Հարցազրույց Ավստրիայում ապրող գրող, թարգմանիչ Հերբերտ Մաուրերի հետ
-Պարոն Մաուրեր, Դուք բոլորովին վերջերս այցելել էիք Հայաստան, հաճախ շփվում եք մեր մտավորականների, մշակութային գործիչների հետ եւ տեղեկացված եք մեր երկրի մասին: Ձեր տպավորությամբ` ի՞նչ փոփոխություններ են եղել Հայաստանում: Որքանո՞վ է մարդը պաշտպանված մեր երկրում:
-Ինձ թվում է, որ մարդու իրավունքների տեսանկյունից վիճակը շատ վատ է: Վատ է հատկապես լրագրողների, ստեղծագործող մարդկանց վիճակը: Ընդհանուր առմամբ կա հուսախաբություն:Եվրոպայում կան տարբեր կազմակերպություններ, որոնք զբաղվում են մարդու իրավունքների պաշտպանությամբ, եւ նրանք աջակցում են նաեւ Հայաստանին: Հայաստանում էլ կան մարդիկ, որոնք զբաղվում են մարդու իրավունքների հարցերով եւ ունեն այն համոզումը, որ շատ լավ գործ են անում, սակայն նրանք քիչ են: Եվրոպայի խորհուրդն, ինչ խոսք, աջակցում է Հայաստանին, սակայն դա արվում է մակերեսային կերպով: Մյուս կողմից` կարծում եմ, որ հայերը պետք է հասկանան, որ մարդու իրավունքները ժողովրդավարության հիմքն են եւ պայքարեն, որ իրենց ձայնն անպայման արձագանք գտնի:
-Դուք տեղյա՞կ եք, որ հերթական անգամ եթեր չտրամադրվեց «Ա1+» հեռուստաընկերությանը, որը միակ այլընտրանքային հեռուստաալիքն է մեր երկրում, իսկ մյուսները վերահսկվում են իշխանությունների կողմից: Այս տեսանկյունից, ըստ Ձեզ` կարելի՞ է խոսել խոսքի, մամուլի ազատության մասին:
-Վերջին նորություններից տեղյակ չեմ: Իմ տպավորությամբ` մամուլը, ԶԼՄ-ների մեծ մասը ենթարկվում են կառավարությանը կամ մաֆիոզ խմբերին, ինչն էլ նշանակում է, որ նրանք չեն կարող լինել չեզոք եւ ազատ: Ամենամեծ խնդիրը, կարծում եմ, դա է: Այդպես վարվում է վարչապետ Սիլվիո Բեռլուսկոնին Իտալիայում, որտեղ ԶԼՄ-ները վերահսկվում են իշխանությունների կողմից: Իտալիան մեծ երկիր է, եւ այնտեղ մարդիկ կարող են այլ աղբյուրներից ստանալ տեղեկատվություն: Հայաստանի իշխանությունների վերաբերմունքը ԶԼՄ-ների նկատմամբ հիշեցնում է Բեռլուսկոնիի քաղաքականությունը, սակայն Հայաստանում դժվար է այլընտրանքային տեղեկատվություն ստանալը: Ինձ թվում է, որ ՀՀ իշխանություններն ուզում են ամբողջովին վերահսկել լրատվական դաշտը: Եթե համեմատելու լինեմ, նույնիսկ Բեռլուսկոնիին ես կգերադասեմ ՀՀ իշխանություններից:
-Հայաստանի իշխանությունները հանդես են եկել մի նախաձեռնությամբ, որով ուզում են մեր երկրում բացել օտարալեզու դպրոցներ: Ըստ Ձեզ` դա կնպաստի՞ կրթության որակի բարելավմանը, պե՞տք են առհասարակ օտարալեզու դպրոցներ:
-Որպես լեզվաբան կարծում եմ, որ եթե երեխան իր կրթությունը չի ստանում մայրենի լեզվով, նա հետագայում սկսում է խառնել լեզուները: Դրա համար էլ նախնական կրթությունը պետք է ստանալ մայրենի լեզվով, իսկ հետո կարող է սովորել այլ լեզուներ:
– Հայ մշակույթը ինչպե՞ս է ընկալվում Եվրոպայում: Ժամանակակից հայ հեղինակներից ու՞մ եք թարգմանել եւ ներկայացրել Եվրոպայում:
-Ատոմ Էգոյանի ֆիլմն է հաջողված եւ լավ ընդունված է Եվրոպայում: Հայերենից գերմաներեն շատ քիչ բաներ կան թարգմանված: Թարգմանել եմ Արփի Ոսկանյանի, Համբարձում Համբարձումյանի, Վահրամ Մարտիրոսյանի, Լեւոն Խեչոյանի գործերը: Դժբախտաբար դրանք լայն արձագանք չեն գտնում:
-Ձեր տպավորությամբ` մշակույթի, գրքի նկատմամբ ինչպիսի՞ն է վերաբերմունքը Եվրոպայում, եւ ինչպիսի՞ն` Հայաստանում:
– Մշակույթի նկատմամբ վերաբերմունքը կապված է երկրում տիրող քաղաքական մթնոլորտի հետ,ինչպես նաեւ` սոցիալ-տնտեսական պայմանների: Հայաստանում հեղափոխություն է եղել, եւ հայաստանցիները հայտնվել են բոլորովին այլ տնտեսական իրավիճակում: Հայ եւ եվրոպացի ստեղծագործողների գործունեությունը համեմատելու համար պետք է նայել, թե այդ երկրներում ինչպես է գործում գրքի շուկան, ինչ պահանջարկ ունի: Որպեսզի ստեղծագործողները, հրատարակիչները կարողանան հասնել հաջողության, պետք է լինի ազատ շուկա: Պետք է փոխվի նաեւ հասարակության գիտակցությունը: Հայաստանում դեռեւս չկա այդ ազատությունը: Օրինակ, գերմանախոս երկրներում կան շատ հրատարակչություններ, որոնք չկան Հայաստանում:
-Երեւանում այսօր հազիվ երկու-երեք գրախանութ է գործում: Ձեզ մոտ` Վիեննայում, քանի՞ գրախանութ կա այսօր:
-Իմ տեղեկություններով` յոթ հարյուրից ավել: