«Առաջին լրատվական»-ի զրուցել է Երուսաղեմի պատրիարքության միաբան Արիս արքեպիսկոպոս Շիրվանյանի հետ, որն այս օրերին Հայաստանում է:
– Սրբազան, օրերս «Հաարեց» պարբերականը հրապարակել էր մի հոդված, որտեղ նկարագրվում էր, թե ինչպես են Երուսաղեմում ուլտրա-ուղղափառները քրիստոնյաների նկատմամբ ոչ պատշաճ վերաբերմունք ցուցաբերում, թքում են և հայհոյում: Ի՞նչ է կատարվում Երուսաղեմում:
– Պետք է ասել, որ մեր` պատկան իշխանություններին բողոքների արդյունքում վերջերս թքելու դեպքերը նվազել են, թեև մեկ-մեկ պատահում են: Թքելու պատմությունը ծայրահեղ օրթոդոքսների վաղեմի սովորությունն է, թեև պետք է ասել, որ հրեաների մեծամասնությունը օրթոդոքսների այս սովորությանը չեն հետևում և հիմականում քաղաքավարի են, հարգալից կամ անտարբեր. երբ հայ կամ օտարազգի քրիստոնյա հոգևորական են տեսնում, անցնում, գնում են: Ծայրահեղ օրոթոդոքսների մոտ պապենական սովորություն կա, երբ ոչ հրեա անձ են տեսնում (մանավանդ եթե խաչ տեսնեն), իբրև կարգադրություն` իրենք գետնին են թքում:
– 2008-ին միջադեպ գրանցվեց. սարկավագ Հովհաննես Մարտիրոսյանը հարվածել էր իր վրա թքողի դեմքին և դատապարտվել էր հարձակման մեղադրանքով: Թեև դատավորը վճիռը հօգուտ Հովհաննեսի կայացրեց, սակայն սարկավագին աքսորեցին Հայաստան: Ինչո՞ւ:
– Դատավորի որոշումը ի նպաստ մեր սարկավագի է կայացվել, նա հանդիմանեց թքողին, իսկ մեր սարկավագին անպարտ հռչակեց: Այնպես որ, սա արդեն առաջին դրական օրինական որոշումն է:
– Սա որքանո՞վ է կապված իսրայելական իշխանությունների վերաբերմունքի հետ: Կարծիք կա, որ ոչ այնքան ուտրա-ուղղափառների կողմից, որքան իսրայելական իշխանությունների կողմից է հրահրվում քրիստոնյաների նկատմամբ այս վերաբերմունքը, սակայն սա գաղտնի պայմանավորվածություն է:
– Չեմ կարող այդպիսի մեղադրանք ընդունել, թե սա իսրայելական իշխանությունների կողմից կազմակերպված քայլ է: Այո՛, Իսրայելի իշխանություններն իրենց մեջ ծայրահեղ օրթոդոքսներ ունեն, բայց առհասարակ ավելի խոհեմ քաղաքականություն են վարում, քան թե այսպիսի գրգռիչ քայլերի են դիմում: Սա ծայրահեղ կրոնական դաստիարակության հարց է. երբեմն փոքր երեխաները, կանայք և աղջիկներն են թքում: Նրանց դաստիարակել են, որ քրիստոնյային պետք է արհամարհել:
– Այնուամենայնիվ, Երուսաղեմում պատրիարքարանի խնդիրները շարունակվում են հրատապ մնալ: Տեղապահի ընտրությունները ինչո՞ւ են հետաձգվում:
– Մի ճշտում անեմ. ոչ թե տեղապահի ընտրություն պետք է տեղի ունենար, այլ որպես նոր երևույթ մեր պատրիարքության մեջ` աթոռակից պատրիարքի ընտրություն պետք է տեղի ունենար: Աթոռակից պատրիարքի համար մենք հատուկ կանոն չունենք մեր պատրիարքական կանոնագրքի մեջ: Պայման էր, որ հատուկ կանոններ մշակվեին, ներկայացվեին միաբանությանը, որ քննարկվեին, և վավերացնելուց հետո այդպիսի ընտրություն կատարվեր: Հարցը նոր կանոնակարգ սահմանելու և ընդունելու մեջ է, սակայն տարաձայնություններ առաջ եկան: Միաբանության մեջ այն մտայնությունը կա, որ սա աթոռի ավանդության հակառակ էր, և այս ներկա կանոններում կարելի է այլ կարգադրություն անել: Օրինակ` պատրիարքի փոխանորդ նշանակել կամ ընտրել, կամ ընդհանուր գործերի վարիչ նշանակել: Եվ այս է պատճառը, որ պատրիարքը որոշեց այս նոյեմբերին տեղի ունենալիք ժողովը հետաձգել հաջորդ տարի:
– Այսինքն` 2011-ին աթոռակից պատրիարքի կամ որևէ այլ հաստիք չե՞նք ունենա:
– Չենք ունենա:
– Թորգոմ պատրիա՞րքն ընդունեց այդ որոշումը, նա ի վիճակի՞ է որոշում կայացնել:
– Բարեբախտաբար, նրա հիշողությունը տեղն է և տակավին կարող է որոշումներ կայացնել: Իհարկե այս պարագայում նա ժողովի հետ խորհրդակցելով այդ որոշումը կայացրեց, որ 2012-ի ընթացքում միաբանական ընդհանուր ժողով կգումարվի աթոռակից պատրարքի կամ այդ կապակցությամբ կանոնական բարեփոխումներ իրականացնելու համար:
– Սակայն ասեկոսեներ կան, որ գողություն է տեղի ունենում, հողային կալվածքներ են վաճառվում: Արդյոք բարձիթողի վիճակում չի՞ հայտնվում պատրիարքարանը: Վերջին տարիներին զգալի գումար անհետացավ:
– Այդ ասեկոսեները չափազանցված են: Այո՛, 2007-ին մեծ գողություն տեղի ունեցավ` մոտ 180 հազար դոլարի գումար անհետացավ մեր ֆինանսական գրասենյակից, և մեղավորն այդպես էլ չբացահայտվեց: Մենք չենք կարող ասել, որ ֆինանսների պատասխանատուներն են այդ գողության հեղինակը: Կասկածներ ունենք, թե ով կարող է կատարած լինել, բայց հարցը փակվեց:
Ինչ վերաբերում է կալվածքների վաճառքին, սա բացարձակապես ճիշտ չէ, որևէ կալվածք ոչ վաճառված է, ոչ էլ կվաճառվի, որովհետև մենք խիստ քաղաքականություն ենք վարում մեր ազգային կալվածքները պահպանելու տեսանկյունից: Մենք կալվածքները որոշ ժամկետներով` հինգ, տասը կամ քսանհինգ կամ քառասունինը տարով ենք տալիս, և սա բնական է, քանի որ Երուսաղեմի կալվածքների եկամուտներից մենք պետք է օգտվենք, որ կարողանանք ապրել:
– Կարծեմ հույն հոգևորականներից մեկը մի քանի տարի առաջ հողեր վաճառեց, որի համար պաշտոնաթող եղավ:
– Այո՛, Իրոնիոս պատրիարքն էր, որը պաշտոնանկ եղավ և ուրիշ օրթոդոքս պատրիարքներն էլ իրենց ճանաչումից հետ քաշվեցին: Անշուշտ, մեծ հարց է, որովհետև հունաց պատրիարքարանը հաստատված է Երուսաղեմի Հին քաղաքի մեջ, որտեղ երկու հյուրանոցներ ունեն: Գաղտնաբար Իրոնիոսը իննսունինը տարվա վարձակալության պայմանով այդ երկու հյուրանոցները ծայրահեղ հրեա մի կազմակերպության էր տվել և այդ պատճառով ըմբոստություն առաջացավ, Իրոնիոսի փոխարեն ընտրեցին Թեոդորոս պատրիարքին: Սակայն հարցը իրենց համար վերջնական փակված չէ, և նախորդ պայմանագիրը չեղյալ հայտարարված չէ:
– Այս անգամ Հայաստան գալու պատճառը ո՞րն է: Երուսաղեմի հայոց պատրիարքարանը ինքնանկախ է, սակայն այստեղ հոգևորականները նշում են, որ պետք է Մայր Աթոռին ենթարկվի կանոնակարգված աշխատելու համար:
– Մեր պատրիարքությունը Մայր Աթոռի հետ միշտ սերտ հարաբերությունների մեջ է: Նկատի առնելով Վեհափառի ծննդյան 60 և գահակալության 12-ամյակը, միասնաբար պետք է նշվեին նոյեմբերի 4-6 օրերին, Վեհափառ հայրապետը պաշտոնական հրավեր էր ուղարկել մեր պատրիարքին, որ ներկայացուցիչ ուղարկվի մասնակցելու համար: Ամենապատիվ տեր Թորգոմ պատրիարքը ինձ նշանակեց պատրիարքության ներկայացուցիչ: Մասնակցեցի այս հանդիսությանը և շատ ուրախ եմ, որ իսկապես փառավոր կերպով նշվեցին երկու տարեդարձերն էլ, և մանավանդ իմ աչքով տեսա Մայր Աթոռի մեջ կատարված շինարարությունը , որոնք փաստացի վկայություն են ներկա Վեհափառի եռանդի, շինարարական ոգու և գործունեության մասին:
– Իսկ դրսից հետևո՞ւմ եք` ինչպես է տեղում կատարվում եկեղեցի-հասարակություն հարաբերությունը, որքանո՞վ եկեղեցին մոդեռնացման կարիք չունի: Հետևո՞ւմ եք` ինչպես են հասարակությունը և հոգևոր դասը հարաբերվում միմյանց հետ:
– Անկասկած հետևում եմ, հայաստանյաց եկեղեցին մեկ է, գլուխ և մարմին մեկ է, և եթե մարմնի մի որևէ անդամ ցավի, ամբողջ մարմինը այդ ցավը կզգա, հետևաբար թեև մենք Երուսաղեմի մեջ ենք գտնվում և մայր հայրենիքից հեռու ենք, բայց դա չի նշանակում` անտարբեր ենք եղած երևույթների նկատմամբ: Սական մեր պատրիարքության իրավասության մեջ չի մտնում ուղղակիորեն այստեղի իրադարձություններին միջամտել, բայց եթե եկեղեցական իշխանության առաջ բերվեն այդ հարցերը, իհարկե, մենք մեր մասնակցությունը կբերենք այդ հարցերի դիմագրավման և լուծման մեջ: Ինչ վերաբերում է մոդեռնացմանը, մենք արդիական մեթոդները օգտագործում ենք, լինի այստեղ` Հայաստանում, թե Երուսաղեմում: Օրինակ` համակարգիչը բոլորիս համար նոր աշխարհ ստեղծեց, օգտագործում ենք, տեղեկատվություն ենք ստանում և տարածում:
– Այս տարի նշվեց Անկախության քսանամյակը: Ըստ Ձեզ` որքանո՞վ հնարավոր եղավ անկախանալ: Արդյոք տեսա՞ք, որ հոգևորականները քայլեցին շքերթին:
– Մեզ համար ուրախալի երևույթ էր տեսնել հայ հոգևորականության մասնակցությունը բանակի շարքերի մեջ եկեղեցական տարազով, մեր զենքը սուրբ խաչը և Ավետարանն են: Հայկական բանակում մեր հոգևորականներն այդ առաքելությունն են իրականացնում: Անշուշտ, մեր պետականության վերահաստատման կապակցությամբ սա առաջին դեպքն էր, երբ մեր հոգևորականությունը զորահանդեսով հանդես եկավ և դիտողներիս վրա լավ տպավորություն թողեց: Անկախությունը բոլորիս սրտով խոսող ամենանվիրական տեսլիքն է, որ իրականացած է այսօր: Եվ այսօր ո՞ր հայը չի ուրախանա, որ Հայաստանը քսան տարեկան է:
– Սակայն խնդիրներ կան մարդու իրավունքների ոտնահարման, խոսքի ազատության սահմանափակման և այլն:
– Անկասկած, ամեն մանուկ իր մեծացած ժամանակ հարցեր կունենա, և այդ հարցերը դիմագրավելու համար երկիրը իր օրենքներն է մշակում: Որևէ երկիր այսպիսի բարեփոխումների միջով կանցնի: Անգամ հին պետությունները, օրինակ` Անգլիան, որ թեև երբեք իր անկախությունը չի կորցրել, Միացյալ Նահանգները, որ 1776-ից ի վեր դարձել է պետություն և ամենալավ սահմանադրական կարգն է ստեղծում, բայց Միացյալ Նահանգներն այսօր իսկ փոփոխությունների միջով է անցնում: Ժամանակ է պետք, որ այս փոփոխությունների առաջացման ընթացքում ժողովրդի մտայնությունն էլ փոխվի: Այսօր Միացյալ Նահանգները նույն ձևով չի մեզ ներկայանում, ինչպես հարյուր տարի առաջ, երբ քաղաքացիական պատերազմ էր ընթանում, երբ սևերը գերի էին, և ազատություն տրվեց գերիներին, բայց հակառակ որդեգրված նոր օրենքներին` տակավին սևերի հարց կա: Սա պետք չէ, որ մենք անտեսենք և մտածենք, որ Հայաստանի մեջ պետք է ամեն ինչ վարդագույն դառնա:
– Արդյոք տեղյա՞կ եք` մի քանի տարի առաջ ի՞նչ տեղի ունեցավ, 2008-ին մարտի 1 տեղի ունեցավ:
– Դժբախտաբար, դա պատահեց, բայց երբ ցնցում է լինում, զոհեր էլ են լինում: Տեսեք, «արաբական գարուն» կոչված այս նոր հեղաշրջումների շղթային` Թունիսո՞ւմ, Երգիպտոսո՞ւմ, Լիբիայո՞ւմ, Իրաքո՞ւմ չեղան զոհեր…
