Թուրքիայի նախագահի երդմնակալության արարողությանը Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանի մասնակցությունը Հայաստանում շարունակում է լինել բուռն քննարկումների առարկա, որոնք սակայն կենտրոնացած են ավելի շուտ արտաքին «ատրիբուտիկայի» վրա՝ որտեղ էր նստել Փաշինյանը, ու՞մ է բարևել, ինչու՞ նրա անունը չի հնչել Էրդողանի ելույթում՝ երբ նա թվարկում էր մասնակից հյուրերին, թեև Էրդողանն իհարկե բաց էր թողել շատ այլ անուններ: Կասկածից վեր է, որ քաղաքականության մեջ այդ՝ թվում արարողակարգային հանգամանքները ևս ունեն կարևորություն, ու միաժամանակ վեր է կասկածից՝ որ Էրդողանի երդմնակալությանը Հայաստանի վարչապետի մասնակցությունն այդ իմաստով լինելու էր ծանր պատկեր, իր գրեթե բոլոր դետալներով:
Կասկած չկար նաև, որ թուրքական կողմը՝ իհարկե «արարողակարգային անմեղության» պայմաններում, սակայն իր հերթին փորձելու էր ընդգծել այդ ծանրությունը: Բայց, այդ ամենի պարագայում, եթե Փաշինյանը ընտրել է մասնակցության տարբերակը, կնշանակի, որ արել է դա ավելի ծանր հանգամանքներով պարտադրված, որ առկա են Հայաստանն ու Արցախը շրջապատող միջավայրում: Դա ամենևին չի նշանակում, որ հայ հանրությունը, քաղաքական ընդդիմախոսները պետք է այդ ընտրությունը ողջունեին և ըմբռնեին: Ավելին, այս դեպքում սուր քննադատությունն ու հարցադրումները գուցե ավելի կարևոր են: Սակայն, շատ կարևոր է, որ դրանք ներառեն ոչ թե արարողակարգային առերևույթ շերտերը, կամ, ավելի ճիշտ՝ ոչ թե կենտրոնանան դրանց վրա, դրանք դարձնեն քննարկումների և ընդդիմախոսության հիմնական նյութը, այլ հենց անվտանգային միջավայրն ու դրանում Թուրքիայի հետ առնչվող հանգամանքները, Թուրքիայի դերը, այդ դերի հանդեպ մյուս ուժային կենտրոնների մոտեցումների և հնարավորությունների հարաբերակցությունը, թե անմիջական ռեգիոնալ խաղացողներ Ռուսաստանի և Իրանի, թե ավելի հեռահար խաղացողների, այդ շարքում հատկապես՝ ԱՄՆ ու Բրիտանիայի:
Նաև պրոյեկտել այդ իրողություններն ու հանգամաքները ուկրաինական ճակատում տեղի ունեցողի հետ, որտեղ վերջին օրերին նկատվում է մարտական գործողությունների ինտենսիվացման առանձնահատուկ դրսևորումներ, այդ թվում Ռուսաստանի տարածքի, ընդհուպ Մոսկվայի թիրախավորում անօդաչուներով: Սրանք երկրորդական նշանակության իրողություններ չեն, այլ վկայում են իրադրության սրացման նոր ալիքի մասին: Իսկ այդ պարագայում, որքան սրվում է իրավիճակը երկու բևեռների միջև, այնքան բացվում է թուրք-ադրբեջանական տանդեմի սակարկությունների ու մանևրի դաշտը, որը Հայաստանի ու Արցախի անվտանգային միջավայրի ռիսկերի առանցքային աղբյուրներից մեկն է: Այդ միջավայրում կայունություն ապահովելու Հայաստանի կենսունակության առավելագույն աստիճանը կախված է հենց նրանից, թե հասարակական-քաղաքական դաշտում քննարկումների տրամաբանությունն ու բովանդակությունը որքանով զերծ կլինի առավել դեկլարատիվ զգայական շեշտադրումներից և կպարունակի քաղաքականություն, ձևավորելով Հայաստանի շատ թե քիչ երկար խաղի տարածություն:
