ՀՀ ԿԲ նախագահ Արթուր Ջավադյանի ելույթը 2010 թ. տարեմուտի ավանդական ընդունելության ժամանակ

«Մեծարգո նախագահ, հարգելի հյուրեր և գործընկերներ: Ավարտին է մոտենում 2010 թվականը, որը լի էր մարտահրավերներով և փորձություններով: Այդուհանդերձ, ակնառու են նաև նվաճումներն ու համակարգային բարեփոխումները, որոնք մեր բոլորի համատեղ ջանքերի արդյունք են եղել:
Վերջին երկու-երեք տարիների ընթացքում համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի մարտահրավերները ստիպեցին վերաիմաստավորել շատ երկրների Կառավարությունների, Կենտրոնական բանկերի և նույնիսկ առանձին խոշոր գիտնականների մտածողությունն ու որոշումները, վերափոխել վերջիններիս կողմից նպատակների առաջնահերթությունների ընկալումը: Հայաստանի տնտեսությունը նույնպես, զերծ չմնալով ճգնաժամի բացասական հետևանքներից, քաղեց իր դասերը: Հստակեցվեցին տնտեսության ուժեղ ու թույլ կողմերը և մենք համոզվեցինք, որ առանց տնտեսությունում կառուցվածքային փոփոխությունների և արտադրողականության էական աճի հնարավոր չէ զերծ մնալ արտաքին շոկերի բացասական ազդեցություններից և ապահովել կայուն տնտեսական աճ:
Ճգնաժամի հետևանքները զգացնել տվեցին նաև 2010 թվականի մակրոտնտեսական քաղաքականության իրականացման ընթացքում: 2009թ. Կառավարության հետ համատեղ մշակված հակաճգնաժամային միջոցառումները թույլ տվեցին առավելագույնս մեղմել համաշխարհային ճգնաժամի բացասական ազդեցությունները: Այդուհանդերձ, տարեսկզբին Կենտրոնական բանկը կանգնեց համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի մեկ այլ հետևանքի, բարձր գնաճի զսպման խնդրի առջև, որը և ակնկալվում էր տարբեր երկրների մակրոքաղաքականություն իրականացնողների կողմից: Մեր երկրում գնաճային միջավայրը պայմանավորող հիմնական գործոններ հանդիսացան միջազգային շուկաներում գների աճը, դրամի արժեզրկման դրսևորումները և նախորդ տարում իրականացված` տնտեսության աճին նպաստող, ընդայնողական դրամավարկային և հարկաբյուջետային քաղաքականությունները:
Գնաճը կառավարելի մակարդակում պահպանելու և դրամի արժեզրկման սպասումները մեղմելու նպատակով Կենտրոնական բանկը տարեսկզբից իրականացրեց դրամավարկային պայմանների խստացում և ապադոլարայնացման միջոցառումներ: Նպաստավոր էր նաև Կառավարության կողմից բյուջեի պակասուրդի կրճատմանն ուղղված հարկաբյուջետային քաղաքականության իրականացումը: Արդյունքում մեզ հաջողվեց տարվա առաջին կիսամյակի ընթացքում 12-ամսյա գնաճը իջեցնել 3.6 տոկոսային կետով: Սակայն տարվա երկրորդ կեսը նոր մարտահրավերներ էր պատրաստել մեզ համար: Գնաճի տեմպը հուլիսից զգալիորեն ավելացավ` նոյեմբերին հասնելով 9.6%-ի` այս անգամ արդեն գերազանցապես պայմանավորվելով
պարենային ապրանքների միջազգային գների շեշտակի աճով (հունիս-հոկտեմբերին այն կազմեց մոտ 20%) և գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալների շուրջ 17%-ով նվազմամբ:
Չնայած սպասվող 9.7 տոկոս գնաճի 6-7 տոկոսը պայմանավորված է Կենտրոնական բանկից անկախ վերոհիշյալ առաջարկի շոկերով, մեր ջանքերը ուղղված են լինելու այդ շոկերի հաղթահարմանը, որպեսզի այն չփոխանցվի շուկայի այլ հատվածներին և չվերածվի համակարգային գնաճային ճնշումների:
Այդուհանդերձ, գնաճի դրսևորումները պետք է դիտարկել ընդհանուր մակրոտնտեսական ձեռքբերումների ենթատեքստում, որոնց նպաստել է նաև տարվա ընթացքում իրականացված դրամավարկային քաղաքականությունը: 2010 թվականին վերականգնվեց ՀՆԱ աճը, որին նպաստեցին արդյունաբերության և ծառայությունների ճյուղերը`մեծացնելով տնտեսությունում դիվերսիֆիկացիան: Ընթացիկ հաշվի պակասուրդը թեկուզ դանդաղ, բայց սկսեց նվազել, չեզոքացվեցին տնտեսության հիմնարարներով չպայմանավորված` դրամի արժեզրկման սպասումները, ինչը թույլ տվեց արձանագրել դոլարայնացման մակարդակի շուրջ 3% նվազում: 2010 թվականի երկրորդ կեսում, ԿԲ-ի նվազագույն միջամտության պայմաններում, ապահովվել է արտարժութային շուկայի բնականոն գործունեությունը:
Հեռանկարային և կառուցվածքային բարեփոխումները արդիական են նաև ֆինանսական համակարգի համար, և 2010 թվականը բացառություն չէր: Կենտրոնական բանկն ի սկզբանե որդեգրել է այն մոտեցումը, որ Հայաստանյան ֆինանսական համակարգը կարող է կայուն զարգացում ապահովել միմիայն վերջինիս կենսագործունեությանն անհրաժեշտ կառույցների և ենթակառուցվածքների ներդրման և կայացման պայմաններում: Գաղտնիք չէ, որ ցանկացած նոր բարեփոխում հղի է նորանոր ռիսկերով, և շատերը դիմադրում են փոփոխություններին, սակայն ճգնաժամը կրկին ապացուցեց, որ որևէ համակարգ չի կարող ամուր կանգնել, եթե չունի արդյունավետ կառուցակարգային հիմքեր:
Տարվա ռեֆորմային կարևոր նվաճումներից է Ավտոտրանսպորտային միջոցների օգտագործումից բխող պատասխանատվության պարտադիր ապահովագրության համակարգի մեկնարկը: Այն ունի կարևոր սոցիալական և տնտեսական նշանակություն: Նշված համակարգի ներդրման արդյունքում ճանապարհատրանսպորտային պատահարի հետևանքով վնաս կրած քաղաքացիներին կապահովվի պատշաճ փոխհատուցում: Հայ հասարակությունում կձևավորվի ապահովագրական մշակույթ, ինչը մի կողմից կնպաստի մատուցվող ծառայությունների տեսականու ընդլայնմանը, իսկ մյուս կողմից կբարձրացնի առաջարկվող պրոդուկտների որակը և գործընթացների արդյունավետությունը: Այսօր աշխատանքներ են իրականացվում նաև ապահովագրության կարևորագույն մեկ այլ տեսակի` բժշկական ապահովագրության ներդրման ուղղությամբ:
2010 թվականի մարտից իրականացվում է Հանրապետության Նախագահի նախընտրական ծրագրով նախատեսված` «Երիտասարդ ընտանիքներին մատչելի բնակարան» ծրագրի ներքո տրամադրված հիփոթեքային վարկերի վերաֆինանսավորումը, ինչը մեծ սոցիալական նշանակություն ունի նորաստեղծ ընտանիքների համար: Հիփոթեքային շուկայում մեծ է նաև Ազգային հիփոթեքային ընկերության դերը, որը 2010 թվականին շարունակել է ակտիվ գործունեությունը: Ընթացքի մեջ է գտնվում սոցիալական ուղղվածության ևս մեկ ծրագիր, այն է` հիփոթեքային ծրագիր երիտասարդ գիտնականների համար:
Օրեր առաջ ընդունվել է կենսաթոշակային բարեփոխումների իրականացումն ապահովող օրենքների փաթեթը, որի հիման վրա Հայաստանում 2011 թվականից կներդրվի կամավոր, իսկ 2014 թվականից` պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային բաղադրիչը: Այս բարեփոխումները ունեն մեծ սոցիալական նշանակություն և ուղղված են բնակչության պատշաճ կենսամակարդակի պահպանմանը նաև կենսաթոշակի անցնելուց հետո:
2010թ. շարունակվել է լայնածավալ միջոցառումների իրականացումը սպառողների շահերի պաշտպանության և հասարակության տարբեր նպատակային խմբերի տնտեսագիտական և ֆինանսական կրթման ուղղությամբ:
Ինչ վերաբերում է ֆինանսական ինստիտուտների 2010 թվականի զարգացումներին, ապա հատկանշական է, որ ֆինանսական համակարգի մասնակիցները տարին կամփոփեն դրական ֆինանսական արդյունքներով: Ֆինանսական համակարգի խոշորագույն մասնակից բանկային համակարգը ապահովել է մոտ 30 մլրդ դրամ շահույթ, ինչպես նաև ակտիվների 17%, կապիտալի 14% և վարկերի 25% աճ: Երկրում աճել է ֆինանսական միջնորդության մակարդակը: Բանկային համակարգի ակտիվները ներկայումս կազմում են ՀՆԱ-ի 46%-ը, ինչը նախորդ տարվա համեմատ ավելացել է 4.1 տոկոսային կետով, իսկ 2008 թ-ի համեմատ` 18 տոկոսային կետով:
Միջնորդության աճին նպաստել է նաև օտարերկրյա ինստիտուցիոնալ ներդրողների կողմից մոտ 80 մլրդ դրամ զուտ ներհոսքը, որը, ի հավելումն բանկերի ներքին ռեսուրսների, ուղղվել է վարկային շուկա` խթանելով մրցակցային միջավայրի ընդլայնմանը և տոկոսադրույքների նվազմանը: Պետք է արձանագրել, որ այսօր արդեն առանձին բանկեր թափանցիկ և զարգացման հեռանկար ունեցող բիզնեսներին առաջարկում են վարկեր նույնիսկ 9-ից 10 տոկոս տարեկան տոկոսադրույքով:
Հաջորդ տարիներին տնտեսությունում ֆինանսական միջնորդության ընդլայնման և տոկոսադրույքների նվազման խնդիրների հարթեցման ճանապարհը լինելու է ավելի դյուրին, քանի որ ապահովագրական շուկայի խոշորացումը և մասնավոր կենսաթոշակային համակարգի կայացումը ենթադրում է «երկար փողերի» ձևավորում, ինչը հոսելով բանկային համակարգ, կնպաստի բիզնեսի երկարաժամկետ վարկավորմանը, տոկոսադրույքների նվազմանը և տնտեսությունում ֆինանսական միջնորդության ընդլայնմանը:
Ամփոփելով 2010 թվականին համատեղ անցած ճանապարհի փորձություններն ու ձեռքբերումները, կցանկանայի նշել, որ Կենտրոնական բանկը 2011 թվական թևակոխում է արդեն իսկ այս սքանչելի նոր մասնաշենքում: Ես համոզված եմ, որ նման աշխատանքային պայմանները նոր ուժ և եռանդ կհաղորդեն մեր անձակազմին, որպեսզի միասին հաղթահարենք մեր առջև դրված բազմաբնույթ խնդիրները: Անելիքները շատ են, և մենք պետք է լինենք վճռական, որպեսզի դիմակայենք գալիք մարտահրավերներին:
Կցանկանայի հատուկ շնորհակալություն հայտնել Հայաստանի Հանրապետության Նախագահին, ֆինանսական հատվածի և մակրոտնտեսական կայունության խնդիրների լուծման հարցում իր կողմից ցուցաբերած հետևողական և կառուցողական աջակցության համար:
Մեծարգո պարոն Նախագահ, հարգելի հյուրեր և գործընկերներ: Շնորհավորում եմ բոլորի գալիք Ամանորը և Սուրբ Ծնունդը:
Թող գալիք տարին լինի խաղաղության, բարեկեցության և հաջողությունների տարի:»