Թեև կա Հայաստան-Թուրքիա ուղիղ ավիաբեռնափոխադրումների արգելքի վերացման մասին որոշում, որ Թուրքիայի կառավարությունը փոխանցել է Հայաստանին՝ ինչպես շաբաթներ առաջ հայտնեց Հայաստանի ԱԳՆ-ն, այդուհանդերձ էկոնոմիկայի նախարարությունը տեղեկացնում է, որ այդ որոշումը դեռևս չի իրագործվում, քանի որ համաձայնեցված չեն մաքսային ընթացակարգերը: Մինչդեռ հայտնի չէ, թե ինչ աշխատանք է կատարվում դրանք համաձայնեցնելու ուղղությամբ և կատարվու՞մ է այդ աշխատանքը արդեն, թե՞ հայտնի չէ նաև, թե երբ կսկսի այն: Փաստացի ստացվում է, որ գոնե մինչ այժմ Թուրքիայի այդ որոշումն ունի պարզապես դեկլարատիվ բնույթ, իսկ պրակտիկ առումով այն դեռևս հեռու է իրականանալիությունից:
Անկասկած է, որ հայ-թուրքական հարաբերության կարգավորում ասվածը շատ բարդ ու տևական ոչ միայն քաղաքական, այլ թեկուզ միայն զուտ ընթացակարգային գործողություններ ենթադրող իրողություն է և քաղաքական որոշումները դեռ պետք է անցնեն այդ ընթացակարգերով: Բայց, եթե այդ որոշումները իրապես առկա են, չունեն զուտ դեկլարացիայի նպատակ, ապա մնացյալ ընթացակարգերը տեղի են ունենում բավականին արագ: Ըստ այդմ, հայ-թուրքական գործընթացի գնահատման մեկնակետը թերևս պետք է լինի այն, թե ինչ արագություն կա այդօրինակ ընթացակարգերի մասով: Տվյալ պարագայում, օրինակ, ինչ վիճակում է օդային բեռնափոխադրումների շուրջ տեխնիկական համաձայնությունների հարցը: Ավելին, կա սակայն մեկ այլ հանգամանք՝ իսկ որքա՞ն է օդային բեռնափոխադրումների բիզնես պահանջարկը:
Այսինքն, եթե լուծվում են բոլոր հարցերը, այդ ամենը գործնականում ի՞նչ էֆեկտ ունի բիզնեսի համար: Թե՞ Հայաստանի համար տնտեսական գործնական էֆեկտիվություն կարող է ունենալ ցամաքային բեռնափոխադրումների հանգամանքը: Հայտնի է, որ օդային բեռնափոխադրումները բեռնափոխադրումների առավել թանկ տեսակն են և դրանցից բիզնեսն օգտվում է կամ ծայրահեղ անհրաժեշտության, կամ խիստ սահմանափակ և սպեցիֆիկ ապրանքատեսակների պարագայում: Առիթ ունեցել եմ ասելու, որ հայ-թուրքական գործընթաց ասվածը Հայաստանի համար լինելով շատ կարևոր, Թուրքիայի համար այդուհանդերձ չունի այդպիսի մեծ նշանակություն և հիմնականում խաղարկային բնույթի գործոն է երրորդ երկրների, առավել շատ՝ Միացյալ Նահանգների, Ռուսաստանի, ինչու ոչ նաև Իրանի, Ֆրանսիա-Եվրոպայի հետ հարաբերություններում: Սա իհարկե ամենևին չպետք է նշանակի, որ Հայաստանը պետք է դադարեցնի աշխատել հայ-թուրքական կարգավորման ուղղությամբ, սակայն պետք է աշխատել առանց ավելորդ սպասումների, և ավելին, աշխատել Թուրքիայի՝ ցանկացած պահի արգելակման կանխավարկածով, հետևաբար այդ հարցում ապահովել հնարավորինս շատ այսպես ասած երրորդ կողմերի միջավայրային ներգրավվածություն: Ի դեպ, ուշադրության է արժանի, որ Թուրքիայից չեղավ ցավակցություն Ազատ գյուղի զորանոցի ողբերգական դեպքի առնչությամբ: Սա ուշադրություն գրավող հանգամանք է այն ֆոնին, որ առնվազն բանագնացների մակարդակով վերջին ամիսներին լինում էր ցավակցություն՝ Հայաստանում կամ Թուրքիայում ողբերգական պատահարների կապակցությամբ: Թե՞ այս պարագայում դեր է ունեցել այն, որ խոսքը բանակում տեղի ունեցածի մասին է:
