Thursday, 28 03 2024
Վանաձորում հղի կնոջ մահվան համար մեղադրանք է առաջադրվել 3 բժշկի
Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը
17:50
Քլինթոնը լոբբինգ է արել Կրասիկովի հետ Նավալնիի փոխանակման համար
Վրաստանի լեռնադահուկային հանգստավայրում ձնահյուսի պատճառով կա անհետ կորած
17:30
Սեուլում ավտոբուսների վարորդները գործադուլ են հայտարարել
17:20
Բուլղարիայում տեղի կունենան արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ
Եվրանեսթում մենք կողմ ենք քվեարկել մեր ընդդիմադիրների առաջարկին, իրենք մերին`ոչ.շատ բան չփոխվեց
Բաքվի վարքագիծն անընդունելի է. Բաքոյանը՝ ԼՂ-ի նախկին ղեկավարներից հարցազրույցներ վերցնելու մասին
Իսրայելը հայտնել է Լիբանանից հրթիռների արձակման մասին
17:00
Live. «Առաջին լրատվական» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոն
Վրաստանը մտադիր է երկու տարվա ընթացքում 3,7 մլրդ լարի ծախսել կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի համար
ԵԱՏՄ-ից դուրս գալու հարց Հայաստանը չի քննարկում. ՔՊ պատգամավոր
Օր առաջ հայտարարել ռուսական ռազմակայանը ՀՀ-ից հանելու մասին. Հայկ Միրզոյան
Անհապաղ դո՛ւրս գալ ՀԱՊԿ-ից և ԵԱՏՄ-ից. Ժողովրդավարական հասարակական-քաղաքական ուժերի հայտարարությունը
«Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են». Ռուբինյան
«Եվրամիությունը հիասթափեցրել է Վրաստանին». Պապուաշվիլի
Մենք Հայաստանին օգնելու պարտականություն ունենք ագրեսորի դեմ պայքարում․ Անն-Լորանս Պետելի հարցազրույցը
Բաքուն «ջրային ագրեսիա» է նախապատրաստում
Ղրղզստանը հայտնել է ՌԴ-ում ահաբեկչություններին մասնակցելու համար երկրի քաղաքացիներին հավաքագրելու փորձերի մասին
Բրյուսելյան սեղանին երաշխիքների փաստաթուղթ կլինի. Բաքվի նկրտումները չեն հաջողվելու
16:07
ՌԴ արտաքին հետախուզության ղեկավարն այցելել է Հյուսիսային Կորեա
Ոսկեպարում սադրիչներ են վխտում. ռուսների ձեռքի գործն է
Գյումրիում հանրային սննդի օբյեկտը կվերսկսի իր գործունեությունը
Այն ինչ ստացանք Արցախում, ստանալու ենք նաև ՀՀ-ում՝ եթե այս տեմպերով շարունակենք. Ստյոպա Սաֆարյան
Մնանք ՌԴ-ի հետ, կմնանք Ռուսաստան-Թուրքիա-Ադրբեջան եռանկյունում, որտեղ խնդիրները կլուծվեն մեր հաշվին
Ավարտվել է Հրազդան քաղաքի 64–ամյա բնակչի սպանության դեպքի առթիվ նախաձեռնված քրեական վարույթի նախաքննությունը
Ո’չ Կոնսերվատորիան, ո’չ «Գոյ» թատրոնը չեն ընդունում ձեր որոշումը. պատգամավորը՝ ԿԳՄՍ նախարարին
Կրթությանը հատկացվող բյուջեն 38%-ով ավելացել է՝ 2023-ի համեմատ. ԿԳՄՍ նախարարի հաշվետվությունը՝ ԱԺ-ում
15:30
Արտասահմանյան ընկերությունների վնասները ՌԴ-ի շուկայից հեռանալու պատճառով գերազանցել են 107 մլրդ դոլարը. Reuters
15:20
«Ռուսաստանը մեկ ամսից ավել գիտեր ահաբեկչության նախապատրաստման մասին». Բուդանով

Հանգրուանային յաղթանա՞կ թէ ընդհանուր հաշուեփակ. Յակոբ Պալեան

Երէկ, Յունուար 23-ին, առողջական պատճառով, տան մէջ բանտարկուած էի, երբ Փարիզի սրտին վրայ հաւաքուած էին Հայեր՝ անձկութեամբ սպասելով, որ Ծերակոյտը քննէ եւ քուէարկէ Հայոց Ցեղասպանութեան ուրացումը քրէականացնող օրէնքի նախագիծը:

Պատմութեան ընթացքին յաճախ հարուածուած հայութիւնը յաղթանակի ծարաւ ունեցած է եւ ունի՝ այն աստիճան, որ պարտութիւններն անգամ հոգեփոխութեան կ’ենթարկենք եւ ճառ կը ճառենք՝ «բարոյական յաղթանակ» պանծացնելով: Յիշենք Վարդանանքը…

Յունուար 2001-ին, Ֆրանսայի Ազգային Ժողովը բացած էր դուռը եւ քուէարկած Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը: Կիսաբոլորակ ժողովասրահին մէջ ներկայ եղած էի եւ հետեւած վիճարկումներուն, եւ սրահէն յաճախ դուրս գալով, զեկուցած էի սրտատրոփ սպասող Հայերուն:

Իրարու յաջորդած էին երեսփոխանները՝ հիմնաւորելով իրենց տեսակէտները, եւ ապա քուէարկած: Ճանաչման յաղթանակ մըն էր, բարոյական յաղթանակ մը, բայց ոչ յափշտակուած իրաւունքի ճանաչման:

Սրահէն ելքին՝ երէց ազգային մը, իր ուրախութիւնը եւ յուզումը արտայայտելով, ըսած էր, երբ կը քալէինք կողք-կողքի, որ «Ֆրանսահայութիւնը հասած էր իր նպատակին»: Ժողովուրդի տրամաբանութեան մէջ, երբ կը բացակայի յստակութիւնը, հանգրուանը կը շփոթուի նպատակին հետ: Այդ էր ազնիւ հայրենակիցի միտքին մէջ եղած շփոթը:

Յետագային Ծերակոյտը, իր կարգին, բազմաթիւ խուսանաւումներէ ետք, քուէարկած էր ճանաչումը՝ իր պարզացուած եւ պարզագոյն տարազաւորումով, ըստ որուն «Ֆրանսան կը ճանչնար 1915-ի Հայոց Ցեղասպանութիւնը», եւ Հանրապետութեան նախագահն ու վարչապետը, Ժագ Շիրաք եւ Լիոնէլ Ժոսփէն, ստորագրած էին ընդունուած որոշումը օրէնքի վերածող հրամանագիրը:

Տասը տարի ետք, ցեղասպանութեան ենթարկուած միւս ժողովուրդին հանդէպ որդեգրուած լրացման օրէնքին հետեւութեամբ, որ պատժելի կը դարձնէր ուրացումը, Հայութիւնը հետապնդեց, որ իր կարգին եւս, ուրացումը դասուի քրէական յանցանքի գլխուն տակ:

Չէի կրցած ներկայ ըլլալ զօրակցութեան ցոյցին, սակայն չիք չարիք առանց բարիքի. շնորհիւ հեռատեսիլի բարիքին՝ հետեւեցայ Ծերակոյտի նիստի մեծ մասին եւ բազմաթիւ ծերակուտականներու արտայայտութեան: Օգտակար պիտի ըլլայ պատմութեան համար, այդ ելոյթները՝ դէմ եւ թեր, հրատարակել՝ հայերէնով, ֆրանսերէնով, անգլերէնով, արաբերէնով, սպաներէնով եւ թրքերէնով:
Յաճախ ըսած եւ գրած եմ, որ ցեղասպանութիւնը ընթացքի մէջ է, կը շարունակուի:
Մեծ գոհունակութեամբ լսեցի այս հարցով արտայայտուող ծերակուտականները, երբ անոնք կ’ընդգծէին, որ իրենց հողէն հեռացուածները, ապաստանելով տարբեր երկինքներու տակ, կը կորսնցէին իրենց լեզուն: Ըսուեցաւ, որ լեզուն ինքնութեան պահպանութեան առանցքն էր: Եթէ լեզուն կորսուի, ցեղասպանութիւնը կը շարունակուի եւ կը հասնի իր եզրայանգման:

Այս շարունակուող ցեղասպանութիւնը ուրացումէ աւելին է, բայց անոր քրէականացման համար ո՞ւր եւ որո՞ւ պէտք է բողոքել: Կ’ենթադրեմ, որ պէտք է նայիլ հայելիին մէջ:

Երբ Հանրապետութեան նախագահը եւ վարչապետը օրէնքի հրամանագիրը ստորագրեն, մենք, ազգովին, պիտի ընդգրկուի՞նք երրորդ հանգրուանի աշխատանքին մէջ՝ վերականգնելու համար բռնագրաւուած Արեւմտահայաստանի աքսորական աշխարհաբարը, որուն համար կ’ըսուի, թէ անհետացման վտանգ կ’ապրի:

Երրորդէն ետք՝ չորրորդ կամ զուգահեռ հանգրուաններ ալ կան, որոնք առաջիններուն հետ առաջին պէտք էր որ մնացած ըլլային: Դադրեցանք իւրաքանչիւր նախաձեռնութեան ընկերացնելէ հիմնական եւ պարզագոյն հարցումը, «Ինչո՞ւ ցեղասպանութիւն գործուեցաւ» եւ եւ անոր շեշտակի պատասխանը՝ «Հողի համար»: Այլ խօսքով՝ հանգրուանը պէտք չէ շփոթել նպատակին հետ, եւ ինչպէս Ֆրանսացին կ’ըսէ մեծ իմաստութեամբ, որ «ծառը պէտք չէ ծածկէ անտառը»:

Հեռատեսիլի լրագրողը բազմաթիւ կարճատեւ հարցազրոյցներ ունեցաւ ծերակուտականներու հետ: Արտայայտուեցան դէմ եւ թեր կարծիքներ: Ընդունուած իրողութիւն է, որ Ծերակոյտը աւանդականօրէն իմաստուններու խորհուրդ մըն է:

Բայց ինչպէս ամենուրէք, հոն եւս կան բացառութիւններ:

Խորապէս ցաւեցայ, երբ ծերակուտական մը բացատրեց, որ քննուող օրէնքը անտեղի է, քանի որ «հարիւր տարի անցած է արդէն եւ Ֆրանսան կարիք ունի Թուրքիոյ՝ որպէս առեւտրական գործընկեր»…
Մարդն ու մարդկային օրէնքը կարելի՞ էր այս աստիճան ստորադասել օրացոյցին եւ նպարավաճառատան: Ծերակոյտի բարոյական հեղինակութիւնը նսեմացնող արտայայտութիւններուն դէմ օրէնք կա՞յ…

Հանդիսութեան մը ընթացքին, քիւրտ մտաւորական մը, իրեն ընծայուած պատիւը ընդունելու պահուն ըսած էր. «Կը յուսամ որ այս չի տրուիր որպէս ընդհանուր հաշուեփակ»:
Մենք ալ, այսօր իսկ, պիտի ըսե՞նք համայն աշխարհին, Հայաստան եւ սփիւռք(ներ), որ ուրացման քրէականացումը «ընդհանուր հաշուեփակ» չէ, solde de tous compte…

Է՞ թէ ոչ: Ի՞նչ պիտի ըսենք մենք: Ո՞ր պատասխանին համար:

Յակոբ Պալեան
«Բագին» գրական հանդէսի խմբագրապետ, 2012, Յունուար 24,

«Նոր Յառաջ», Յունուար 31, թիւ 320:

Բաժիններ
Ուղիղ
Լրահոս
Որոնում