Հայաստանի արտաքին մարտահրավերների լայն ճակատում որևէ ատռիթով կամ պատճառով սրացում անմիջականորեն ի ցույց է դնում Հայաստանի ներքաղաքական օրգանիզմի և փաստորեն թիկունքի խոցելիությունը: Հայաստանում գոյություն չունի քաղաքական համակարգ և այդ հանգամանքը վերածվում է ազգային անվտանգության սպառնալիքի, երբ գործ ենք ունենում այնպիսի արտաքին քաղաքական-անվտանգային միջավայրի հետ, ինչպես այժմ:
Եվ, եթե ավելի բարենպաստ, կամ համեմատաբար բարենպաստ արտաքին միջավայրի պայմաններում Հայաստանի ներքաղաքական դեգրադացիան և համակարգերի բացակայությունը չէր ստանում ցավոտ դրսևորում, ապա այժմ պատկերը բոլորովին այլ է: Եվ այստեղ անշուշտ խնդիրը առանձին սուբյեկտների և դերակատարների վարքագիծը չէ, որին հանրությունը տվել է, տալիս է ու կտա գնահատական: Տվյալ պարագայում խնդիրն այն է, որ գոյություն չունի քաղաքական համակարգ և անգամ որևէ վարքագծային խնդիր չլինելու պարագայում է, գլխավոր խնդիրը հենց քաղաքական համակարգի վարքագծի բացակայությունն է: Այլ կերպ ասած, ակնառու է, որ Հայաստանի համար այդօրինակ արտաքին-անվտանգային իրավիճակներում առաջանում է ներքին հասարակական-քաղաքական մեծ վակուում, որը լցվում է կամ զանազան, մեծ ու փոքր ստորություններով՝ այս կամ այն անձնային կամ խմբային շահի բերումով, կամ լցվում է պարզապես անկեղծ հայրենասիրական պաթոսով և պայքարող, հայրենիքի համար կռվող զինվորի և սպայի հանդեպ երախտագիտության հուզական դրսևորումներով: Իհարկե դրանք ունեն իրենց անհրաժեշտ և միանգամայն օբյեկտիվ տեղը, սակայն նույն զինվորն ու սպան որպես հենարան ունեն նաև այլ, արդեն հուզականությունից դուրս քաղաքական համակարգի հենարանի կարիք:
Խոսքը ամենևին լոկ տվյալ պահերի անմիջական կարիքի մասին չէ, այլ էքզիստենցիալ իմաստով, երբ հայկական պետականության անվտանգային խնդիրներն ու մարտահրավերները դիմադրունակության, լուծում գտնելու առումով համաչափորեն կբաշխվեն պետական, հասարակական-քաղաքական օրգանիզմի կարողությունների վրա՝ յուրաքանչյուրին իհարկե ըստ ֆունկցիոնալության: Բայց, երբ բացակայում է այդ համակարգը, բոլոր ֆունկցիոնալ «թերակատարումները» ընկնում են առավելապես զինուժի, զինվորի և սպայի ուսին: Իսկ այստեղ միայն հերոսությունն ու սխրանքը կարող են ունենալ կարճատև էֆեկտ: Հայաստանում քաղաքական ռեֆորմացիան հրատապություն է՝ ազգային անվտանգության հրատապություն: Այդ հարցը թերևս պետք է լինի Հայաստանի հասարակական-քաղաքական օրակարգի առաջնահերթ քննարկման առարկա:
