«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի առաջատար մասնագետ Ալեքսանդր Կռիլովը:
– Պարոն Կռիլով, ինչպե՞ս կգնահատեք ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ջանքերը 2010 թվականին, կարգավորման գործընթացում այս տարի ի՞նչ արդյունքներ արձանագրվեցին: Եվ ինչպե՞ս եք գնահատում ղարաբաղյան կարգավորման վերջին բանակցությունները` Աստանայում ԵԱՀԿ գագաթնաժողովի շրջանակներում:
– Ընդհանուր առմամբ անցնող տարում կարգավորման գործընթացը դրական եմ գնահատում, որովհետև գործընթացը շարունակվում է. կողմերը հանդիպում են նախագահների բարձր մակարդակով, սա դրական է: Կարգավորման գործընթացում, սակայն, նշանակալի տեղաշարժ չի արձանագրվել, և դա ցույց տվեց նաև Աստանայում կայացած ԵԱՀԿ գագաթնաժողովը, որից, չգիտես ինչու, շատերը մեծ ակնկալիքներ ունեին: Աստանայում Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդները ցույց տվեցին, որ իրենց երկրները, իշխանությունները մնում են իրենց դիրքորոշումներին: Բանակցային գործընթացի թերությունը շարունակում է մնալ նույնը` կողմերը պատրաստ չեն հակամարտության փոխզիջումային կարգավորմանը և միջնորդներից ակնկալում են, որ նրանք հավանաբար մյուս կողմին կառաջարկեն այնպիսի լուծում, որն անհրաժեշտ են համարում Երևանում կամ Բաքվում: Իսկ ահա դիրքորոշումների մերձեցում չի նկատվում: Հենց այդ պատճառով էլ կարգավորման գործընթացը հայտնվում է փակուղային իրավիճակում:
– Իսկ ի՞նչ ակնկալիքներ կարելի է ունենալ 2011 թվականին ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացում: Կարո՞ղ ենք տեղաշարժ ակնկալել հաջորդ տարի, թե՞ նույն վիճակը կպահպանվի և հաջորդ տարի:
– Իհարկե, բավական քաղաքական գործիչներ, փորձագետներ հանդես են եկել դրական սպասելիքներով հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացի ապագայի տեսանկյունից: Հատկապես այս առումով առանձնանում էր Մեթյու Բրայզան, ով մի քանի տարի շարունակ հայտարարում էր, որ հաջորդ տարին բեկումնային տարի է լինելու ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացում: Ես նման լավատեսների թվին չեմ պատկանում, ես կարծում եմ, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը համառորեն ձգձգվող հակամարտություններից է, որի կարգավորումը չի կարող արագ լինել: Այդ իսկ պատճառով հազիվ թե 2011-ը բեկումնային տարի դառնա ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացում: Ամենայն հավանականությամբ իրավիճակը կմնա նույն մակարդակում` փորք-ինչ ավելի լավ կամ փոքր-ինչ ավելի վատ:
– Ինչո՞վ եք բացատրում Հարավային Կովկասում Միացյալ Նահանգների ազդեցության բավական նկատելի նվազումը:
– Դա, կարծում եմ, ընդունված երևույթ է, քանի որ նոր ադմինիստրացիայի օրոք ամերիկյան քաղաքականության մեջ առաջնահերթությունները փոխվեցին, այդ թվում` Կովկասյան տարածաշրջանում: Անզեն աչքով երևում է, որ Միացյալ Նահանգների մասնակցության մասշտաբները կովկասյան հարցերում նվազել է, այդ թվում նաև այն ֆինանսական միջոցները, որոնք ծախսվում են Կովկասյան տարածաշրջանի համար: Այդ իսկ պատճառով այստեղ` Կովկասի տարածաշրջանի զարգացման առումով շատ հետաքրքիր կլինի, թե ինչպես պետք է լուծվի վրացական պարտքերի հարցը, քանի որ Վրաստանը 2013 թվականին պետք է վճարի վարկերի տոկոսները, որը տրամադրվել էր Վրաստանին, իսկ այստեղ խոսքը գնում է բավական մեծ գումարների մասին, և անհասկանալի է, թե ինչպես պետք է կարգավորվի այդ հարցը: Ինչ վերաբերում է Հայաստանին և Ադրբեջանին, ապա հազիվ թե այստեղ արմատական փոփոխություններ տեղի ունենան: Եկող տարում, կարծում եմ, իրավիճակը առանձնապես չի փոփոխվի:
– Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում Ռուսաստան-Միացյալ Նահանգներ հարաբերությունները այս տարի, ի՞նչ նշանակալի փոփոխություններ տեղի ունեցան երկու պետությունների փոխհարաբերություններում:
– Նոր ադմինիստրացիաների օրոք երկու պետությունների միջև հարաբերությունները դարձան ամբողջովին այլ մակարդակի, և թեև մնում են բարդ, սակայն դրանք հարաբերություններ են, որոնք բնորոշ են, որոնք ունեն սեփական շահերը հետապնդող պետությունները, և որոնք փորձում են պաշտպանել այդ շահերը: Հետխորհրդային տարածքից, այդ թվում և Հարավային Կովկասից Ռուսաստանին դուրս մղելու քաղաքականության փոխարեն, ամերիկյան քաղաքականությունն այսօր ձգտում է ոչ թե նոր հակառակորդներ փնտրելու, այլ ձգտում է գտնելու նոր խորհրդատուներ, կամ օգտագործելու այն հակառակորդներին, որ եղել են խորհրդատուի կարգավիճակում: Սրանք շատ դրական արդյունքներ էին անցնող տարում:
– Պարոն Կռիլով, Ռուսաստան-Ադրբեջան, Ռուսաստան-Թուրքիա հարաբերությունների մակարդակը նշանակալի վերելք ապրեց վերջին շրջանում, ինչո՞վ եք դա բացատրում:
– Իսկապես, Ռուսաստանը ինտենսիվորեն զարգացնում է հարաբերությունները Թուրքիայի հետ, Սևծովյան տարածաշրջանում` տնտեսական ոլորտում, ինչպես նաև Ադրբեջանի հետ, հատկապես` էներգետիկ բնագավառում: Ռուսաստանը սկսել է ադրբեջանական գազ գնել, ինչը բավական հատկանշանական երևույթ է: Սակայն այս հարաբերությունների զարգացումը չի կատարվում Հայաստանի շահերի հաշվին, հատկապես` Հայաստանի անվտանգության շահերի հաշվին: Թուրքիայի հետ համագործակցությունը ընթանում է Սև ծովի տարածաշրջանի անվտանգության հարցում: Իսկ Ադրբեջանի հետ մենք զարգացնում ենք տնտեսական հարաբերությունները, ամեն դեպքում այստեղ կարևորն այն է, որ այդ հարաբերությունները չպետք է հակասեն Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի` Հայաստանի շահերին: Կարծում եմ` Ռուսաստանը պահում է այս ուղղությունը, և անցնող տարին այս առումով բավական հաջող կարելի է համարել Հայաստանի հետ հարաբերություններում: Այնպես որ, հեռանկարը Կովկասում իրավիճակի առումով հուսանք, որ դրական ուղղությամբ կլինի, գուցե ոչ այնքան արագ, ինչպես կարելի էր ակնկալել, բայց կարևորն այն է, որ այդ պրոցեսը շարունակական լինի: