«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, իրանագետ Էմմա Բեգիջանյանը։
-Տիկին Բեգիջանյան, Իրանի արտգործնախարար Ամիր Աբդոլլահիանը Մոսկվայում իր ռուսաստանցի գործընկերոջ հետ հանդիպման ընթացքում հայտարարել է, որ առաջիկա ժամանակահատվածում կարող է ստորագրվել Իրանի ու Ռուսաստանի միջև ռազմավարական համագործակցության մասին փաստաթուղթ։ Ի՞նչ դիտարկումներ ունեք այս մասին, Հայաստանին այսպիսի հեռանկարը ձեռնտո՞ւ է ։
–Հայաստանը ԵԱՏՄ անդամ է, իսկ Իրանը՝ հարևան երկիր։ Եթե ռուս-իրանական հարաբերությունները նոր փուլ անցնեն, ապա մեր պարագայում հնարավոր են տնտեսական բարենպաստ հնարավորություններ։ Սա իհարկե այն պարագայում՝ եթե մենք ցանկանանք օգտվել ստեղծված հնարավորություններից։ Իրանը մշտապես և վերջին շրջանում՝ հատկապես, ձգտում է որքան հնարավոր է Հայաստանի հետ սերտացնել փոխհարաբերությունները։ Մինչև հիմա այդ հարաբերությունները ամենաբարձր մակարդակի վրա չեն, սխալներ եղել են երկու կողմերից էլ։
Պետք է արձանագրել նաև, որ ռուս-իրանական հարաբերությունները սերտանում են զարգացումների բերումով։ Այս պահի դրությամբ փոխհարաբերությունները շահի վրա են հենված, այժմ Ռուսաստանի ու Իրանի շահերը համընկնում են։ Ներկա դրությամբ և՛ տարածաշրջանում և՛ տարածաշրջանից դուրս ռուս-իրանական շահերը համընկնում են, եթե համընկնում են՝ երկրներն այդ առիթն օգտագործում են։
-Լավրովը նաև նշեց, որ Մոսկվան կփորձի նպաստել, որպեսզի հարթվեն Թեհրան-Բաքու վերջին շրջանի հակասությունները։ Արդյոք հնարավոր է հարթել դրանք, Ռուսաստանը կարո՞ղ է այս հարցում դերակատարություն ունենալ։
–Այդ լարվածությունը դարձյալ Իսրայելի ու Ադրբեջանի շահերի հետևանք է, որովհետև Իսրայելն անթաքույց հայտարարում է, որ կհարվածի Իրանի միջուկային օբյեկտներին։ ԱՄՆ-ն դրան այդքան կողմնակից չէ ներկա դրությամբ։ Թուրքիան ներկա պահին զբաղված է ընտրություններով, երկրաշարժի հետևանքների վերացումով, այս հարցում նա հազիվ թե դերակատարություն ունենա։ Բացառված չէ, որ Ռուսաստանն այս հարցում միջամտություն ունենա, գուցե Ալիևն էլ այն վիճակում է, որ իրեն պետք է ինչ-որ մեկի աջակցությունը՝ լարվածությունը թուլացնելու համար։ Իրանն իր ազգային շահերի հարցում երբեք որևէ մեկին զիջման չի գնա։ Տվյալ դեպքում՝ Ալիևի ցանկացած քայլ միջանցք բացելու հետ կապված կառաջացնի Իրանի հակազդեցությանը։ Իրանն առանց հապաղելու կհարվածի Բաքվին, իսկ Ադրբեջանն Իրանի դեմ ոչինչ չի կարողանա անել՝ անգամ եթե Իսրայելն օգնի։ Իրանը պատրաստ է դրան․ մեր բախտը բերել է միայն նրանով, որ Իրանն իր շահերը պաշտպանում է ու մեր շահերն ընդհանուր են։ Մենք պետք է այդ առիթն օգտագործենք, մինչդեռ այժմ չենք օգտագործում։ Համենայնդեպս՝ Աբդոլլահիանը Մոսկվայում կայացած մամլո ասուլիսի ժամանակ շեշտեց, որ Իրանը աշխարհաքաղաքական սահմանների որևէ փոփոխություն չի հանդուրժի տարածաշրջանում։ Այսինքն՝ որքան էլ մեր հարաբերությունները լարված են Ռուսաստանի հետ, ինչ-որ տեղ Ռուսաստանի շահերը համընկնում են Իրանի շահերի հետ ու կարծում եմ՝ Ռուսաստանը պաշտպանում է Իրանի այդ տեսակետը։
-Հանդիպմանը խոսք գնաց նաև «3+3» ձևաչափի առաջիկա հանդիպումն Իրանում անցկացնելու մասին։ Ինչու՞ է Թեհրանին պետք այս ձևաչափը։
-Իրանը մշտապես ունեցել է այն տեսակետը, որ տարածաշրջանային հարցերը պետք է լուծեն հենց տարածաշրջանի երկրները։Ես այս ձևաչափի հետ կապված լավատեսական կարծիք երբեք չեմ ունեցել, որովհետև այնտեղ հակասական շահեր են։ Վրաստանը շահագրգիռ է Հայաստանով ճանապարհ դեպի Սև ծով-Պարսից ծոց։ Իսկ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի շահերը լիովին հակասում են Հայաստանի, Վրաստանի, Իրանի շահերին։ Ռուսաստանն էլ ունի ընդհանուր շահեր Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ, բայց բոլոր դեպքերում՝ նաև Իրանի հետ։ Այս պարագայում Իրանն ավելի վստահելի, ավելի հավատարիմ գործընկեր է, քան Թուրքիան։ 2016 թվականին, երբ Թուրքիայում հեղաշրջում եղավ, Էրդողանի ինքնաթիռը երկնքում մոլորված չգիտեր ինչ աներ, իրանական ինքնաթիռներն են նրան ուղեկցել ու ապահով հասցրել, Էրդողանին փրկել։ Իրանական ԶԼՄ-ները հիմա են այդ մասին գրում, քանի որ կան հակասություններ։ Սակայն դրանից հետո Էրդողանն Իրանին ինչ ասեց չասաց, ինչ ասես՝ պահանջեց։ Ես որևէ մարդու դեմ ոչինչ չունեմ, բայց պատմությունը ցույց է տալիս, որ թուրքերը որևէ մեկի նկատմամբ հավատարմություն ու երախտագիտություն չունեն՝ առավել ևս այն երկրների, որոնց ոչնչացումն են երազում։Ես չեմ պատկերացնում, թե ոնց կարելի է թուրքի հետ այս պայմաններում բարեկամանալ։
