«Առաջին լրատվականի» զրուցակիցն է Հետխորհրդային տարածքում ուսումնասիրությունների կենտրոնի գլխավոր տնօրեն, «Կովկասի տեղեկագիր» ինտերնետ–պորտալի խմբագիր Ալեքսեյ Վլասովը:
– Պարոն Վլասով, երկու օր է, ինչ ՌԴ ԱԳ նախարարը Թուրքիայում է: Ինչպե՞ս կբնութագրեիք այդ այցը: Հայտնի է, որ օրակարգում է Հարավային Կովկասի, Իրանի եւ էներգետիկայի ոլորտի հարցեր։
– Դուք հարցում նշեցիք այն հարցերը, որոնց վրա են ներկայումս ձեւավորվում Մոսկվայի եւ Անկարայի հարաբերությունները: Հարցը միայն նրանում է, թե ինչպե՞ս կբախշվեն առաջնահերթությունները, քանի որ Ռուսաստանը եւ Թուրքիան հիմնականում համագործակցում են առեւտրատնտեսական ոլորտում, միասին իրականացնում են տնտեսական ծրագրեր: Բացի այդ, այնպիսի կառույցների ստեղծումը, ինչպիսին է ռազմավարական պլանավորման ռուս-թուրքական խումբը, վկայում է այն մասին, որ Մոսկվան եւ Անկարան փորձում են բոլոր նշված հարցերը լուծել փոխշահավետ ելքով։ Էներգետիկ ոլորտի հարցերը, կարծում եմ, կլինեն, եւ իհարկե կվերաբերեն «Հարավային հոսքին», Nabucco-ին, «Բաքու-Ջեյհան» նավթամուղին, կորոշվի` էներգերտիկ ոլորտում ինչքանով են ռուսական եւ թուրքական շահերը համընկնում, սա, իհարկե, համար առաջին խնդիրն է։
– Ակնհայտ է, որ տարածաշրջանում Ռուսաստանի թիվ մեկ մրցակիցը տարածաշրջանում Թուրքիան է։ Այդ համագործակցությունը չի՞ կարող փոխել ուժերի դասավորությունը հօգուտ Անկարայի:
– Կա ընկերական մրցակցություն հասկացություն` ինչպես բիզնեսում, այնպես էլ քաղաքականության մեջ, որովհետեւ գեոքաղաքականությունը այժմ օգտագործում է գեոտնտեսության գործիքները։ Կա նաեւ ոչ ընկերական մրցակցություն հասկացությունը։ Մոսկվան հիանալի հասկանում է, որ տարածաշրջանում Թուրքիան իր մրցակիցն է, եւ նախեւառաջ փորձում է այնպես անել, որ մրցակցության ռեժիմը դրվի կանոնների մեջ, որոնք կընդունվեն երկու երկրների կողմից էլ։ Բոլորը հասկանում են` պետությունները մրցակցում են այս նշված հարցերում: Բայց Մոսկվան փորձում է այդ մրցակցությունը ընկերական դարձնել` օգտագործելով թուրքական գործոնը որպես միջոց` պայքարելու երրորդ ուժերի դեմ, որոնք փորձում են միջամտել տարածաշրջանային հարցերին։ Մոսկվան այս դեպքում առաջնորդվում է չարից փոքրագույնը սկզբունքով։
– Թուրքիայի իշխանությունների հետ բանակցությունների ժամանակ ղարաբաղյան հակամարտության հարցը կքննարկվի՞:
– Կարծում եմ` Հարավային Կովկասում անվտանգության հարցը կքննարկվի Էրդողանի եւ Դավութօղլուի հետ հանդիպման ժամանակ: Կարծում եմ` շեշտը կդրվի Իրանի հարցի, այլ ոչ թե Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի վրա, որովհետեւ, մեծ հաշվով, Աստանայի գագաթնաժողովից հետո, որտեղ Ղազախստանի փորձերը` ԵԱՀԿ Մինսի խմբի դիքրորոշումը եւ հակամարտության կարգավորման Մադրիդյան սկզբունքները ընդունելի դարձնել, անհաջող էին, գործընթացը կանգ առավ: Մոսկվայի եւ Անկարայի պատվիրակները, իմ կարծիքով, պետք է ձեւավորեն հետագա գործողությունները` ստեղծված փակուղուց դուրս գալու համար: Ո՜չ Անկարայում, ո՜չ Մոսկվայում չունեն կոնկրետ մոտեցում, որով կարելի է լուծել ղարաբաղյան հակամարտությունը: Իսկ Իրանի հարցում պետք է կողմնորոշվել, քանի որ հասկանալի է, որ ԱՄՆ-ը գնալով ավելի է հետաքրքրվում տարածաշրջանով:
– Անցյալ շաբաթ Լավրովը ասել է, որ ղարաբաղյան հարցի կարգավորման այս փուլում ամենակարեւորն է չխանգարել այս գործընթացին: Նա ի՞նչ նկատի ունի, ո՞վ է խանգարում գործընթացին:
– Կարծում եմ` գործընթացին խանգարում է ԶԼՄ-ների կողմից ստեղծված լարված տրամադրությունը, որն ազդում է ե՜ւ Երեւանի, ե՜ւ Բաքվի վրա: Այս հոգեբանական սթրեսի մեջ իրենց ազդեցությունն են գործում նաեւ Wikileaks-ի հրապարակումները, որոնցում խոսվում է ադրբեջանական, մի փոքր էլ հայկական քաղաքական էլիտայի մասին: Լավրովը հասկանում է, որ բանակցային գործընթացը կարող է զարգանալ այն ժամանակ, երբ չկա լարվածություն քաղաքական շրջանակներում: Իհարկե, այն, ինչ տեսնում ենք ինֆորմացիոն ոլորտում, չի օգնում լարվածության մեղմացմանը: Ես չեմ տեսնում որեւէ այլ գործոն, որ բացասաբար է ազդում կարգավորման գործընթացի վրա:
– Անցյալ շաբաթ ՌԴ արտաքին գերատեսչության 2010թ. գործունեությունն ամփոփելիս Լավրովը հրապարակել է Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության առաջնահերթությունները, որտեղ չի նշվում ղարաբաղյան հարցը: Ինչպե՞ս եք գնահատում այդ փաստը: Այն ինչպե՞ս կարող է անդրադառնալ տարածաշրջանում, հատկապես Հայաստանում Ռուսաստանի ունեցած դերի վրա:
– Գիտեք, ղարաբաղյան հարցը ընդգրկված է ավելի մեծ թեմայի մեջ` Հարավային Կովկասում անվտանգության էֆեկտիվ համակարգի ձեւավորման համար: Այսպիսով, ասել, թե Ռուսաստանը մտադիր է դուրս գալ ղարաբաղյան հարցի կարգավորման գործընթացից կամ իր մասնակցությունը դադարեցնել, կարծում եմ, ճիշտ չէ: Հակառակը, Ռուսաստանը գնում է ռիսկի` փորձելով աջակցել նորմալ ձեւաչափում երկու երկրների միջեւ երկխոսությանը: Մեկ այլ հարց է այն, որ ակնհայտ է դառնում` ղարաբաղյան հարցի լուծումը մի միջնորդի շնորհիվ գործնականում անհնար է: Ռուսաստանում կա երկու մոտեցում. մի խումբ փորձագետներ կարծում են, որ մինչ գործի չանցնեն հակամարտող կողմերը, միջազգային միջնորդների ջանքերը ապարդյուն են: Հաջորդ տեսակետը կայանում է նրանում, որ ինչպես ուժ գործադրեցին Վրաստանի վրա 2008թ.-ին, այնպես էլ պետք է Երեւանի եւ Բաքվի վրա ուժ գործադրել ու ստիպել գործողությունների դիմել:
