր դերակատարը:
Ինչ էլ որ լինի, 2012թ. մայիսից հետո գործող նախագահը, որպեսզի հաջողությամբ հանձնի ընտրական քննությունը, պետք է իր գործողությունները համաձայնեցնի նոր խորհրդարանական կորպուսի ու նոր (բացառված չէ` հին) կառավարական կոալիցիայի հետ:
Այս «համատեքստում» Երևանին, ամենայն հավանականությամբ, ժամանակ չի լինի զբաղվել Լեռնային Ղարաբաղով ու Թուրքիայի Հանրապետության հետ հարաբերությունների կարգավորմամբ: Այս համատեքստում կարելի է հստակ խոսել Հայաստանի քաղաքական ուժերի միջև կոնսենսունսի մասին:
Նրանք բոլորը պատրաստ են իրենց դրսևորել որպես լավագույն հայրենասերներ ու հայրենիքի տաքարյուն պաշտպաններ: Բնականաբար, Երևանից նվազագույնը մեկ տարվա ընթացքում ակնկալել մեծ առաջընթաց խաղաղարար գործընթացներում, պետք չէ:
Ո՞վ, իրականում, կցանկանա պայքարել իշխանության համար ազգային հետաքրքրությունների դավաճանի խարանով:
