Շուտով մենք գյուղատնտեսություն չենք ունենա, գյուղացին կդառնա «բոմժ», իսկ գործարարներն էլ մրգի ու բանջարեղենի փոխարեն, հաստոցներ ու հանքաքար կուտեն:
Նման եզրահանգման ես գալիս` հետևելով կառավարության որդեգրած քայլերին. նախ գյուղացուն խեղդում են հողի ու ջրի հարկերի տակ, ջրօգտագործող ընկերությունները ջուր չեն տալիս նրան կամ տալիս են, բայց ոչ ժամանակին` պարտքերի մասին ինչ-որ պատճառաբանություններ բերելով, իսկ երբ գյուղացին, նրանցից հույսը կտրելով, արտեզյան հոր բացելու և հողը ջրելու նպատակով գնում է սեփական միջոցների զոհողությունների` վարկ վերցնելով կամ պարտք անելով, կառավարությունը որոշում է արտեզյան հորերի վրա վերահսկողություն սահմանել: Եվ այս ամենը բերում է նրան, որ գյուղացին ի վերջո չի մշակում կառավարության գործուն ջանքերով իրեն վնաս տվող հողը: Կառավարության հաջորդ քայլն էլ այն է լինում, որ սկսում է գյուղացիների ձեռքից գյուղատնտեսական նշանակության հողերը վերցնել և դրանց կատեգորիաները փոխելով` որոշ իշխանավորների բիզնեսին զարկ տալ: Բացեք կառավարության օրակարգերը և կտեսնեք, որ տարածքային կառավարման նախարարի առաջին տեղակալ Վաչե Տերտերյանը` ամեն անգամ հողերի կատեգորիաները փոխելու մեկ «դաստա» նախագծերը թևի տակ ներկայանում է կառավարության նիստի: Օրինակ` երեկվա նիստի օրակարգում Վ.Տերտերյանը միջնորդում էր Արարատի մարզի Հայանիստի գյուղական համայնքի հողերի օգտագործման ժամանակավոր սխեմայում` «Մխչյան ֆիշ ֆուդ» ՍՊԸ-ի սեփականությունը հանդիսացող 0.38 հա վարելահողը փոխադրել արդյունաբերության, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության օբյեկտների հողերի կատեգորիա` պահեստարանների կառուցման համար: Ի դեպ, «Մխչյան ֆիշ ֆուդը»` որպես հարկատու, գրանցված է Մխչյան գյուղում, և դրա անունը կապվում է մխչյանցի մկան հետ, իսկ կոնկրետ Հայանիստի տարածքում, մեր աղբյուրի փոխանցմամբ, նման անվանումով ընկերության մասին տեղյակ չեն: Հայանիստում ձկնաբիզնեսով է զբաղվում ոստիկանության ԿՀԴՊ գլխավոր վարչության 3-րդ վարչության 4-րդ բաժնի պետ Գագիկ Բադալյանը:
Անցնելով առաջ` նշենք, որ նույն Վ.Տերտերյանի հեղինակած մեկ այլ նախագծով առաջարկվում է Գեղարքունիքի մարզի Ծակքարի գյուղական համայնքի սեփականություն հանդիսացող գյուղատնտեսական նշանակության այլ հողատեսքերից 0.297 հա փոխադրել էներգետիկայի, կապի, տրանսպորտի, կոմունալ ենթակառուցվածքների օբյեկտների հողերի կատեգորիա: Այս դեպքում փոփոխությունը պայմանավորված է Սևանա լճի մակարդակի բարձրացման հետևանքով գործող ենթակայանի տեղափոխման անհրաժեշտությամբ: Որքան էլ հիմնավորումները ճշմարտանման են թվում, այդուհանդերձ «սեփական բիզնեսի» հոտ է գալիս, քանի որ սեփական էլեկտրակայանների և ՀԷԿ-երի հիմնումը կարծես թե «մոդա» է դարձել: Մեր տեղեկություններով, դրանից անմասն չի մնացել նաև «Ժառանգություն» խմբակցության ԱԺ պատգամավոր Լարիսա Ալավերդյանի ամուսինը` Միքայել Արամյանը, ով նման ձեռնարկ է սկսել Լոռու մարզի Վանաձորամերձ` Տանձուտ գետի հատվածում: Մեկ այլ նախագծով Տերտերյան Վաչեն առաջարկում է Լոռու մարզի Ախթալայի քաղաքային համայնքի վարչական սահմաններում գտնվող պետական սեփականությունը հանդիսացող անտառային հողերից մեկ հեկտար թփուտ փոխադրել հատուկ պահպանվող տարածքների կատեգորիա` գերեզմանատան ընդարձակման համար: Ի դեպ, գերեզմանատեղերի տրամադրումը ևս եկամտաբեր գործ է, ինչից մի անգամ նույնիսկ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանն էր զարմացել. մի հայտնի մարդու հուղարկավորության ժամանակ իմացել էր, որ տեղի համար 2000 դոլար են ուզել: Այդպես էլ մի անգամ մենք զարմացանք, երբ իմացանք, որ Կարմիր բլուրի գերեզմանատան մոտակայքում գտնվող նախկին հիմնարկի տարածքը ինչ-որ մեկը սեփականացրել է, վերածել գերեզմանոցի և ամեն մի տարածքի համար 2000 դոլարից պակաս չի վերցնում: Կոտայքի մարզի Ջրվեժի գյուղական համայնքում ևս նախատեսվում է քաղաքացիների սեփականություն հանդիսացող 0.5134 հա հողեր փոխադրել բնակավայրերի հողերի կատեգորիա, այդ թվում` 0.4079 հա` հասարակական կառուցապատման համար, որից 0.273 հա` արդյունաբերության, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության օբյեկտների հողեր, 0.1349 հա` գյուղնշանակության բազմամյա տնկարկի, 0.1055 հա` բնակելի կառուցապատման համար: Մեկ այլ որոշման նախագծով էլ նախատեսվում է Լոռու մարզի Ալավերդու քաղաքային համայնքի սեփականություն հանդիսացող գյուղնշանակության հողերից 4.6 հա փոխադրել էներգետիկայի, կապի, տրանսպորտի, կոմունալ ենթակառուցվածքների օբյեկտների հողերի կատեգորիա` աղբավայրի համար: Իմիջիայլոց, հետաքրքիր է, որ աղբավայրի ընդլայնման նախագիծը նույնիսկ համաձայնեցրել են մշակույթի նախարարության հետ` հավանաբար աղբակուտակման և աղբամշակման ճիշտ կուլտուրա ձևավորելու համար:
Ինչ վերաբերում է արտեզյան հորերի խնդրին, որի կապակցությամբ Հայաստանի փոխվարչապետ Արմեն Գևորգյանը օրերս եղել էր Արարատյան դաշտավայրում և ծանոթացել «Հազարամյակի մարտահրավերներ հիմնադրամ-Հայաստան»-ի ծրագրերի շրջանակում իրականացվող արտեզյան 44 հորերի վերազինման աշխատանքներին` ջրաչափիչ սարքավորումների և փականային համակարգերի տեղադրմանը, ապա դրանցից ավարտվել են միայն 24 հորի աշխատանքները: Բանն այն է, որ Արարատյան դաշտավայրի բնակչությունը դժգոհում է տարեցտարի նվազող ստորգետնյա ջրերի ծավալներից, և գյուղացին չի կարողանում ոչ միայն իր հողատարածքները ոռոգել, այլ նաև խմելու ջուր ունենալ` դրանում հիմնականում մեղադրելով Արարատյան դաշտավայրում ձկնաբուծարաններ ունեցող իշխանավորներին, որոնք արտեզյան` ապօրինի և գուցե ոչ ապօրինի բացված հորերի միջոցով, առանց ջրաչափերի ստորգետնյա ջրերի մեծ պաշար են սպառում և տարածաշրջանի բնակչությանը զրկում ջրից: Օրինակ` Հայանիստ գյուղի կեսն արդեն խմելու ջուր չունի, իսկ գյուղնշանակության 528 հա հողից ընդամենը 8 հա-ն է ոռոգվում: Փոխարենը, այստեղ 4 ձկնաբուծարան կա, Հովտաշատում` 32: Արարատյան դաշտավայրի Սիս գյուղում է գտնվում ԱԺ պատգամավոր Սամվել Ալեքսանյանի (Լֆիկի) ձկնաբուծարանը` մոտ 70 ավազանով, 7-8 հորատանցքերով, որոնցից որոշները` մեկ վայրկյանում 300-400 լ ջուր են տալիս: Սայաթ-Նովա գյուղում է գտնվում նաև խորհրդարանական խնամիներ, խորհրդարանից դուրս` գործընկերներ, ԱԺ պատգամավոր Գագիկ Ծառուկյանի և ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանի համատեղ հսկայական ձկնաբուծարանը: Եվ, իհարկե, կառավարության որոշումը` արտեզյան հորերը վերահսկելու վերաբերյալ, մի կողմից անհրաժեշտ քայլ է, եթե հորերի շահագործման մեխանիզմը օրենքի դաշտում գործի և վերահսկողությունն էլ արդյունավետ լինի. այդ դեպքում գործարարները գուցե չհամարձակվեն մեծ ծախսեր պահանջող հորեր բացել, իսկ բնապահպանության նախարարությունն էլ հորեր բացելու և շահագործելու թույլտվություն տալուց առաջ կպարզեր ստորջրյա պաշարները բավարա՞ր են, թե՞ ոչ: Բայց մյուս կողմից` տուժողը կրկին գյուղացին է լինելու, ով վարկ է վերցրել` մի քանի տասնյակ մետր արտեզյան հոր փորել` գոնե օրվա ապրուստը ստանալու համար: Այժմ նրանցից շատերին գուցե տուգանեն:
Հ.Գ. Մեկ-մեկ զարմանում եմ, որ հայրենի շատ իշխանավորների ախորժակը երբեք չի փակվում, և թերևս արժե զգուշացնել նրանց` գյուղացիներին հողից զրկելով, վաղը ստիպված եք լինելու տեխնիկական օղիով ախորժակ բացել` մրգի փոխարեն, հանքաքար ուտելու համար:
