«Առաջին լրատվականի» զրուցակիցն է ճարտարապետ Արսեն Կարապետյանը
– Արսեն, Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը օրերս պահանջել է քանդել Թուրքիայի և Հայաստանի բարեկամությունը խորհրդանշող հուշարձանը, որն անվանել է այլանդակություն, նաև ասել է, որ անհարմար է, որ այսպիսի գործերը տեղ զբաղեցնեն արվեստի գործերի կողքին: Որպես ճարտարապետ` Ձեր դիտարկումը:
– Ճիշտն ասած չգիտեմ, թե Էրդողանը ինչ նկատառումներից ելնելով է ասել` արդյոք այն դիտարկել է որպես արվեստի՞ գործ, թե՞ որպես քաղաքական գաղափար, բայց եթե խոսքը առաջինի մասին է, ապա ես անձամբ այն կարծիքին եմ, որ այն գեղարվեստական արժեք չունի, ավելին, շատ անհաջող տեղ է դրված` սարի գագաթին, բավականին կոպիտ, իր չափերով մեծ, անգամ կատարումը շատ անորակ է, էլ չեմ ասում, որ մտահղացումն էլ հաջող չէ: Այս առումով Էրդողանի հետ համաձայն եմ: Ընդհանրապես ես այն կարծիքին եմ, որ ազգերի բարեկամության նման գաղափարների արձանները անիմաստ են, դրանցում անհաջող սովետական հոտ կա:
– Սակայն մենք նույնպես ունենք ի նշան բարեկամության տեղադրած հուշարձան` «Ձեռքերը»:
– «Ձեռքերը» այլ խորհրդանիշ ունեն: Այդտեղ խոսքը երկու քույր քաղաքների` Երևանի և Կարարայի մասին է: Այսինքն` այս պարագայում վերացական գաղափարի մասին չէ խոսքը, այլ շատ կոնկրետ կա երկու քաղաք, որոնք ընկերություն են անում: Իսկ գեղարվեստական առումով անհամեմատելի են, «Ձեռքերը» բարձր մակարդակի արվեստի գործ է:
– Կարսում տեղադրվածի մասին կարողացանք փաստել, որ այն զուրկ է գեղարվեստական արժեքից, սակայն մեզանում էլ ամեն րոպե ճարտարապետական լուրջ խախտումներ, խնդիրներ են առաջ գալիս:
– Խնդիրն ավելի պարզ է: Կարծիքներ կարող են ունենալ բոլորը, բայց կարծիքի հետևանքը պետք է շատ խիստ սահմանափակված լինի, այսինքն` օրենքներ պետք է լինեն` ինչը պահել, ինչը` ոչ, որն է արժեքը, որը` ոչ, այնպես, ինչպես ամբողջ աշխարհում է, մասնագետներ պետք է աշխատեն: Այստեղ մի քիչ հասարակության դերն էլ են գերագնահատում: Ճարտարապետական գործերը չպետք է հասարակությունը որոշի` լավ է, թե վատ, որովհետև այդ դեպքում առաջընթաց էլ չի լինի:
– Այսինքն` մեզանում օրենքը ուժ չունի՞, թե՞ համապատասխան օրենքներ չկան:
– Օրենքները շատ հեշտ փոխվում են: Քաղաքապետարանում մի այսպիսի բաժին կար, որը շատ տարօրինակ անուն ուներ` անօրինական կառույցների օրինականացման բաժին, ինչը շատ սիմվոլիկ է, այսինքն` ցանկացած բան կարելի է այդ անվան տակ «խցկել»:
– Երևանի նախկին քաղաքապետին` Գագիկ Բեգլարյանին, որքանո՞վ հաջողվեց քաղաքի տեսքը պահել, մեզ հետ զրույցում մեր մտավորական ավագանին հիացմունքով էր խոսում նրա կողմից Երևանը երևանցիներին վերադարձնելու բարի ավանդույթի մասին:
– Տեսեք, այսօր նորից նայում էի Մաշտոցի պողոտան… սարսափելի էր, ավելի լավ էր չանել այդ ներկապատումը, քան այդպես կիսատ-պռատ, շտապողականությամբ, անգամ գույների լուծումը, կատարման որակը սարսափելի են: Այն, ինչ հիմա արվում է քաղաքապետարանի կողմից փողոցները կարգի բերելու առումով, շատ նմանվում է Կարսի շենքերին: Այսինքն` շենքերը հենց այնպես բնավ պետք չէ: Պետք է ամեն ինչ լուրջ անել. շենքերի ճակատային մասերի վերանորոգումը նույնպես մասնագետների կողմից պետք է լրջորեն նախագծվի, այլ ոչ թե քաղաքապետարանի ինչ-որ բաժին այսքան կամ այնքան ներկ առնի պատահած գույնի ու ներկի:
– Արսեն, այստեղ էլ ճարտարապետական նախագծերը դրվում են մրցույթի, սակայն արդեն կանխորոշված է հաղթողը: Սա էլ է մենաշնորհային ոլորտ:
– Ամբողջ աշխարհում այս երևույթն առկա է, բայց տարբերությունն այն է, որ մեզ մոտ մրցույթների մեխանիզմը կատարելագործված չէ: Շատ դեպքերում կանխորոշված են արդյունքները: Սա փոքր երկրի փոքր շուկայի թերությունն է: Մյուս կողմից` այս խնդիրը առկա է մեր կյանքի բոլոր բնագավառներում և չի կարող միայն ճարտարապետության մեջ բացառվի:
– Հիմա ճարտարապետական աղետ կա՞ մեր երկրում:
– Ինձ թվում է աղետալի է վիճակը այնքանով, որ նույն ձևով շարունակվում է, չի երևում վերջը: Եթե ինչ-որ անցած էտապի մասին խոսեինք, որ փչացվել է, բայց հիմա փոխվել է, ես կասեի, որ ոչինչ, բայց ես չեմ տեսնում, որ իրավիճակը փոխվել է:
– Վերջին մի քանի տարիներին ճարտարապետական ի՞նչ կոպտագույն խախտումներ կնշեք:
– Վատն այն է, որ ամբողջ ուշադրությունը, գումարները ծախսվեցին փոքր կենտրոնում, որը ամենաարժեքավորն է, այդ պատճառով հենց ամենասարսափելին փոքր կենտրոնի վիճակն է: Այսինքն` եթե Երևանի հավասարաչափ զարգացում լիներ, շատ ավելի լավ կլիներ: Տեսեք, գոյություն ունի քաղաքաշինական խորհուրդ, որի դերն էլ հասկանալի չէ. կան օբյեկտներ, որոնց կառուցումը ի սկզբանե մերժվել է նրանց կողմից, բայց ի վերջո կառուցվել են դրանք, բայց խորհուրդի արձագանքն այդպես էլ չի հնչել, իրենք շարունակել են նույն կերպ աշխատել: Սա արդեն հեղինակության հարց է. եթե ձեր կարծիքը անտեսվել է, ինչո՞ւ եք շարունակում աշխատել, բացի դրանից` կազմը չի թարմանում, տարիներով նույն բանն են ասում, և մի կողմից չեն կարողանում արժեքավոր շենքերը պահել, բայց նաև իսկական նորի համար ճանապարհ չեն բացում: Տարօրինակ իրավիճակ է:
– Որպես ճարտարապետ` ի՞նչ կարծիք ունեք Կաթողիկոսի կողմից Երևան քաղաքի բոլոր համայնքներում եկեղեցի կառուցելու գաղափարի մասին:
– Կարծում եմ` դա եկեղեցու որոշելու խնդիրն է, եթե եկեղեցին` որպես ինստիտուտ, այդ ծրագրի կարիքը ունի, ապա քաղաքաշինարարների համար խնդիր է առաջանում այդ հարցը գրագետ լուծել՝ ավելացնելու ճանապարհով: Անձամբ ես չեմ տեսնում այն հավատացյալների քանակը, որոնց պակասում են եկեղեցիները, ցավոք, բայց դրա մեջ մի քիչ ձևական բան կա:
– «Մոսկվա» կինոթատրոնի ամառային դահլիճի պարագայում հաղթանակ գրանցվեց ամեն դեպքում:
– «Մոսկվա» կինոթատրոնի ամառային դահլիճի հարցում էլ վերջնական հաջողություն դեռ չունեցանք: Հաջողություն կունենայինք, եթե անօրինական որոշում կայացրած պաշտոնյաները պատժվեին: Հնարավոր է, որ բողոքելով ևս մի ծառ կամ մի շենք կարողանանք պահել, բայց պետք է սկզբունքը փոխել: Գոնե մեկ տողով պետք է գրվեր, որ սխալ է թույլատրվել:
– Ըստ Ձեզ` դահլիճն ունե՞ր այդ ճարտարապետական արժեքը:
– Ըստ իս` ուներ, բայց դա չէ կարևոր: Ես կարող է մտածեմ հակառակը, բայց կար հուշարձանների ցուցակ, որի մեջ կար դահլիճը, ուրեմն վերջացավ, արդեն իմ և ուրիշների կարծիքը կարևոր չպետք է լինի:
– Ինչո՞ւ, օրինակ, այդ պայքարները հաջողությամբ չեն պսակվում:
– Քաղաքական խնդիր է: Իշխանությունը չի գիտակցում, որ ինքը ծառայող է հասարակությանը, արդեն նրան լուրջ սպասարկող չեն ընկալում: Նույն Գագիկ Բեգլարյանը չասա՞ց` ես եմ քաղաքի տերը, դուք ովքե՞ր եք:
– Բայց պարզվեց` ինքն էլ քաղաքի տերը չէ:
– Այս կարգի իշխանավորները այնքան ժամանակ են քաղաքի տերը, մինչև մյուսով չփոխվեն: Բայց իրականում «տեր» հասկացությունը չկա, տերը քաղաքացիներն են՝ «քաղաքի բնակիչներ» իմաստով:
– Իսկ ո՞ր քաղաքապետի ժամանակ է, որ Երևանին ճարտարապետները «լավ աչքերով» են նայել:
– Օրինակ` Գրիգոր Հասրաթյանի: Հենց «Մոսկվա» կինոթատրոնի ամառային դահլիճը նրա օրոք կառուցվեց, նա նոր, բաց, հասարակական, մոդեռն գաղափարների մարմնավորումն է: Փաստորեն այն Երևանը, որ մենք հիմա սիրում ենք, այն ժամանակվա Երևանն է:
– Դե հիմա էլ մոդեռն շենքեր են փորձում կառուցել:
– Մոդեռնը ապակու և դետալի մեջ չէ, այլ մոտեցման, այսինքն` շենքի գաղափարախոսությունն է կարևոր: Այսինքն` շենքերը պետք է լինեն ավելի բաց, մարդամոտ: Այսօր մեր կառույցները զուրկ են որևէ գաղափարախոսությունից, այդ պատճառով էլ որոնումները միայն ձևի կամ դեկորի սահմաններում են:
