Լեռնային Ղարաբաղի հարցն ու հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը ներկայումս չունի տեսանելի լուծում: Որևէ ողջախոհ մարդ աներկբա ակնկալում և ցանկանում է խաղաղության առավելագույնս արագ և ամուր հաստատում, սակայն համաշխարհային քաղաքականությունը ցավոք սրտի մարդկային ցանկությունների դրսևորման առաքինի հարթակ չէ, այլ ուժային բևեռների ազդեցության համար պայքարի կոշտ ամբիոն, մարտադաշտ, որտեղ գործիքի դեր են կատարում տարբեր ռեգիոններում գոյություն ունեցող թնջուկներ, որոնցից մեկն էլ կովկասյան հակամարտություններն են, այդ թվում Լեռնային Ղարաբաղը, հայ-ադրբեջանական խնդիրը: Այդ խնդրի լուծումը կամ կարգավորումը, կամ նվազագույնը՝ խաղաղ գործընթացը Հայաստանի կամքից չէ, որ կախված են: Ասել, թե այդ կամքը չունի որևէ նշանակություն, անշուշտ սխալ է, բայց ոչ պակաս, իսկ գուցե նաև առավել սխալ է խոսել այն շեշտադրումներով, թե Հայաստանն է ձգտում առավելագույնի կամ ինչ-ինչ անխոհեմության խուսանավում է փոխզիջումային լուծումներից և հայտնվում պատերազմի ռիսկի տակ:
Նախ, դա նշանակում է արդարացնել Ադրբեջանի և նրա դաշնակիցների ագրեսիվ քաղաքականությունն ու ռազմատենչությունը, իսկ բացի այդ էլ դա նշանակում է կտրվել իրականությունից, մտածելով, թե առանց աշխարհաքաղաքական միջավայրը ձևավորող խոշոր բևեռների շահերի և հետաքրքրությունների բավարար համադրության՝ Հայաստանը կարող է որոշել պատերազմ, թե խաղաղություն, լինի կամա, թե ակամա: Այդ ամենով հանդերձ, անկասկած է, որ խաղաղության, թեկուզ հարաբերական խաղաղության կամ կայունության խնդիրը պետք է լինի Հայաստանի դիվանագիտական-քաղաքական առաջնահերթություն, իսկ այդ խնդիրը լուծելու հարցում Հայաստանի առաջնահերթ գործընկեր պետք է լինեն այն խոշոր բևեռները, նաև ռեգիոնալ տերությունները, որոնց տրամադրություններն ու մոտեցումներն են ձևավորում ռեգիոնալ անվտանգության միջավայրը:
Պարզապես, Հայաստանի համար այդ սուբյեկտների հետ աշխատանքի առանցքը, ողնաշարը թերևս պետք է կազմեն երկկողմ փոխշահավետ գաղափարները, այլ ոչ բուն կարգավորման խնդիրը: Այն իհարկե լինելու է սեղանի վրա, սակայն պետք է ծառայի «սեղանի տակ» երկկողմ օրակարգեր զարգացնելու և այդ կերպ խաղաղության ու կայունության միջավայր ապահովելու համար, առնվազն՝ քանի դեռ գործնական հարթությունում չկա կարգավորման որևէ շոշափելի հեռանկարի իրական նախադրյալ: Միևնույն ժամանակ, որպես պետություն, Հայաստանը պարտավոր է այդ ժամանակը օգտագործել իր ադապտացիոն ճկունության տարբեր սցենարներ մշակելու համար, իրավիճակի փոփոխության միտումներին արձագանքի կարողությունները բազմակողմանի ընդլայնելու և հարկ եղած պարագայում փոխզիջումային լուծումների և առավել ամուր, ինստիտուցիոնալ փոխհամաձայնությունների հնարավորություններին և անհրաժեշտություններին արձագանքելու համար: Ընդ որում, այդ հնարավորությունների ու անհրաժեշտությունների մյուս կողմը դե ֆակտո՝ ոչ թե Ադրբեջանն է լինելու, այլ հենց խոշոր խաղացողները, ինչպես որ ըստ էության այդպես էր անցնող մոտ երեք տասնամյակի ընթացքում:
