Իր տարեվերջյան ամփոփիչ ելույթում ՊԵԿ նախագահ Գագիկ Խաչատրյանը հայտարարել էր. «Պետական եկամուտների կոմիտեն տարին ամփոփել է` ապահովելով շուրջ 590 մլրդ դրամի հարկային եկամուտներ, ինչը ծրագրած ցուցանիշը գերազանցում է շուրջ 20 մլրդ դրամով: Համեմատության համար հարկ է նշել, որ 2010թ. հարկային եկամուտները գերազանցել են 2009թ. ցուցանիշը` շուրջ 70 մլրդ դրամով»: Առաջին հայացքից «խոսուն» թվացող այս թվերի հետևում, սակայն, լրիվ ուրիշ բան է թաքնված:
Դա ցույց տալու համար նախ հստակեցնենք ՊԵԿ նախագահի արած երկու համեմատությունները: Նա մի կողմից 2009թ. հարկային եկամուտները համեմատում է 2010թ. հարկային եկամուտների հետ ու ասում, որ աճը կազմել է 70 մլրդ դրամ: Իսկ մյուս կողմից էլ` համեմատում է 2010թ. համար ծրագրված հարկային եկամուտները 2010թ. փաստացի հավաքագրված հարկային եկամուտների հետ ու ասում, որ ծրագրած ցուցանիշը գերակատարել է 20 մլրդ դրամով: Առաջինի պարագայում` 70 մլրդ դրամը տոկոսի վերածելիս ստանում ենք, որ 2010թ. հարկային եկամուտները աճել են 13.4%-ով (70 մլրդ-ը բազմապատկած 100-ի, բաժանած 520 մլրդ-ի): Սակայն 2010թ. 2009թ. համեմատ սպառողական գների աճը կազմել է 9.4%, ինչը նշանակում է, որ եթե ՊԵԿ-ը ոչ մի նոր բան էլ չաներ, 2009թ. համեմատ հարկային մուտքերը «մեխանիկորեն» պետք ավելանային ճիշտ այդ գնաճի չափով: Ստացվում է, որ հարկային մուտքերի իրական աճը (գնաճը հաշվի առած) կազմել է 4% (13.4%-9.4%): Իսկ եթե հաշվի առնենք նաև այն, որ 2009թ. համեմատ 2010թ. ՀՆԱ աճը կկազմի մոտ 2.6% (2010թ. հունվար-դեկտեմբեր ամսվա ՀՆԱ աճի վերաբերյալ տվյալները դեռ չկան, սակայն ակնհայտ է, որ դրանք շատ չեն տարբերվի հունվար-նոյեմբերի 2.6%-ից), իսկ ՀՆԱ 1 միավոր աճը տնտեսական օրենքներով պետք է որ ապահովի հարկային մուտքերի 2 և ավելի միավոր աճ, ապա ստացվում է, որ հարկային մուտքերի իրական աճը պետք է լիներ ոչ թե 4%, այլ` առնվազն 5.2%: Այսինքն` ՊԵԿ-ի «աշխատանքի» արդյունքը ՊԵԿ նախագահին գլուխ գովելու հիմք այս առումով ընդհանրապես չի տալիս, քանի որ իրականում հարկային եկամուտները 2010թ. 2009թ. համեմատ ինչ-որ տեղ նվազել են:
Նույն սկզբունքը կիրառենք 2010թ. ծրագրված հարկային եկամուտների և փաստացի հավաքագրված հարկային եկամուտների նկատմամբ: ՊԵԿ նախագահն ասում է` իրենք գերակատարել են ծրագրվածը 20 մլրդ-ով: Հիմա տեսնենք, թե ինչ կմնա 20 մլրդ-ից գնաճն ու ծրագրված ՀՆԱ աճը հաշվի առնելուց հետո: Եթե 2010-ի ծրագրված ցուցանիշը եղել է 570 մլրդ դրամ, ինչպես ասում է Գ.Խաչատրյանը, ապա ստացվում է, որ 2009թ. համեմատ ծրագրված է եղել հավաքագրել 50 մլրդ-ով (կամ 9.6%-ով) ավելի գումար: Սակայն 2009-ի համեմատ 2010-ին 9.6%-ով ավելի հավաքագրում նախատեսված է եղել առավելագույնը 5.5% գնաճի պարագայում, հետևաբար 9.4% գնաճի պարագայում պետք է ապահովվեր հարկային մուտքերի 13.5% աճ (9.4%-5.5%+9.6%) կամ 70.2 մլրդ դրամ: Այսինքն` միայն գնաճի գործոնը հաշվի առնելիս արդեն ծրագրված ցուցանիշը պետք է մեխանիկորեն գերակատարվեր ավելի քան 20 մլրդ դրամով: Ծրագրվածից գերակատարումը հենց այդքան էլ կազմել է: Սակայն մյուս կողմից էլ` 2009թ. համեմատ ծրագրված է եղել հավաքագրել 50 մլրդ-ով (կամ 9.6%-ով) ավելի գումար ՀՆԱ 1.2% աճի պարագայում, ոչ թե ՀՆԱ 2.6% աճի պարագայում, ինչպես փաստացի կարձանագրվի 2010-ի համար: 4-րդ դասարանի մաթեմատիկան մեզ հուշում է, որ եթե ՀՆԱ 1.2% աճի պարագայում նախատեսել ես 50 մլրդ հարկային եկամուտների աճ, ապա ՀՆԱ 2.6% աճի պարագայում պետք է ունենայիր ավելի քան 100 մլրդ դրամ հարկային եկամուտների աճ (2.6% բազմապատկած 50 մլրդ, բաժանած 1.2%): Ստացվում է, որ ծրագրվածից ավելի մեծ փաստացի տնտեսական աճը պետք է ապահովեր ծրագրվածից ավելի քան 50 մլրդ դրամով ավելի մեծ հարկային մուտքերի աճ:
Ամփոփենք. գնաճի` նախատեսվածից ավելի մեծ աճը մեխանիկորեն պետք է հանգեցներ հարկային եկամուտների` նախատեսվածից (50 մլրդ դրամից) 20 մլրդ դրամով ավելի մեծ աճ, իսկ ՀՆԱ-ի` նախատեսվածից ավելի մեծ աճը պետք է հանգեցներ հարկային եկամուտների` նախատեսվածից (50 մլրդ դրամից) 50 մլրդ դրամով ավելի մեծ աճ: Երկու գործոնը միասին պետք է ապահովեին հարկային եկամուտների` նախատեսվածից (50 մլրդ դրամից) 70 մլրդ դրամով ավելի շատ հարկային մուտքեր: Իրականում նախատեսվածից 20 մլրդ դրամով ավելի հարկային եկամուտներ են հավաքագրվել: Մնացած 50 մլրդ դրամը ինչ-որ տեղ կորել է: ՊԵԿ-ը իրականում 2010թ. 50 մլրդ դրամով թերակատարել է հարկային եկամուտների հավաքագրումը, ոչ թե 20 մլրդ դրամով գերակատարել այն: Եվ այս արդյունքը ստացվում է պարզ թվաբանության միջոցով:
