Նովրուզը իրանական օրացույցների Ամանորի և համապատասխան ավանդական տոնակատարություններն են։ Նովրուզը նաև կոչվում է «պարսկական Ամանոր» ։
Նովրուզը նշվում է իրանական, աֆղան և քուրդ ժողովուրդների և հարակից մշակութային մայրցամաքի կողմից և տարածվել է բազմաթիվ այլ աշխարհամասերում:Նովրուզը նշվում է գարնան առաջին օրը և իրանական օրացույցի տարվա սկիզբը։ Այն տոնվում է աստղագիտական գարնանային գիշերահավասարի օրին, ինչը սովորաբար տեղի է ունենում մարտի 21-ին կամ նախորդ/հաջորդ օրը: Սակայն միայն գիշերահավասարին չէ, որ նշվում է տոնը: Տոնակատարությունները սկսվում են գիշերահավասարին նախորդող երեքշաբթի օրը (Չահարշանբե սուրի) և տևում, նոր տարվա օրվանից սկսած, 13 օր (Սիզդահ բեդար): Նովրուզը թարգմանվում է որպես «նոր օր»: Այն զրադաշտական ծագում ունի և ավելի քան 3 հզ․ տարվա պատմություն:Նովրուզին նախորդող չորեքշաբթի օրը ընտանիքները հավաքվում են միասին՝ կրակի վրայով թռչելու համար: Այստեղ նույնպես արտացոլվում է տոնի խորհրդաբանական իմաստը՝ մարդը թռչում է կրակի վրայով՝ անցնող տարին թողնելով ետևում: Նովրուզը նաև բարեկամներին հյուր գնալու ժամանակ է, երբ հարազատները նվերներ են փոխանակում և թեյախմություն կազմակերպում: Իրանցիների համար գարունը նաև մաքրություն անելու ժամանակ է: Նրանք սովորաբար լվանում են իրենց գորգերը և ձմռան փոշուց մաքրում ողջ տունը:
Ներկայացնելով տոնի խորհուրդը՝ իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը նշեց, որ այն իրենից ենթադրում է ամանորյա տոնակարություն և նշվում է դեռ միջնադարից: Արմատներով տոնը չափազանց հին է, ծիսակարգում պարունակում է նաև մինչ իսլամական Իրանի հավատալիքների բազմաթիվ տարրեր:
«Տոնակատարությունը շատ հետաքրքիր և ուրախ է անցնում: Իրանցիներն այցելում են միմյանց տներ, շնորհավորում են: Նովրուզի տոնական սեղանը կոչվում է հաֆթսին, այն պետք է ունենա 7 բաղկացուցիչ, որը սկսվում է պարսկերեն սին տառով: Շատ դեպքերում իրանական Նովրուզի տոնական սեղանը նման է մեր զատկական տոնական սեղանին: Սեղանին լինում են բարեբերությունը խորհրդանշող ուտեստներ, դրվում է դրամ, քացախ և այլն»,- ասաց Վարդան Ոսկանյանը:
Տոնակատարությունը տևում է մինչնովրուզյան շրջան և Նովրուզից հետո ընկած մինչև 13-րդ օրը, որը հայտնի է «սիզդահ բեդար» անունով: Այս ընթացքում իրանցիները պարտադիր տոնակատարությունների շրջափուլը ավարտում են բնության գրկում: Իրանագետը նշեց, որ շատ տարածված են ճամփորդությունները:
«Իրանցիներից շատերը նախընտրում են Հայաստանը: Դա շատ կարևոր է Հայաստանի համար զբոսաշրջությունը զարգացնելու տեսանկյունից:
Հայաստանն էլ իրանցիներին շատ լավ է ընդունում: Տարբեր գերատեսչությունների կողմից մի շարք միջոցառումներ են կազմակերպվում հենց իրանցիների համար: Իրանցիներից շատերը նախընտրում են Հայաստանը նախ նրա համար, որ մոտ երկիր է, դրանից բացի, իրենց դուր է գալիս հայերի հյուրընկալ մոտեցումը: Իհարկե, կան փոքրիկ խնդիրներ, բայց ընդհանուր տպավորությունը դրական է»,-ասաց Վարդան Ոսկանյանը:
Իրանցիներն իրենց տոնական օրերին նախընտրում են շատ ճամփորդել,սրանով է պայմանավորված զբոսաշրջիկների մեծ հոսքը:Մեզ հետ զրույցում Ֆրիդան, ով երկար ժամանակ է արդեն ինչ ապրում է Հայասատնում, նշում է որ մեծամասամբ նախընտրում են երկրից դուրս գալ, քանի որ իրենց մոտ շատ բաներ արգելված են.
«Առաջինն այն է, որ շատ բաներ արգելված են մեր երկրում, օրինակ համերգները:Իհարկե լինում են համերգներ, բայց կանայք չեն կարող մասնակցել: Այդ իսկ պատճառով մեր աստղերը այստեղ են համերգներ տալիս: Բացի այդ Հայաստանը մոտ է մեզ, իսկ մենք սիրում ենք տոները երկրից դուրս նշել:
Այս տարի իրանական Ամանորը՝ Նովրուզը, նշելու համար Հայաստան այցելած իրանցիների թիվը էապես նվազել է: Թեև պաշտոնական տվյալներ դեռ չկան, սակայն նախորդ տարիների համեմատությամբ այս տարի Նովրուզի օրերին Երևանի փողոցներում ավելի քիչ իրանցիներ են նկատվում:
Զբոսաշրջային գործակալություններից հաստատեցին այս տեղեկությունը:
Մեզ հետ զրույցում զբոսաշրջային ընկերությունների ներկայացուցիչները նշում էին, որ էապես նվազել է Հայաստան այցելած իրանցիների թիվը:
Տուրիզմի հայկական ասոցացիայի տվյալների համաձայն, 2018 թվականին 2017-ի համեմատ Հայաստան ժամանած իրանցիների ընդհանուր թիվը նվազել է շուրջ 27 տոկոսով:
Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը որպես նվազման հիմնական պատճառ նշում է Իրանում ստեղծված տնտեսական իրավիճակը՝ պայմանավորված ամերիկյան պատժամիջոցներով:
«Ընդհանուր առմամբ, եթե մենք փորձենք հիմնական պատճառը դիտարկել, ապա ակնհայտ է, որ թիվ մեկ պատճառն Իրանի ներսում տնտեսական որոշակի դժվարություններն են՝ կապված ամերիկյան պատժամիջոցների հետ: Դրա հետևանքով իրանական ռիալը դոլարի նկատմամբ արժեզրկվել է, ինչը, բնականաբար, կրճատում է միջին վիճակագրական իրանցու՝ արտասահման այցելելու հնարավորությունները»,- ասում է Վարդան Ոսկանյանը:
Զբոսաշրջության պետական կոմիտեի տվյալներով՝ 2017 թվականին Հայաստան էր այցելել 220 հազար իրանցի զբոսաշրջիկ՝ 2016 թվականի համեմատ 16 տոկոսով ավելի: 2017 թվականին նաև աճել էր Նովրուզի օրերին օդային ճանապարհով Հայաստան այցելած իրանցիների թիվը: 2017 թվականին Նովրուզի տոնի ընթացքում՝ մարտի 15-ից մինչև ապրիլի 4-ը, «Զվարթնոց» օդանավակայանով Իրանից Հայաստան էր եկել 8100 ուղևոր:
Լուսանկարը՝ panorama.am-ի
