Մեծարգո պարոն նախագահ,
գիտաժողովի հարգարժան մասնակիցներ,
տիկնայք և պարոնայք,
1948 թ. դեկտեմբերի 9-ին Միավորված ազգերի կազմակերպության կողմից ընդունված՝ Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին կոնվենցիայի նախապատմությունն առնչվում է հայ ժողովուրդի ամենաողբերգական էջի հետ: Հայոց ցեղասպանության դատապարտման և հետևանքների վերացման բացակայությունն էր, որ 1921 թ. պատճառ դարձավ երիտասարդ բանասեր Ռաֆայել Լեմկինին հարցնել իր պրոֆեսորին, թե ինչո՞ւ հայերը չեն դիմում Հայոց Եղեռնի կազմակերպիչներին ձերբակալելու համար: Այս հարցին ի պատասխան պրոֆեսորն ասում է, որ որևէ օրենք չկա, որի շրջանակներում հնարավոր կլիներ նրանց ձերբակալել: Հենց այս պատասխանն է ստիպում Լեմկինին թողնել բանասիրությունը և ընկղմվել միջազգային իրավունքի մեջ` նվիրվելով մարդկության դեմ հանցագործությունների ուսումնասիրմանը, որն էլ, ի թիվս այլոց, ճանապարհ է հարթում 1948 թ. կոնվենցիայի ընդունման համար:
Հետագայում մեծ ջանքեր գործադրվեցին Հոլոքոստի հետևանքների վերացման ուղղությամբ, որովհետև նախապես հնարավոր չեղավ կանխարգելել նրա արհավիրքը: Հաջորդող 60 տարվա պատմությունը, Կամբոջան, Ռուանդան, Դարֆուրը և այլ ողբերգությունները ցույց տվեցին, որ զուտ բարի կամքը բավարար չէ՝ արմատախիլ անելու համար ցեղասպանություն ծնող այնպիսի դրսևորումները, ինչպիսիք են ազգային, էթնիկական, ռասայական կամ կրոնական հողի վրա սերմանվող ատելությունն ու թշնամանքը:
Իհարկե, միջազգային հանրությունը որոշ առաջընթաց գրանցել է այս ուղղությամբ Հռոմի ստատուտի ընդունմամբ և Ռուանադայի և Հարավսլավիայի տրիբունալների ստեղծմամբ: Այս ժամանակահատվածում բազմաթիվ ցեղասպանագիտության կենտրոններ են հիմնվել, տարբեր գիտահետազոտական հաստատություններում և համալսարաններում ուսումնասիրություններ են իրականացվել, մեծ քանակությամբ գրականություն է լույս տեսել և տեսնում, սիմպոզիումներ և կոնֆերանսներ են կազմակերպվում: Այսօր Երևանի այս գիտաժողովին աշխարհի տարբեր անկյուններից հավաքված գիտնականները իրենց կարևոր ներդրումն են ունեցել այս գործում: Սակայն ցեղասպանության կամ դրա սպառնալիքի կրկնությունը շրջված էջ չէ մարդկության համար:
Ցեղասպանությունների ժխտումը, անպատժելիությունը ճանապարհ են հարթում մարդկության դեմ նոր հանցագործությունների կրկնման համար: Անկախ աշխարհաքաղաքական կամ այլ շահերից՝ միջազգային հանրությունը պետք է միասնական լինի ցեղասպանության դատապարտման, կանխարգելման գործում: Այս միասնականության բացակայության հետևանքով է, որ մարդկությունն ականատես է դառնում ցեղասպանության իրականացման նոր փորձերի:
Հենց այսպիսի մի գիտաժողովի ժամանակ էր 1933 թ. Մադրիդում Ռաֆայել Լեմկինը կոչ անում, որ եթե միջազգային հանրությունը ցանկանար կանխարգելել այնպիսի մի եղեռն, ինչպիսին հայերինն էր, ապա պետությունները պետք է միավորվեին այդ երևույթը բացառելու գործում: Այս նպատակը այժմեական է, և, կարծում եմ, դրանով եք առաջնորդվում դուք` այստեղ հավաքված գիտնականներդ:
Երկօրյա գիտաժողովի ընթացքում գուցե դուք կկարողանաք առաջարկել այնպիսի մոտեցումներ, որոնք հնարավորություն կտան առավել արդյունավետ դարձնել դեռևս շարունակվող պայքարը ցեղասպանության կանխարգելման, դատապարտման և հետևանքների վերացման գործում:
Խորհրդանշական է միջազգային այս գիտաժողովի կազմակերպումը և անցկացումը Հայաստանում: Կցանկանայի ողջունել և շնորհակալություն հայտնել գիտաժողովին մասնակցելու համար Ֆրանսիայից, Արգենտինայից, Շվեյցարիայից, Նիդերլանդներից, Բելգիայից, Հունաստանից, Իտալիայից, Գերմանիայից, Դանիայից, Իռլանդիայից, Հունգարիայից, Միացյալ Նահանգներից, Կանադայից, Ավստրալիայից, Լիբանանից, Եգիպտոսից, Իսրայելից և Ճապոնիայից ժամանած հեղինակավոր գիտնականներին և փորձագետներին:
