«Առաջին լրատվական»-ի Real Politik հաղորդաշարի հյուրն է «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի տնօրեն Աշոտ Բլեյանը:
– Մենք քաղաքական ակտիվ շրջանում ենք, երբ իշխանական ճամբարում հրաժարականների մի ամբողջ շղթա է մեկնարկել: Ինչպե՞ս կբնութագրեք նախընտրական տարին և այն ժամանակահատվածը, որում մենք գտնվում ենք, որը կարծես նոր դասավորումների, նոր խմորումների շրջան է թևակոխում:
– Նախընտրական չէի ասի, որովհետև դեռ ընտրություն չենք կատարել: Եթե մի անգամ մենք անհատապես գիտակցենք, որ ազատ ընտրելու իրավունքը իրականացրել ենք, այդ ժամանակ կարելի է բաժանել այդ շրջանները: Անընդհատ ընտրական փուլում ենք, փորձում ենք այդ փոփոխությունը իրականացնել: Այս շրջանին, այս ակտիվացմանը ես քաղաքացու աչքով եմ նայում: Ես առաջադիմող հասարակության աչքով եմ նայում, որոնք փորձում են նայել զարգացումներին, և ձեր ասած բոլոր միջոցառումները կարող են երկրորդ պլան մղվել, առաջին պլանում միշտ կմնա մարդու, քաղաքացու ընտրության իրավունքի իրականացումը:
– Պարոն Բլեյան, իսկ հրաժարականները Ձեզ ինչ-որ բան հուշո՞ւմ են նոր իրավիճակի, նոր քաղաքական տենդենցի առումով:
– Իշխանությունը ունի կուսակցություն: Իշխանության ներքաղաքական համակարգը, որպես այդպիսին, չձևավորվեց և դարձավ միաբևեռ: Միակուսակցական համակարգը փոխարինվեց իշխանության կուսակցության: Իշխանության կուսակցությունը այսօր ներկայացված է երեք կառույցներով` ՀՀԿ, ԲՀԿ և ՕԵԿ: Սա իշխանության կուսակցությունն է: Իշխանության կուսակցությունը պատրաստվում է ընտրությունների` քվեարկության, մտնում է այդ փուլ: Փողոցի ընդդիմությունը (լավ առումով) ևս` ի դեմս Հայ ազգային կոնգրեսի, հայտարարեց, որ ինքն էլ է պատրաստվում քվեարկության գնալ: Իշխանության կուսակցությունը կատարում է վերադասավորումներ, որպեսզի ավելի լավ իրականացնի քվեարկության փուլը:
– Խոսվում է Սերժ Սարգսյանի իշխանության դեմ կազմակերպված դավադիր գործողությունների մասին, որոնք փաստորեն առկախվել են և Սերժ Սարգսյանի ուղղակի միջամտությամբ (կատարված հրաժարականներով)` նաև կանխվել:
– Դրանք ցանկություններ են, բայց` հասարակության թույլ անդամի, որը ընտրության իր իրավունքի իրագործման վրա կենտրոնանալու փոխարեն` հույսը դնում է հեքիաթների վրա: Կարծում եմ, որ իշխանության կուսակցությունը ինքնապաշտպանվում է, որովհետև հասարակական լուրջ խնդիրներ կան, որոնք չեն լուծվել, և այդպիսի անհեռանկար վիճակում ինքը գնում է քվեարկության:
– Պարոն Բլեյան, վերջերս վարչապետ Տիգրան Սարգսյանն ասաց` ով չի համագործակցում ՀՀԿ-ի հետ, կկանգնի կոտրած տաշտակի առաջ: Ըստ երևույթին, դա յուրայիններին էր ուղղված:
– Բայց իրականությունը այդպիսին չէ՞: Այսինքն` չի՞ կարելի ասել այն, ինչ որ կա: Ինձ թվում է`խոսքն ուղղված է ոչ միայն յուրայիններին, այլև յուրաքանչյուրին, նաև` ինձ, բոլորին: Այլ բան է, թե դրանից կփոխվի՞ քո վարքը, թե՞ ոչ: Հենց դա է իշխանության կուսակցությունը: Չեմ կարծում, որ նոր բան ասաց պարոն վարչապետը: Ինչ վերաբերում է բուն հրաժարականներին, ապա ես էլի որպես քաղաքացի եմ նայում դրան, որովհետև տարբեր մարդիկ են: Գագիկ Բեգլարյանին ես շատ լավ ճանաչում եմ և Կարեն Կարապետյանին շատ վատ եմ ճանաչում: Այն, որ ըստ Սահմանադրության` Երևանը դարձավ համայնք, փոքր Հայաստանի մեջ` մեծ մայրաքաղաք, պետք է իր հետևանքներն ունենար: Մենք սա ենք տեսնում. քաղաքապետը գործում է իրեն տրված իշխանությամբ, այստեղ արդեն իշխանության կուսակցության մեջ խախտվում են տրված դերակատարումը, ազդեցության լծակները և այլն: Սա արտահայտվեց Գագիկ Բեգլարյանի դեպքում. ինքը արդեն երկրորդ մարդն էր, և մարդիկ հասկանում էին, որ նա կարող է կառավարության նիստի չգնալ, լուծել խնդիրներ և ուղիղ դեպի հասարակություն` քաղաքացին դուրս գալ, դառնալ շատ կարևոր գործոն:
– Դուք անխուսափելի՞ եք համարում, որ հաջորդ քաղաքապետի հետ նույնը տեղի կունենա:
– Կամ պետք է լինի քաղաքապետ, որ սկզբից ևեթ իր համար այդպիսի դերակատարում չի ենթադրում, կամ… Որովհետև անբացատրելի էր` ինչու բերեցինք` մի մեծ համայնք սարքեցինք: Ես որպես քաղաքացի կամ որպես կազմակերպության ղեկավար եմ նայում` երբ Մալաթիա-Սեբաստիա համայնքում էի գործում, իսկ այժմ` Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանում: Դրանք տարբեր վիճակներ են, որովհետև երբ կար Մալաթիա-Սեբաստիա համայնքը, ես համայնքի և նրա ղեկավարության հետ մշտական շփման մեջ էի, որովհետև այնտեղ կային փող, միջոցներ, իրավասություն, տեղական իշխանություն. քաղաքապետարանի հետ կապը անհնարին է: Կարեն Կարապետյանի օրոք տասնյակ նախաձեռնություններ` սովորողների, ուսուցիչների և այլնի հետ կապված, հնարավոր չէին, և նորմալ վիճակ չէր: Մի կողմից` վարչական շրջանը այլևս պասիվ է, որովհետև նա լրիվ ուրիշ գործառույթներ ունի` չկա բյուջե և ինքնավարություն, մյուս կողմից` քաղաքապետարանը շատ խնդիրներ ունի: Երկրորդ կարևորությունը` ինձ համար հարցեր են առաջ քաշվել այս նախընտրական, քարոզարշավի շրջանում` և՛ Արցախի լուծման հետ կապված, և՛ հայ-վրացական հարաբերությունների, հայ-ադրբեջանական և ընդհանրապես` մեր կենցաղի, մեր կեցության: Եթե այս հարցերը քաղաքական ուժերը չեն ներկայացնելու, ապա դա ժամանակի մսխում է:
– Պարոն Բլեյան, այդպիսի նախադրյալներ տեսնո՞ւմ եք, որո՞նք են դրանք:
– Ցավոք, ո՛չ: Ինձ ոգևորող միակ բանը նույն Թռչկանի օրինակով քաղաքացիական նախաձեռնությունն է: Ես ուղղակի հիացած եմ: Քանի որ ինտերնետ օգտագործողների թիվը նկատելիորեն մեծանում է, համենայնդեպս` մարդիկ պետք է կարողանան իրենց արտահայտվելու ազատությունը և տեղեկացված լինելու իրավունքը ավելի լիարժեք օգտագործել` անկախ իշխանությունից, և գուցե հենց սա է ճանապարհը, և մենք նախընտրական կոչված, մինչև քվեարկություն կոչված փուլը, նաև` ընտրական իրավունքի իրագործման այսպիսի նախաձեռնող խմբեր կունենանք: Չի կարող երկար ժամանակ արդեն երիտասարդ սերունդը, Հրանտ Մաթևոսյանի խոսքերով` «քշված լինի փարախում, անդուռ, անլուսամուտ և այդ փարախում ապրի»: Այսինքն` նա փարախից դուրս գալու, այն հաղթահարելու խնդիր ունի: Ես վստահ եմ, որ կհաղթահարի: Շատ կարևոր էր Թռչկանի համար պայքարը , հատկապես էկոլոգիական շարժումը շատ լավ ցուցանիշ է, որովհետև մեզ համար հայտնաբերվեց մեր Ջրվեժը, մեր հայրենիքը մեզ վերադարձվեց և միաժամանակ ցույց տրվեց, որ հենց երիտասարդությունն է տեր այդ հայրենիքին, այնպես չէ, որ ինքը կտա այդ հայրենիքը:
– Իշխանության գործողությունների տրամաբանության մեջ քաղաքացիական հասարակության այս դրսևորումները կարո՞ղ են սպառնալիք դիտվել իշխանության պահպանմանը, անսասանությանը, և արդյունքում բռնաճնշումները ավելի սաստկանան`հասնելով նույնիսկ մինչև այդ ինտերնետը:
– 2008 թվականի ընտրությունները և հետագա զարգացումները. հասարակությունը շահեց, այսինքն` այն իշխանությունը, որը իրեն հասարակության մեջ է պատկերացնում: Ինձ համար երկու օբյեկտիվ ցուցանիշ կա` Հայաստանից գնացողների չմարումը, մեծացումը և նվազագույն կոչված աշխատավարձը:
– Պարոն Բլեյան, իշխանությունը դա չի տեսնում: Հարցը բարձրացվում է Ազգային ժողովում, Շ. Ազնավուրը այդ հարցը արծարծել էր իր վերջին հարցազրույցում, իսկ Գագիկ Մինասյանը ցինիկաբար ծաղրում է Շառլ Ազնավուրին` ասելով, թե մարդը մեծացել է, արդեն չի տեսնում: Խնդիրները նոր լույսի տակ տեսնելու ցանկություն չկա, այսինքն` խնդիրը կա, մենք ամեն օր մեր մաշկի վրա զգում ենք, բայց այդ մարդիկ ապրում են այլ հարթություններում և ոչ միայն չեն տեսնում, նաև չեն զգում և չեն ընկալում:
– Չեն ընկալում, որովհետև եթե, օրինակ, Ազատության հրապարակն է դառնում քաղաքացիական հավաքատեղին, իհարկե` դա հնարավոր է և մեկուսացնել, ինչ-որ առումով բլոկադայի ենթարկել և հսկել, որպեսզի դա վտանգավոր չդառնա, բայց երբ քաղաքացիական այսպիսի խմբեր են առաջանում, յուրաքանչյուր ինձ անծանոթ կամ հարազատ մարդ կարող է նախաձեռնել և դառնալ ոչ ֆորմալ լիդեր, և կառաջանան այդ լիդերները, այդ խմբերը: Սրանք արդեն անվերահսկելի են, նրանց բլոկադայի չես կարող ենթարկել: Ես վստահ եմ, որ գլխավոր խոսքը պետք է ասի երիտասարդությունը, որովհետև մեծերս «փչացած » ենք մինչև վերջ, հեշտ կարող ենք գնալ գործարքի, կամ մեր կենսագրությունը կարող է թույլ չտա հաղթահարել ինչ-որ բաներ, կենցաղային ենք մինչև վերջ, չունենք այդ պատասխանատվությունը` անանձնական լինելու, և չի կարելի թերագնահատել 30-35 տարեկան երիտասարդներին, որովհետև, այսպես, թե այնպես, 20 տարի իրենք անկախ հռչակված պետության քաղաքացիներ են և բաց աշխարհում են ապրում: Իրենք չեն կարող այդ պատասխանատվությունը օտարել իրենցից: Շատ կարևոր է` իրենք հասկանան, որ պետք է ակտիվ մղվեն առաջին պլան:
– Պարոն Բլեյան, Դուք ասում եք, որ քաղաքացիական այս նախաձեռնությունը պետք է առաջ անցնի քաղաքական ուժերից, և իրենք պետք է թելադրեն:
– Այո, իրենք և քաղաքական ուժերը պետք է թելադրեն: Մենք չկարողացանք ստեղծել ազատ հասարակություն, 20 տարի շարունակ մենք ցույց տվեցինք մեր անուժ լինելը: Ի վերջո` եթե մեր երեխաները կարողանան լիարժեք հանդես գալ, իրենք նաև մեզ են փրկում: Այդ դեպքում մենք պետք է հպարտանանք մեր երեխաներով, և այդ հպարտությունը պետք է իրական լինի, կոնկրետ լինի, նրանց արարքների, կարողությունների դրսևորման ձևով պետք է լինի: Ես դրան եմ հավատում:
– Պարոն Բլեյան, Դուք Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտոնավարման առաջին զոհն եք եղել, և Ռոբերտ Քոչարյանը շաբաթներ առաջ հայտարարեց, որ չի բացառում քաղաքականություն վերադառնալու իր հնարավորությունը: Դուք քաղաքական այս նոր իրավիճակում նման հնարավորություն տեսնո՞ւմ եք: Մարդ, որը տարիներ զնդանում է գտնվել հենց Ռոբերտ Քոչարյանի ուղղակի հրահանգով:
-Ես չեմ կարող անձի զոհը լինել: Ես թույլ մարդ չեմ, որ ամեն ինչ բարդեմ մեկ անձի` Քոչարյան Ռոբերտի վրա: Ես այլ կերպ եմ նայում: Նախ` Չարենցը ասում էր. «ես ձեզ ներում եմ, որովհետև ոչ թե դուք չար եք, այլ խեղճ», այս դեպքում դա հենց Ռոբերտ Քոչարյանի պարտությունն է: Ինքը հասարակության այս քսան տարիների անփառունակ վիճակը չի համարում իր պարտությունը, եթե ինքը անհանգստացած չէ իր երեխայով, լավ, արել ես ինչ-որ բան, բայց ո՞րն է փոխանցման մեխանիզմը, եթե դու կուտակում ես, ստեղծում ես, բայց չես ստեղծում փոխանցման մեխանիզմ, դեմոկրատիայի, իրավական վիճակը հենց փոխանցման մեխանիզմն է: Մենք չենք ստեղծել այդ փոխանցման մեխանիզմը: Ես պետք է հնարավորություն ունենամ փոխանցելու իմ երեխաներին, թոռներին, իրենց կրթությամբ, իրենց տաղանդով սեփականություն ստեղծելու, իսկ ինքը իր ճանապարհով ստեղծել է գույք, բայց պետք է մեխանիզմներ ունենա այն փոխանցելու: Տվյալ դեպքում ինքը և իրեն է հարվածի տակ դնում, և գույքը: Փաստորեն նա այդ մեխանիզմը տեսնում է իր վերադարձի մեջ, բայց դա մեխանիզմ չէ: Մեզնից յուրաքանչյուրը կարող է դուրս գալ փողոց և չհասնել տուն, չէ՞ որ մահկանացու ենք յուրաքանչյուրս: Դու պետք է ստեղծես այնպես, որ առանց քեզ, քո բացակայության դեպքում էլ դա աշխատի: Ես այդպես եմ կարծում, և Ռոբերտ Քոչարյանն էլ այս պատասխանատվությամբ պետք է մոտենա: Այս ներելու, դատավորի կեցվածքը… ես չունեմ այդ կեցվածքը, այս վիճակի համար ես մեղավոր եմ, պատասխանատու: Այսինքն` ես այնքան թույլ եմ, որ ուրիշի վրա եմ դնում այդ պատասխանատվությունը: Ոչ, ես հիմա էլ թիվ մեկ պատասխանատուն եմ և ինձնից կախված առավելագույնը պետք է անեմ: Ես կուզեմ, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Սերժ Սարգսյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը` յուրաքանչյուրը օգտվի այս հնարավորությունից և ստեղծի այդ մեխանիզմը, գնան քաղաքական լուծումների, որովհետև քաղաքական գործիչը պետք է քաղաքական լուծումների գնա և չվախենա քաղաքական պատասխանատվությունից:
