Արեւմտահայերէնը անհետացման վտա՞նգ կ՛ապրի. Նոր Յառաջ

Իւնէսքօ-ի արտայայտութենէն առաջի եւ վերջի մասին

ԻՒՆԷՍՔՕ-ի արտայայտութիւնը կրնայ մեզ յուզել, բայց ոչ մէկ ձեւով զայրոյթի պատճառ կրնայ ըլլալ: Եթէ զայրոյթի հասցէ պիտի փնտռենք, պէտք է որ քաջութիւն ունենանք մենք մեզ դիտելու հայելիին մէջ: Ի՞նչ կը բանինք երբ հայկական վարժարաններ կը փակուին, աւելի ճիշդ՝ կը փակենք: Ի՞նչ կը բանինք երբ հայերէն թերթ կը փակուի: Կը փակենք: Կը բաւարարուինք համացանցային հեռագրալուրերով:

Ո՞ր ազգային տրամաբանութեան կը հետեւինք երբ հայկական վարժարանի նպատակ կը համարենք պետական ծրագրի իրականացումը եւ անով կ’ուզենք արդարացնել հայ դպրոցի գոյութիւնը:

Երբ հայկական կարեւոր համայնքի մը դպրոցական տարիքի տղոց 43 տոկոսը կը գտնուի օտար վարժարաններու մէջ, երբ հայկական վարժարանի սով չկայ, ինչ կը բանինք բարեսիրականի զսպաշապիկէն դուրս գալով:

Երբ, ըստ գնահատումներու 500.000 անդամ հաշուող հայկական համայնքի մը մէջ, որուն վրայ կը գումարուին, ըստ գնահատումներու 200.000 Հայաստանի Հանրապետութենէն արտագաղթածներ, միայն 1.200 հայ աշակերտներ կան հայկական վարժարաններու մէջ, ո՞ր արարի բեմին վրայ կը գտնուինք, առաջի՞ն թէ երկրորդ: 1.200ով 100.000 կը փրկուի՞:

Հարցում մըն ալ. եթէ արեւմտահայերէնը դառնայ մեռեալ լեզու, երեւոյթին տրամաբանական հետեւանքներով, ի՞նչ բանի պիտի ծառայէ Ցեղասպանութեան ճանաչումը. անդադար հոլովուող ճենոսայտի:
Պատասխանատւութիւնները առկայ են ղեկավարութիւններու մակարդակին, բայց նաեւ իւրաքանչիւր Հայու, անխտի՛ր:

Իւրաքանչիւր Հայ, որ նոյնիսկ երբ առաջնորդող չէ, գիտակիցի պարտականութիւն ունի ընդվզելու: Այդ ընդվզելու յատկութիւնը, հոգեկան ուժը, Հռոմէացիներու վիրթուսը, անգլուխ ըլլալու հետեւանքով թմբիրի մէջ է:
Այսօր կանգնած ենք ճամբաբաժանի մը առջեւ:

Ճամփաբաժան եւ ընտրութիւն

Հարկ է ընտրել:

Եւ ազգային տրամաբանութիւնը կը պահանջէ ընտրել առաջին արարի ուղին: Բոլոր մնացեալները կեղծիք են, ապազգային են, շարունակութիւն ըլլալու չեն կոչուած:

Եւ պէտք է անսեթեւեթ կերպով հասկնալ, առանց ճկոյթի ետին թաքնուելու.
Մեռած լեզուով կ՚ըլլայ սկիզբ նորի եւ ոչ՝ շարունակութիւն:
Այսինքն ծագումով հայերով կը բազմանան ուրիշ ժողովուրդներ, Հայերու դիակին վրայ:

Աւելի քան դար մը առաջ, բանաստեղծը՝ Վահան Տէրեան՝ ըսած էր. Միթէ՞ դիակ է ձեր ուզածը:

Ղեկավարութիւնները դատել արեւմտահայերէնը մեռած լեզու դարձնելու
վտանգին դէմ բարձրացուած վահաններով:

Ո՞ւր կը գտնուինք: Առանց ոտքի քնացնող հռետորութեան. վերջնականապէս պարտուա՞ծ ենք, թէ պիտի վերականգնինք:

Հոն ուր կը գտնուինք, միջին լուծումներ չկան:

Վահանին վրա՞յ… թէ վահանի ետին:

Որպէսզի վահանի ետին ըլլալ սոսկ խօսք չըլլայ, բաժակաճառ զարդարող խօսք, անյետաձգելի պահանջ է ստեղծումը համազգային կառոյցի մը, վերհատուածական, վերկողմնապաշտական, վերհամայնքային, վերկուսակցական, յառաջացնելով համազգային տարողութեամբ հիմնադրամ:

Այս հիմնադրամը կը ծառայէ ընդհանրապէս հայերէնի, այս պարագային մասնաւորաբար արեւմտահայերէնի պաշտպանութեան, տարածման, ուսուցման եւ որակաւորման, ձեռնարկելով հայաւանդ դպրոցներու բազմացման, հոն ուր անոնք չկան, նոյնիսկ երբ հայածնունդ մարդիկ անոնց պահանջը չեն զգար, մերուելու-ձուլուելու-պատշաճելու-յաջողելու տենդով վարակուած:

Ղեկավարութիւնները պարտաւորութիւններ ունին անտարբեր զանգուածներուն նկատմամբ՝ յանուն ազգին:

Թէ ինչպէ՞ս, ո՞վ եւ որո՞նք կրնան ձեռնարկել այս ապագայատես շարժումին եւ առաջնորդել զայն, պէտք է տեսնել, առանց տխրեցնող կողմնապաշտութիւններու եւ դիրքապաշտութիւններու, թէ ով եւ որոնք կը տագնապին եւ անուրանալի նախաձեռնութիւններու կը դիմեն այս կենսական խնդրով: Թող ներուի հասցէ ճշդել ներկայ հանգրուանին. այս խնդրով պատնէշի վրայ գտնուող հայրենահանուած ժողովուրդի հայրենահանուած հոգեւոր առաջնորդութիւնը, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը եւ Կաթողիկոսը:

Իւրաքանչիւր օր որ կ’անցնի լճացման ճահիճին մէջ, այնքան կ’արագացնէ Իւնէսքօ-ի սպառնական նախատեսութիւնը: Եւ պիտի հասկնանք, որ մանր քայլերով չենք կրնար կուրծք տալ աւերակ ստեղծելու ընթացքին մէջ եղող սպառնալիքին:

Արդարեւ, բռնագրաւուած հայրենիքի վերականգնումը կ’ըլլայ ժողովուրդով, որ պահած ըլլայ հարազատութիւն: Իսկ այդ հարազատութեան առաջին եւ էական պատուանդանը ժողովուրդի նկարագիր եւ պատմութիւն պահած եւ պահող լեզուն է, առանց որուն կը մնան հայածնունդ ամբոխներ, եթէ կ’ուզէք, ժամանակ մըն ալ՝ գորշացող ծագումով Հայեր:

Իրատեսութիւն ունենալ՝ առանց ճապկումներու:

Ահազանգէ եւ քնացնող վերլուծումներէ ետք, եւ աւաղելէ առաջ՝ նախաձեռնել, առանց մանրավաճառի մտմըտուքներու: Այս ընել՝ ազգի աւելի քան կէսի վերապրումի եւ վերականգնումի առաջադրանքով:

Առանց անտեղի հրավառութիւններու եւ մանր քաղքենիի բարեսիրութեան:
Տեւելու հեռանկարով առաջնորդուելու խնդրին առջեւ կանգնած ենք:
Պատմութիւնը ժամանակակիցներս պիտի դատէ այս էական խնդրին տուած մեր լուծումով:

Եւ ժամանակակիցներս ղեկավարութիւնները դատելու յանդգնութիւն պէտք է ունենանք, առանց զիկզակելու, այս էական խնդրի լուծման իրենց բերած նպաստով: