Friday, 29 03 2024
Եթե դելիմիտացիա, ապա հավասարության սկզբունքով, ոչ թե՝ «ատրճանակի սպառնալիքի տակ»
15:30
Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին
Վարագույրից այն կողմ կան շահեր, որոնք թույլ չեն տալիս Մարտի 1-ի բացահայտումը
15:10
Ճապոնիայում կենսաբանական հավելումների օգտագործման հետևանքով զոհերի թիվը հասել է 5-ի
Այո՛, օրենք են խախտել, երկրով մեկ օրենքի խախտումներ են հենց վարչապետի մասնակցությամբ
Խորհրդարանական լսումներ կհրավիրվեն Եվրաինտեգրման նոր հեռանկարները և մարտահրավերները թեմայով
Թող դատարանը որոշի ահաբեկչությո՞ւն էր, թե ապստամբություն.Պապյան
15:01
Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի
Ինչի՞ է նախապատրաստվում Ալիեւը
«Կրոկուս սիթի հոլ»-ում ահաբեկչության վիրավորների թիվը հասել է 382-ի, ևս 1 մարդ զոհվել է
«Մանրամասներ»․ Դավիթ Ստեփանյանի հետ
Պաղեստինի նոր կառավարության ԱԳ նախարարը ծագումով հայ է և կին
Պապոյանը Կորեայի պաշտոնյային ներկայացրել է Հայաստանի ներդրումային հնարավորությունները
Հայտնի են ձվի շուկայում միջանկյալ ստուգումների արդյունքները
14:00
Live. «Առաջին լրատվական» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոն
Լուրերի օրվա թողարկում 14։00
13:45
«Մենք ապրում ենք նախապատերազմական փուլում». Լեհաստանի վարչապետ
ՌԴ-ն պատրաստ է նպաստել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորմանը․ Սերգեյ Լավրով
Ուղիղ. ԱԺԲ խորհրդի անդամների ասուլիսը
Իսրայելը շարունակում է նախապատրաստվել Ռաֆահ քաղաքում գործողությանը. Նեթանյահու
13:15
Ուկրաինան հայտնել է էներգետիկ օբյեկտներին ուղղված ռուսական զանգվածային հարվածների մասին
Իսկ եթե Ալիեւը լիբերալ աշխարհի դաշնակից դառնա՞
Ոստիկանության Նոր Նորքի բաժին ներխուժելու դեպքով քրեական վարույթի շրջանակներում խուզարկություններ են անցկացվում շուրջ 4 տասնյակ վայրերում
Առցանց անմաքս առևտրի շեմը նվազում է
Հորը բռնության ենթարկելու, հարևանի կնոջը սպանելու համար մեղադրվողը տեղափոխվել է հոգեկան առողջության կենտրոն
«National Geographic»-ը «գինու» շրջագայություն է իրականացրել Հայաստանում
Կաթնամթերքի արտադրամասի արտադրական գործունեության կասեցումը վերացվել է
«Երևանի ավտոբուս» ՓԲԸ տնօրենն աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել
ՍԱՏՄ-ն ներկայացրել է ձվի արտադրության և իրացման շուկայի վերահսկողության միջանկյալ արդյունքները
ՌԴ իշխանությունները հայտնել են Բելգորոդի երկնքում 15 թիրախ ոչնչացնելու մասին

Թուրքիոյ օրակարգը` «առարեսիլ» սեփական անցեալի հետ

Էրտողան Տէրսիմի ջարդերուն մասին՝ «Եթէ հարկ է պետութեան անունով ներողութիւն խնդրել, եւ եթէ այդպէս է գրուած, ներողութիւն կը խնդրեմ»

Ինչպէս կը նշմարուէր մեր նախորդ թիւով՝ թուրք ընդդիմադիր պարագլուխ Քըլըչտարօղլուի հակահայ արտայայտութիւններուն մասին տրուած լուրին մէջ եւս (թիւ 293, էջ 3), Թուրքիոյ այս օրերու պայթուցիկ նիւթն է Տէրսիմի անցեալը:

Խորամանկ վարչապետը՝ էրտողան ո՜վ գիտէ նաեւ ուրիշ ինչ հաշիւներով, բայց վստահաբար ընդդիմութիւնը վարկաբեկելու գլխաւոր նպատակով հրապարակ նետած է Տէրսիմի թղթածրարը, յիշեցնելով որ 1935էն 1939ի միջեւ, ընդդիմադիր ՃԷ.ՀԷ.ՓԷ.ի (Ժողովուրդի հանրապետական կուսակցութիւն) միակուսակցական իշխանութեան օրով, հազարաւորներ սպաննուած են հոն, հազարաւորներ ալ տեղահանուած են հոնկէ: Ապա, Էրտողան ըսած է, թէ եթէ Պետութեան անունով ներողութիւն պէտք է խնդրել, եւ եթէ այդպէս է գրուած, ներողութիւն կը խնդրէ:

Տրուած ըլլալով, որ ՃԷ.ՀԷ.ՓԷ.ի գայթակղած պարագլուխն ալ՝ իր ղեկավարած կուսակցութեան ուղղուած «ամբաստանութիւններո՛ւն» համար ներողութիւն պահանջած էր, Էրտողան պատմական ցնցիչ չորս փաստաթուղթով հեռատեսիլի իսկական «շօու» մը կատարած է, ամբոխները մագնիսացնելով պաստառներուն առջեւ:

Նոյեմբեր 24ին, թրքական «Զաման» օրաթերթը կը գրէր, թէ Թունճէլիի մէջ (Տէրսիմի նորօրեայ անունը), մարդիկ նոյնիսկ փութացած են սրճարաններ, հեռատեսիլէն հետեւելու համար այս բացառիկ ելոյթին:

Այդ փաստաթուղթերը որոնք այն ժամանակուան նախագահ՝ Ինէօնիւէն մինչեւ վարչապետին եւ ներքին գործերու նախարարին ուղղուած կատարեալ ամբաստանագրեր կը հանդիսանան, կը պարունակեն այնպիսի տեղեկութիւններ, որոնք ջարդերու եւ տեղահանութիւններու մասին անհերքերլի ապացոյցներ են:

Անոնցմէ առաջինը կը կրէ 1935 թուականը եւ կը վերաբերի Թունճէլի նահանգի վարչութեան վերաբերող յատուկ օրէնքին: Հոն հրահանգուած է գեր- զօրավար մը նշանակել այդ նահանգին, որ տէր ըլլայ լայն լիազօրութիւններու, ի մէջ այլոց ընտանիքներու տեղահանութեան: Էրտողան ըսած է, թէ ամեն ինչ սկսած է այդ օրէնքով եւ 1937, 1938 եւ 1939 տարիներուն մեծ ողբերգութիւն ապրուած է Տէրսիմի մէջ: «Երկինքէն, ցամաքէն թնդանօթներով, կազի ռումբերով՝ Տէրսիմի մէջ շարժող ամեն ինչ բնաջնջուեցաւ, կիներ, երախաներ կոտորուեցան» ըսած է ան:

Վարչապետին ներկայացուցած երկրորդ փաստաթուղթը 1939 Նոյեմբեր 2ին զինուորական ոստիկանութենէն վարչապետութեան ուղղուած գրութիւն մըն է: Հոն ներկայացուած են միջամտութեան հետեւանքները, տրուած է մեռեալներու, ողջ մնացածներու, անձնատուր եղածներու հաշուեկշիռը: Ըստ այդ փաստաթուղթին՝ 1936, 1937, 1938 եւ 1939ին ընդամենը 13.806 հոգի սպաննուած է: Կ՚ընդգծուի, որ փաստաթուղթը կը կրէ վարչապետին ստորագրութիւնը:

Երրորդը կը վերաբերի տեղահանութիւններուն: 1938 Դեկտեմբեր 23ին նախարարաց խորհուրդին որոշումով տեղահանուած են 11.683 հոգի: Որոշուած է 2.000 մը եւս տեղահանել: Նկատի ունենալով, որ այդ շրջանին Ինէօնիւն նախագահ էր՝ «Այս բոլոր տեղահանութիւններուն, սպանութիւններուն տակ Ինէօնիւի ստորագրութիւնը կայ» ըսած է Էրտողան:

Չորրորդը կը կրէ 1938 Սեպտեմբեր 27 թուականը: Այդ փաստաթուղթին մէջ տեղ գտած են Տէրսիմէն անմիջապէս ետք Սասունի մէջ կատարուած մաքրագործման եւ հետապնդման գործողութիւններուն մանրամասնութիւնները: Հոս ալ նշուած է, թէ Սասունի մէջ սպաննուած են 834 հոգի, իսկ մնացեալ բոլորը՝ ողջ մնացած թէ անձնատուր եղած, քշուած են դէպի արեւմուտք: Այս տեղեկագիրն ալ ներքին գործոց նախարարին ստորագրութիւնը կը կրէ:

Յատկապէս պէտք է ընդգծել, թէ Ինէօնիւ Աթաթիւրքէն անմիջապէս ետք Թուրքիոյ հանրապետական շրջանի խորհրդանշական երկրորդ դէմքը ըլլալէ զատ, առաջին ընդհանուր փոխ քարտուղարը եղած է Էրտողանի թիրախ՝ ՃԷ.ՀԷ.ՓԷ. կուսակցութեան: Իսկ առաջին ընդհանուր քարտուղարն ալ եղած է ոչ ուրիշը քան… Մուսթաֆա Քէմալ Աթաթիւրք:

«Պէտք է առերեսիլ»
Այս բոլորէն ետք Էրտողան խօսքը կրկին ուղղելով Քըլըչտարօղլուի, ըսած է, թէ ան իրմէ ներողութիւն կը պահանջէ, բայց այս հարցին պատասխանատուն ՃԷ.ՀԷ.ՓԷ.-ն է եւ ա՛ն է որ ներողութիւն պէտք է խնդրէ: Ապա թուրք վարչապետը ըսած է հետեւեալը, որ հազիւ երկու-երեք բառի փոխարինումով, բոլորովին ի զօրու պիտի ըլլար նաեւ իրե՛ն համար, իր երկրին մէկ այլ սեւ էջին առընչութեամբ. «Կը կրկնեմ. որպէս թունճէլիցի ընդհանուր քարտուղար (Քըլըչտարօղլու թունճէլիցի է – «ՆՅ») ան պէտք է առերեսի իր անցեալին հետ, ի շահ իր կուսակցութեան. ասիկա իրականութեան մէջ առիթ մըն է ՃԷ.ՀԷ.ՓԷ.ի համար: Քըլըչտարօղլու պէտք է մէկդի թողու անարգանքը, պէտք է առերեսի իր կուսակցութեան անցեալին հետ»:

Էրտողան պատասխանած է նաեւ ծայրագոյն անարգանքին
Ռ. Թայիփ Էրտողան յիշած է նաեւ Քըլըչտարօղլուի՝ առջի օր զինքը հայկական Սփիւռքին հետ նոյնացնող արտայայտութիւնները ու իր հակառակորդը զգուշացուցած՝ ամենայն «համեստութեամբ». «Թուրքիոյ վարչապետը հայկական Սփիւռքին հետ նոյն գիծի վրայ զետեղողին խէրը կ՚անիծեմ: Չափդ գիտցիր»:

«Ներողութիւն չի բաւեր, պէտք է հողերը վերադաձնել»
Քըլըչտարօղլու մեկնաբանելով Էրտողանի ներողութիւն խնդրելը, ըսած է, թէ «միայն ներողութեամբ չի փակուիր հարցը: Պէտք է բանաս պետական դիւանները ու ստուգես տեղահանուածներու ցանկը: Այդ ընտանիքներուն պէտք է վերադարձնես իրենց հողերը: Եթէ կարողութիւնը ունիս ատիկա ընելու, այն ատեն կը նշանակէ, թէ հարց չունինք»:

***

Պետական գաղտնի հրամանագրեր, ջարդ, տեղահանութիւն, տասնամեակներ տեւող ուրացում, առերեսում սեփական անցեալի հետ, փաստաթուղթերու հրապարակում, հողերու վերադարձի ակնարկ… Այս բոլորը որքա՜ն ընտանի բառեր են մեզի: Եւ սովորական պայմաններու մէջ, այս ամբողջի վերարծարծումը՝ մեզի համար պէտք է ըլլար յուսադրիչ:
Սակայն, հարկ է չխանդավառուիլ շուտով: Այս վէճին առթիւ իսկ Հայու հետ նոյնացումէն՝ վարչապետին վիրաւորանքը կամ գոնէ այդպէս ձեւացնելը ցոյց կու տան թէ դեռ բաւական ճամբայ կայ հարթելիք եւ երբ հարցը կը վերաբերի Հայուն, Հայ Դատին, ամեն ինչ կը փոխուի: Ուրեմն ներկայ հանգրուանին՝ սեփական անցեալի հետ թրքական ∩առերեսում∪ի մասին կարելի է խօսիլ միայն չակերտուած, որուն չակերտները սահմաններու բնորոշիչ են: Ինչ որ յստակ է, սակայն, այն է որ մե՛նք քաղելիք նիւթեր ունինք այս բոլորէն: Օրինակ՝ տեղահանուածներու հողերը վերադարձնելու անհրաժեշտութեան մասին արտասանուած խօսքերը…

Այն ալ ուրիշ հարց, թէ որքան ալ յոռետես ըլլանք, «ի վերջոյ թնճուկը քակելու համար պէտք է սկսիլ մէկ կամ միւս ծայրէն» ըսողներ ալ պիտի գտնուին: Իրաւացի՞օրէն: Ժամանակը ցոյց պիտի տայ:

«Նոր Յառաջ»

Նոյեմբեր 26

Բաժիններ
Ուղիղ
Լրահոս
Որոնում