Հայաստանում քաղաքական անհեթեթություններից կամ հասարակական-քաղաքական դիսկուրսի նենգափոխումների հիմնական ալիքներից մեկը սկսում է այնտեղ, որտեղ հայտարարվում է, թե Արցախն էր Հայաստանի անվտանգության երաշխավորը: Ընդ որում, բերվում է իբրև թե երկաթյա փաստարկը՝ պատերազմով կորցրինք Արցախի մի մասը և Հայաստանը դարձավ վտանգված: Ու թվում է, որ դա անհերքելի է: Անհերքելի է, եթե իրավիճակը գնահատենք քաղաքական ծանծաղությամբ: Հակառակ պարագայում գնահատականը թերևս պետք է լինի այլ՝ պարտությունն ու տարածքային կորուստը Հայաստանի վտանգվածության հետևանք էր, Հայաստանում անվտանգության հարցերի «կաթվածահարության» տարիների քաղաքականության հետևանք: Եվ այդ քաղաքականության խնդիրը սպառազինություն գնելը կամ Արևմուտքի փոխարեն Ռուսաստան ընտրելը չէր, այլ երկրում ռեսուրսների մսխման տրամաբանության վրա կառուցված կառավարող համակարգ ձևավորելը: Ընդ որում, խոսքը նյութական ռեսուրսների մասին չէ միայն, այլ առաջին հերթին գուցե արժեքային, մտածողական, հոգեբանական, աշխարհայացքային: Մոտ երեք տասնամյակ ձևավորվել է համակարգը, որը կենսագործել է ոչ թե հանրային ստեղծարար հատկանիշների հիմքով, այլ «մակաբուծել» է խաղալով «կենդանական բնազդների» վրա: Ու այդ ամենի հետևանքով գահավիժումը սկսել է շատ ավելի վաղ, քան 2018-ը, կամ նույնիսկ 2016-ն ու 2013-ը:
Այո, Արցախն ու Հայաստանը անվտանգության մեկ ճարտարապետական կառուցվածք են, բայց դա որևէ հիմք չէ քաղաքական անհեթեթության, թե Արցախն էր Հայաստանի անվտանգություն պահողը: Պահողը Հայաստանն է, կորցնողն էլ՝ Հայաստանն է եղել և լինելու, եթե՝ Աստված մի արասցե լինի դա Արցախում, Սյունիքում, թե Լոռիում: Հետևաբար, որևէ մարտահրավեր ու սպառնալիք պետք է դիտարկել Հայաստանի ամբողջության մեջ, այլ ոչ թե հայրենասիրական պաթոսով կամ քնարականությամբ գործադրվի քաղաքական նենգափոխության մեխանիզմն ու անվտանգությունը սկսի խեղվել դրա գնահատման իսկ հիմքից: Սա որևէ կապ չունի «Արցախը թողնենք, Հայաստանը պահենք» մտածողության կամ «տրամաբանության» հետ: Դա էլ մյուս ծայրահեղ անհամարժեքությունը կամ քաղաքական ծանծաղությունն է: Բայց, Արցախի անվտանգությունը, Արցախի հայկականությունը սկսում են Հայաստանում, Հայաստանից: Խոսքը «ֆիզիկական» սկսելու մասին չէ: Այսինքն, օրինակ կարող է որևէ քաղաքական պրոցես սկսել նաև Արցախից, ինչպես կարող է սկսել Հայաստանի հանրապետության որևէ մարզից, որևէ սահմանամերձ գյուղից կամ քաղաքից, և այլն: Բայց, օրակարգային առումով ցանկացած պրոցեսի մեկնակետ պետք է լինի Հայաստանն իր անվտանգության ճարտարապետությամբ, Հայաստանն իր «կարկասով», որը թույլ կտա արդեն կառուցել ամբողջ անվտանգության շինությունը, ներառյալ բոլոր այն բաղադրիչները, որտեղ արտահայտվում են Հայաստանի հանրապետության անվտանգությանն ու շահերին առնչվող գործոններ: Որովհետև այդ առումով սահմանը կարող է բոլորովին չավարտվել Արցախով: Եվ այստեղ էլ, խնդիրը բացարձակապես ռազմա-հայրենասիրական ցնորքների դաշտում չէ: Անվտանգությունը ունի բազմաթիվ գործիքներ, ինչպես որ շահերն ու մարտահրավերները, սպառնալիքները ունեն բազմաթիվ երանգներ ու դրսևորումներ:
Հետևաբար, այդ իմաստով, հիբրիդային դարաշրջանում հիբրիդային է դառնում նաև անվտանգության սահման հասկացությունը, որը կարող է լինել առաձգական՝ ի տարբերություն պետական սահմանի: Եվ այստեղ է, որ պետությունն իր գործիքակազմի տարբեր մեխանիզմներով ու միջոցներով կարող է լուծել տարբեր նշանակության անվտանգային հարցեր՝ տարբեր աշխարհագրական ուղղություններում: Եվ հենց դրա համար է նաև կարևոր, որ անվտանգություն հասկացության մեկնակետ ու ելակետ, կենտրոն և առանցք դիտարկվի Հայաստանը: Ի վերջո, այս մտահայեցողական և հայեցակարգային խնդրի գիտակցված, թե ակամա անկեղծ հայրենապաշտական, թե քաղաքական կոնյուկտուրայի մղումներով թելադրված նենգափոխումն է եղել նաև Հայաստանի կառավարման համակարգի խորքային կոռոզիայի և քայքայման պատճառներից մեկը, որ հասցրել է Հայաստանի հանրապետության անվտանգության համակարգի քայքայման և դրա հետևանքով նաև Արցախի ու Հայաստանի կորուստների: Ըստ այդմ, պետք է դուրս բերել հարցը մտահայեցողական և հայեցակարգային այդ ակոսից, պետության ընթացքը որակապես և բովանդակային առումով նոր ճանապարհ դուրս բերելու համար:
Հին «ակոսը» առավել վտանգավոր է լինելու նոր աշխարհում:
