Մի առիթով, շաբաթներ առաջ, «Ղարաբաղ» կոմիտեի հայտնի անդամ Աշոտ Մանուչարյանը հայտարարեց, թե անմտություն է այժմ խոսել 2012 թվականի խորհրդարանի հնարավոր կոնֆիգուրացիայի մասին եւ փորձել կանխատեսել, թե այս ուժը կմտնի խորհրդարան, իսկ այն ուժին իշխանությունը դա թույլ չի տա:
Իսկապես, այդ մասին կանխատեսումը անիմաստ եւ ավելորդ է ոչ այն պատճառով, որ ընտրությունը դեռ հեռու է, դեռ մոտ երկու տարի կամ թեկուզ մի քիչ պակաս ժամանակ կա: Խորհրդարանի կոնֆիգուրացիայի կանխատեսումը անիմաստ է այն առումով, որ այդ հարցի ելակետը Հայաստանում առկա տրամաբանությունը չէ:
Այսինքն` Հայաստանի խորհրդարանի դասավորությունը լինելու է արտաքին գործընթացների արդյունք: Այլ կերպ ասած` Երեւանում չէ, որ որոշվելու է Հայաստանի պառլամենտի կազմը: Խոսքն, իհարկե, անվանական կազմի մասին չէ, քանի որ, անշուշտ, կլինեն պատգամավորներ, որոնց լինել-չլինելու հարցը լուծելու իրավունք կտրվի Հայաստանի իշխանությանը: Խոսքն այն մասին է, որ Մոսկվայում, Վաշինգտոնում, Փարիզում եւ գուցե մի քիչ էլ Բրյուսելում է որոշվելու, թե ո՞ր քաղաքական ուժերը, ի՞նչ տոկոսային հարաբերակցությամբ կանցնեն խորհրդարան: Որքան էլ ցավալի, այդուհանդերձ, հենց դա է ներկայիս իրականությունը, որ բնորոշ է Հայաստանի ներքաղաքական պահին: Անկասկած, ինչպես ցանկացած պետության, այդպես էլ Հայաստանի պարագայում, դա վկայում է խորագույն քաղաքական ճգնաժամի, գուցե նույնիսկ լրջագույն ամլության մասին: Բայց տվյալ պարագայում դա է իրականությունը, հետեւաբար, իսկապես, անիմաստ է խոսել, թե աշխարհաքաղաքական կենտրոններում ի՞նչ որոշում կկայացնեն, ի՞նչ համաձայնության կամ փոխզիջման կգան, կամ իրար ի՞նչ կհակադրեն: Իսկ գործընթացներն արտաքին ոլորտում զարգանում են բավական դինամիկ, ընդ որում, տարբեր շերտերում` թե՛ քաղաքական, թե՛ նույնիսկ իրավական, ինչպես վկայեց վերջերս ԱՄՆ իրավապահների աղմկոտ բացահայտումը:
Այսինքն` ակնհայտ է, որ դիմակայությունն ընթանում է ամբողջ ծավալով, եւ այն կանխատեսումները, թե Հարավային Կովկասի վերաբերյալ կայացված է գերտերությունների համաձայնություն, մեղմ ասած, այնքան էլ չեն համապատասխանում իրականությանը: Գերտերությունների համաձայնության դեպքում աղմուկը բացարձակապես ավելորդ կլիներ, եւ ամեն ինչ, ինչ կապված է տարածաշրջանի խնդրահարույց կետերի հետ, շատ վաղուց արդեն սահուն իրականություն կդառնար: Հետեւաբար, համարձակվում եմ ենթադրել, որ Հայաստանի գալիք խորհրդարանի կոնֆիգուրացիան պարզ չի լինի ընդհուպ ընտրության օրը, եւ չի բացառվում նույնիսկ` ընդհուպ ձայների հաշվարկը: Սակայն դա չի նշանակում, իհարկե, որ աշխարհաքաղաքական կենտրոնները իրենց որոշումները կայացնելիս առաջնորդվելու են բացառապես սեփական պատկերացումներով: Իհարկե, նրանք հենվելու են Հայաստանի քաղաքական դաշտում առկա պոտենցիալի, դասավորության, ուժերի հնարավորությունների եւ հեռանկարների պատկերի վրա: Հենց այդ ուղղությամբ է ներկայումս ընթանում Հայաստանի ներքաղաքական պայքարը: Կուսակցությունները ձգտում են հնարավորինս մեծ պոտենցիալով ներկայանալ այդ կենտրոններին, որպեսզի ապագա խորհրդարանի կոնֆիգուրացիան գծելիս նրանք շռայլ գտնվեն իրենց հանդեպ: Մեկը փորձում է Մոսկվային շատ դուր գալ, մյուսը փորձում է դուր գալ Եվրոպային, մյուսը` Ամերիկային, մյուսը` թե՛ Մոսկվային, թե՛ Ամերիկային, իսկ մեկն էլ` գուցե բոլորին միասին: Հարց է առաջանում` իսկ կա՞, արդյոք, մի ուժ, որը փորձում է դուր գալ հասարակությանը, բավարարել հասարակության ճաշակը, պահանջարկը, որպեսզի դրա շնորհիվ ձեռք բերի 2012 թվականի ընտրությանը հաջողության հասնելու շանս: Այդ հարցի պատասխանը միարժեք չէ: Այդպիսի ուժ կա, գրեթե բոլորն են այդպիսին, սակայն խնդիրն այն է, որ նրանք հանրային համակրանքի, հանրային ռեսուրսի համար պայքարում են այնքանով, որքանով դա նրանց պետք է` այդ ռեսուրսի միջոցով արտաքին կենտրոններում սեփական կշիռը բարձրացնելու համար: Իսկ որպես հիմնական պլատֆորմ, հասարակությունը քաղաքական ուժերի ներկայիս պլաններում կարծես թե տեղ չունի:
Այդ տեսանկյունից փորձենք առանձնացնել այն հիմնական հավակնորդներին, որոնք կարող են լինել ապագա խորհրդարանական քարտեզի գույները` ՀՀԿ, ԲՀԿ, Հայ ազգային կոնգրես: Միգուցե կարելի է ավելացնել Դաշնակցություն եւ «Ժառանգություն», իհարկե` ավելի շատ իներցիոն բնույթով, եւ ՕԵԿ` դա էլ պրոտեկցիոն բնույթով, այսինքն` ՕԵԿ-ը եթե ինչ-որ բանի հավակնում է, ապա բացառապես Սերժ Սարգսյանի պրոտեկտորատի կարգավիճակով: Այս շրջանակում է տեղի ունենալու աշխարհաքաղաքական կենտրոնների ընտրություն-մրցակցություն-պայքարը: Այստեղ միարժեք է, թերեւս, այն, որ հազիվ թե այդ պայքարը հանգեցնի իշխանական մեծամասնության փոփոխության: Առավելագույնը, որ հնարավոր է, դա մեծամասնության ներքին փոփոխություններն են: Խոսքը վերաբերում է ընտրական ցուցակներին, որտեղ կարող են լինել անսպասելի լուծումներ, հայտնվել նոր դեմքեր, որոնք, մեծամասնության անունը թողնելով նույնը, կփոխեն բովանդակությունը: Դա ամենեւին չի նշանակում, որ այդ բովանդակությունը կլինի ավելի լավը, պետության եւ հասարակության շահի տեսանկյունից առավել ընդունելի: Պարզապես հավանական է, որ ներկայիս մեծամասնությունը, եթե այն նորից լինի բացարձակ, ինքնին արդեն ոչինչ չնշանակի եւ այն ամբողջական դիտվի արդեն խորհրդարանի մյուս գույների համադրությամբ: Այսինքն` ենթադրում եմ, որ աշխարհաքաղաքական կենտրոնները իրավիճակի փոփոխության հասնելու հարցում ավելի շատ կապավինեն ոչ այնքան մեծամասնությանը, որքան խորհրդարանում մնացյալ ուժերի կոնֆիգուրացիայի փոփոխությանը: Այսինքն` զգալի աշխատանք կտարվի Հայ ազգային կոնգրեսի եւ «Բարգավաճ Հայաստանի» ուղղությամբ: Թե ի՞նչ բովանդակային եւ կազմակերպական ձեւաչափ կունենա այդ աշխատանքը եւ ի՞նչ արդյունքի կբերի, կախված կլինի նաեւ արտաքին հարթությունում բովանդակային եւ կազմակերպական գործընթացներից: Սակայն Հայաստանի քաղաքական դաշտում իրավիճակի փոփոխության հասնելու հարցում դա կարող է լինել առավել արդյունավետ տարբերակ, երբ գետի հունը կառավարելու համար ոչ թե փորձում են ջուրը դույլերով դատարկել, այլ փորձում են հունը կառավարել ափերում նախաձեռնվող աշխատանքներով: Կամ գոնե դրանք կատարում են զուգահեռ: