«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է կինոռեժիսոր Էդգար Բաղդասարյանը:
– Պարոն Բաղդասարյան, քաղաքական կյանքում լրջագույն տրանսֆորմացիաներ են: Մշակույթի գործիչներից ոմանք կլինեն խորհրդարանում, օրինակ՝ Կարեն Ղազարյանը, Շուշան Պետրոսյանը: Ի՞նչ եք կարծում, այս գործիչների` խորհրդարան մուտք գործելով, արդյոք նոր որակի՞ խորհրդարան կունենանք:
– Այս օրերի ընթացքում ստիպված եմ եղել անդրադառնալ այս հարցին, մասնավորապես Շուշան Պետրոսյանի՝ խորհրդարան մտնելուն: Իսկ ինչո՞ւ ոչ Շուշան Պետրոսյանը… Նայեք ներկայիս խորհրդարանի կազմը, կտեսնեք, որ հանգիստ կարելի է 30-40 հոգու փոխարինել Շուշան Պետրոսյանով և ոչ միայն նրանով: Ուրիշ հարց, թե օրինակ, Շուշան Պետրոսյանի ինչին է պետք պատգամավոր դառնալ, բայց երևի գտել է ինչ-ինչ դրդապատճառներ, և ես չեմ կարծում, որ դա վատ է: Ես մի քանի անգամ հարցրել եմ, թե արդյոք բանվոր կա՞ մեր խորհրդարանում, ես բանվոր դասակարգից որևէ մեկին եմ ուզում տեսնել, բայց գոյություն չունի: Խորհրդարանը հիշեցնում է բիզնես ակումբ, մարդկանց խումբ, որոնք հարուստ են, մտել են խորհրդարան՝ պաշտպանելու իրենց բիզնեսը կամ մտել են, որ ավելի հարստանան, և սա ավելի վատ է, քանի որ նոր աղետ է սպասվում:
– Արդեն պատրաստ են կուսակցությունների համամասնական, նաև՝ մեծամասնական ցուցակները: Սերժ Սարգսյանը խոստացել էր, որ օլիգարխներ չեն լինի խորհրդարանում: Ցուցակներին հասցրե՞լ եք հետևել և հուսադրո՞ղ են արդյոք դրանք:
– Ես երբեք չեմ թաքցնում, որ զզվում եմ քաղաքականությունից, ոչ թե որովհետև քաղաքականությունը վատ բան է, այլ ներկա քաղաքականությունից եմ զզվում: Հետևելով ցուցակներին՝ տեսա, որ օլիգարխները նորից կլինեն խորհրդարանում և չեն կարող չլինել: Չեմ կարծում խիստ տարբերություն կլինի նախկին խորհրդարանից: Այդ խաղերն ինձ համար շատ ակնհայտ են, և ես չեմ տեսնում կուսակցությունների միջև գաղափարական տարբերություն: Ես միշտ հարց եմ տալիս` ՀՀԿ-ի և ԲՀԿ-ի տարբերությունը ո՞րն է, մեկը կարո՞ղ է արդյոք գաղափարախոսության տարբերությունը բացատրել, երբ անգամ նրանց ղեկավարները՝ Գագիկ Ծառուկյանը և Սերժ Սարգսյանը չեն կարող բացատրել իրենց կուսակցությունների տարբերությունները: Այս երկուսը բիզնես-ակումբներ են, որոնց մեջ ընդգրկված են ինչպես կերակուրը՝ համեմունքներով, մի քիչ աղ ու բիբարով տարբեր արվեստագետներ, գիտնականներ, բայց կուսակցության գաղափարախոսություն չկա: Կա գաղափարախոսություն ունեցող դաշնակցություն կուսակցությունը, կան լիբեր-դեմոկրատներ, ուրիշ խնդիր է, որ Ժիրինովսկին էլ լիբերալ-դեմոկրատ է, բայց ո՛չ լիբերալ է, ո՛չ էլ դեմոկրատ, երևի ավելի շուտ ֆաշիստ է:
– Պարոն Բաղդասարյան, ըստ Ձեզ` այս ընտրությունը նմա՞ն է լինելու 2007-ի ընտրություններին, թե՞, այնուամենայինիվ, մտածողության որոշակի փոփոխություն կա գոնե հասարակության շրջանակում:
– Նորմալ ընտրությունները ենթադրում են մեծ ինստիտուցիոնալ պրոցես և կախված են բարդ սոցիալ-քաղաքական և հոգեբանական խնդիրներից, որոնք չի կարելի իրարից տարանջատել, հնարավոր չէ մեկ օրում վերցնել՝ լավ ընտրություններ անցկացնել, նման բաներ չեն լինում:
– Ասում են, որ այս անգամ Արևմուտքին խոստումներ են տվել արդար և թափանցիկ ընտրություններ անցկացնելու:
– Իսկ նախորդ ընտրություններին և դրանից առաջ մի՞թե չէին տալիս խոստումներ, ավելին՝ արևմուտքից նույնիսկ դիտորդներ էին գալիս: Խոսքն այն մասին է, որ քաղաքացին կոլապսում է գտնվում` հոգեբանական, բարոյական ճզմված վիճակում է: Այդ 5000 դրամը իր գլխի մեջ պատրանքի պես թևածում է, իսկ յուրաքանչյուր իշխանության խնդիրը մեկն է` վերարտադրվել, որովհետև կորցնելու շատ բան ունեն: Եվ ամեն ինչ անում են, որ այդ 5000 դրամը հանկարծ չդառնա 100.000 դրամ, թանկ չնստի իրենց վրա, և ի՞նչ է պետք դրա համար՝ էստրադային երգերով, սերիալներով բթացնել և այնպես անել, որ նրա համար այդ 5000 դրամը լուրջ փող մնա:
– Այսինքն` սա մտածված ծրագրային քաղաքականությո՞ւն է:
– Միանշանակ: Արվեստը ինչո՞վ է տարբերվում շոու-բիզնեսային աղբից…. Արվեստը գրեթե միշտ ճշմարտությունն է ասում: Ինձ հարցնում են՝ ինչու չեք մտնում քաղաքականության մեջ, ասում եմ՝ տարրական բանի համար. թիմային բարոյական կոդեքսը կարող է կոնֆլիկտի մեջ մտնել իմ անձնական բարոյական կոդեքսի հետ, այդ դեպքում հաղթում է իմ անձնական կոդեքսը: Ինչիս է պետք ինձ ենթարկեմ նման կատակլիզմների: Իսկ բոլորի, այդ թվում և Շուշան Պետրոսյանի առաջ ուշ թե շուտ դրվելու է այդ խնդիրը:
– Պարոն Բաղդասարյան, Դուք նշեցիք իր ձայնը 5000 դրանով վաճառողի մասին, սակայն կան քաղաքացիներ, զորօրինակ, այսօր Մաշտոցի պուրակի համար պայքարողները, որ ոչ 5000, ոչ էլ 500.000 դրամով ձայն չեն վաճառի: Ի՞նչ եք կարծում, հնարավո՞ր կլինի այս քաղաքական շարժումները զերծ պահել քաղաքականությունից:
– Ամեն ինչ կարվի, որ իրենց զերծ պահեն քաղաքականությունից, պառակտում մտցնեն: Հայկական քաղաքական դաշտը պղծվեց ոչ այս նախագահի օրոք, այլ ավելի շուտ, ինչի մասին շատերը չեն ուզում խոսել: Այսինքն՝ ի՞նչ էր արվում. մարդիկ, ովքեր իրենց բարոյական, քաղաքական նկարագրով լիդեր դառնալու պոտենցիալ էին ցույց տալիս, ի սկզբանե փչացնում էին, որ վերջում թողնեն ոմն մեկին և ասեն` դե էլ ով, եթե ոչ սա:
Իսկ քաղաքացիական հասարակությունը Մաշտոցի պուրակում սերմ է, որը հուսով եմ, պտուղներ կտա: Նրանց փչացնելու փորձեր լինելու են ներսից, դրսից՝ տարբեր եղանակներով, և տա Աստված, որ սա ձևավորի non-կոնֆորմիզմ, որի անհրաժեշտության մասին15 տարի թութակի նման կրկնում եմ: Մեր հայերի բնավորության մեջ հարմարվողականությունը, ցավոք սրտի, ուրույն տեղ ունի: Անգամ տատս էլ ինձ միշտ ասում էր՝ բալե՛ս, հարմարվիր, բայց ես չէի կարողանում, ըմբոստանում էի յուրաքանչյուր անարդարության դեմ, և ինչպես այն ժամանակ, այնպես էլ հիմա` չեմ կարողանում լռել: Ի՞նչ է նշանակում չի կարելի սրա մասին խոսել, կամ ով բանակի մասին է խոսում` մատնանշելով թերությունները, ազգի թշնամի է:
– Այսօրվա բանակ կուղարկե՞ք Ձեր տղային:
– Այս իրավիճակում իհարկե չեմ ուզում ուղարկել, և ես դա չեմ էլ թաքցնում, որովհետև իմ տղան այդ շեմին կանգնած է, որովհետև ես ունեմ մի տղա և հիմա չգիտեմ՝ կամ ինչ սպայի ձեռք կընկնի կամ ինչ շրջապատ: Միայն խոսելով, թերությունների մասին բարձրաձայնելով կարող ենք ինչ-որ վերջնական լուծման հասնել, իսկ քողարկելով այդ ամենը, մենք ավելի կխորացնենք ճգնաժամը:
– Խոսողներին, պայքարողներին էլ գրանտակեր են անվանում…
– Գտնում եմ, որ այդպիսի գնահատականներ տվողները ավելի մեծ թշնամիներ են: Եթե մենք ուզում ենք բանակ ունենալ, պետք է խոսենք, որ ազատվենք բացասական երևույթներից, բայց միայն խոսելը միայն քիչ է, պետք է ինչ-որ քայլեր արվեն: Սա մեր հասարակության խնդիրն է: Մենք արժանի ենք այն աշխարհիկ և հոգևոր իշխանություններին, ինչպիսին այսօր ունենք: Սրանից լավին, հավատացեք, արժանի չենք: Երբ մենք փոխվենք, իրենք էլ մեխանիկորեն կփոխվեն: Եթե մայր հայհոյելու համար մի երիտասարդը կրակում է մյուսի գլխին, որ կարող է նույնանման պատասխան տալ, փոխարենը գլխից կրակում է, սա մեր լուրջ, շատ լուրջ հասարակական խնդիրն է, այլ ոչ միայն բանակի:
– Խոսակցություններ կան, որ ԲՀԿ, ՀՀԿ, ՀԱԿ և Ազատ դեմոկրատները՝ Ժառանգության հետ համատեղ, կմտնեն խորհրդարան: Նոր մտածողություն արդյոք նորերի մեջ չե՞ք տեսնում: Օրինակ, ազատ դեմոկրատները դնում են ապախորհրդայնացման գաղափարախոսության խնդիր:
– Ամեն ինչը խոսքերի տեսքով շատ լավ է, ապասովետականություն պետք է գնա, ի վերջո Սովետական Միությունը պետք է վերանա մարդկանց գլխներից: Եթե մարդը չի ուզում վերացնել, ուրեմն մարդուն լծակներից պետք է հեռացնես, լինի դա քաղաքական, տնտեսական կամ մշակութային դաշտ…
– Արդար ընտրությունների դեպքում ունե՞ք արդյոք ընտրության հնարավորություն:
– Ոչ, ես չունեմ ընտրություն, ես չեմ ընտրում վատի ու վատագույնի միջև, ես ընտրում եմ լավի և լավագույնի կամ գոնե լավի և վատի միջև, իսկ այն, ինչ ես տեսնում եմ, ինձ համար անընդունելի է յուրաքանչյուր տեսանկյունից:
