«Առաջին լրատվական»–ի զրուցակիցն է «Հելսինկյան նախաձեռնություն-92» Լեռնային Ղարաբաղի կոմիտեի համակարգող, խաղաղության մարդու իրավունքների միջազգային մրցանակների դափնեկիր Կարեն Օհանջանյանը։
Պարոն Օհանջանյան, Արցախում ռուս խաղաղապահները կոռուպցիոն սխեմաներով մեծ փողեր են աշխատում: Մամուլը գրում է, որ մեծ գումարների դիմաց ծխախոտ, դեղորայք, նաև մարդկանց են տեղափոխում Արցախից Հայաստան: Ի՞նչ է ձեզ հայտնի այս մասով:
Իրականում այս մասին շատ խոսակցություններ են պտտվում։ Ես ինքս շատերից լսել եմ, որ ռուս խաղաղապահներից առաջին անհրաժեշտության ապրանքներ են գնում շատ ուռճացված գներով, ավելին, ռուս խաղաղապահները նույնիսկ փողի դիմաց մարդկանց են տեղափոխում։ Խոսակցություններ կան, որ ռուս խաղաղապահներն իրականում մեծ գումարներ են աշխատում մեր ժողովրդի աղետի ու ողբերգության վրա և իրենց շահույթը կիսում են Շուշիի պարետի հետ։ Իհարկե, դրանք ընդամենը խոսակցություններ են։ Ինձ ուղղակի զարմացնում է այն փաստը, որ այս պայմաններում ռուսական խաղաղապահ ուժերի հրամանատարությունը, որին ես անվանում եմ միայն օկուպացիոն ուժեր, այդ լուրերը հերքող հայտարարություն չի տարածում, որոնք անբարոյականության անջնջելի ստվեր են գցում արցախցիների աչքում Ռուսաստանի՝ առանց այդ էլ արատավորված հեղինակության վրա։
Արցախի գլխավոր դատախազությունը նույնպես պետք է լրջորեն հետաքննի այս լուրերը, ինչպես նաև ԱԱԾ-ն, որն անմիջականորեն պատասխանատու է մեր քաղաքացիների անվտանգության, այդ թվում՝ պարենային ապահովության համար: Բայց նրանք այժմ ավելի շատ զբաղված են կադրային փոփոխություններով ու հատուկ ծառայություններից վաղուց ազատված սպաներին բարձր պաշտոնների նշանակելով։
Ընդհանրապես, այս 44 օրերի ընթացքում Ռուսաստանը որևէ տեսանելի քայլ արե՞լ է, որով ցույց կտար, որ մտահոգ է Լաչինի միջանցքի փակ լինելով:
Գիտեք, մեր տարածքում իրենց գտնվելու մանդատի համաձայն, որը բխում է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-10-ի մեր ժողովրդի համար հանցավոր համաձայնագրից, ռուսական օկուպացիոն զորքերը չպետք է թույլ տային, որ Ստեփանակերտ-Գորիս ճանապարհը փակվեր։ Բայց դա տեղի է ունեցել և տեղի է ունեցել, քանի որ և՛ Ռուսաստանի, և՛ Ադրբեջանի ղեկավարության օրակարգը նույնն է՝ կոտրել Արցախի ժողովրդի կամքը և մեր կամքի ոչնչացման միջոցով ստիպել Հայաստանի ղեկավարությանը համաձայնել ստորացուցիչ պահանջներին՝ բացել Զանգեզուրի միջանցքը, տարածքային մեծ կորուստներով և հաշտվել Ադրբեջանի հետ ստրկական հաշտության պայմանագրի կնքման անհրաժեշտության հետ, որը պետք է լինի Հայաստանի՝ որպես պետության վերջի սկիզբը։ Շատ ցավալի է, որ մեր դարավոր «դաշնակիցն» այս անգամ գերադասեց իր ֆաշիստ եղբայր Ադրբեջանի հայատյաց պահվածքը Հայաստանի հետ բարեկամությանը:
Տեսակետ կա, որ որքան երկար տևի Լաչինի միջանցքի փակ լինելը, այնքան շուտ կորոշվի Արցախի ապագան: համամի՞տ եք այդ տեսակետին:
Նման կարծիքն իրավունք ունի գոյություն ունենալ միայն այն դեպքում, եթե երկու հայկական պետությունները և Սփյուռքը ակտիվորեն քարոզեն և միջազգային ասպարեզում տեղի ունեցած ողբերգությունը ներկայացնեն որպես Ադրբեջանի և Ռուսաստանի կողմից նոր ցեղասպանության թիրախավորված ձև, ինչպես նաև որպես փաստ, որ Ադրբեջանը ֆաշիստական Ռուսաստանի աջակցությամբ գործնականում փորձարկում է 21-րդ դարի նոր պայմաններին հարմարվելու՝ համակենտրոնացման ճամբարի գաղափարը, որը ձգվում է 3 հազար կիլոմետր, և որտեղ կատարելագործված խոշտանգումներ են իրականացվում 120 հազար խաղաղ հայ բնակիչների նկատմամբ, որոնք ցանկանում են ապրել իրենց ընտրությամբ՝ առանց Ռուսաստանի և Ադրբեջանի օկուպացիոն ուժերի հսկողության։ Բայց ի՞նչ ենք մենք իրականում տեսնում:
Հայաստանի իշխանությունն ի վիճակի չէ դիվանագիտական ճակատում հարձակում սկսել երկու պատճառով. Նա ամենայն հավանականությամբ, ունի թաքնված, Արցախի օրակարգից տարբերվող օրակարգ, որը քննարկվել է Ադրբեջանի, Թուրքիայի և Ռուսաստանի ղեկավարության հետ, և երկրորդ՝ Հայաստանում չկան ազնիվ ու պարկեշտ դիվանագետներ, բացառությամբ մի քանիսի, որոնք կպայքարեին հայ ազգի իդեալների համար։ Դա ակնհայտորեն դրսևորվեց նախօրեին Պրահայում, երբ Հայաստանի անտաղանդ դեսպանը ձախողեց Արցախի ժողովրդին սատարող հանրահավաքը։ Ես այս հարցի վերաբերյալ գրառում եմ արել՝ պահանջելով հետ կանչել և կոչումազրկել այս սրիկա դեսպանին, որը զբաղված է ինչով ասես, բացի իր անմիջական պարտականությունները կատարելուց։ Հանրահավաքին միայն իմ չեխ ընկերներն էին և մի քանի հուսահատ երիտասարդ տղաներ։ Եվ սա այն դեպքում, երբ հայկական ամենամեծ սփյուռքներից մեկը Չեխիայում է։ Էլ չեմ խոսում 2020 թվականի պատերազմի հետևանքով ջախջախված հայկական սփյուռքի մասին: Այս պատերազմից հետո մենք պարզապես կորցրինք մեր հայրենակիցների մտավոր կարողությունները, որոնք այնքան անհրաժեշտ են հայրենիքի վերականգնման համար։
ԵՄ-ն հաստատեց որոշումը, որով Հայաստանի տարածքում 2 տարով դիտորդական առաքելություն կգործի: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս որոշումը և ինչպե՞ս սրան կարձագանքի Ռուսաստանը:
Ես շատ դրական եմ վերաբերվում ԵՄ դիտորդական առաքելության ընդլայնման և երկարաձգման գաղափարին։ Ես առաջինն էի, որ այս գաղափարի վրա աշխատեց ԵՄ կառավարությունների հետ և շատ էի ցանկանում, որ նման առաքելություն ուղարկվի Լեռնային Ղարաբաղ՝ Ադրբեջանի հետ շփման գծում ռուսական օկուպացիոն զորքերի ներկայությունը թուլացնելու համար։ Ցավոք, ԵՄ-ն դեռ ի վիճակի չէ նման առաքելություն ուղարկել Ղարաբաղ, սակայն հուսադրող է, որ ԵՄ-ն ավելի հետևողական է դարձել Հայաստանի անվտանգությանն առնչվող հարցերին աջակցելու և Ադրբեջանի և Հայաստանի սահմանին իրավիճակի մոնիտորինգի հարցում։ Իհարկե, սա լուրջ մեսիջ է Ռուսաստանի համար, որը Հայաստանում իշխում էր անկասելիորեն և անպատժելիորեն՝ առանց հաշվի առնելու Հայաստանի իրական կարիքները իր անվտանգության ապահովման հարցում։ Սա պայմանավորված է նաև ՀՀ իշխանությունների կողմից Հայաստանում ռուսական օկուպացիոն զորքերի գործողություններից դժգոհության դրսևորմամբ, ՀԱՊԿ-ի և միջկառավարական այլ կառույցների դերակատարմամբ, որոնցում Ռուսաստանը մեծ դեր ունի։
Եվրոպան տեսնում է Հայաստանի ղեկավարության ձգտումը դեպի ավելի արդար և ազատ աշխարհ, հետևաբար շրջվել է Հայաստանի կողմը: ՀՀ իշխանությունները պետք է հետևողական լինեն բարիդրացիության հիման վրա պետական ամբողջականությունը պահպանելու և երկրի քաղաքական կյանքում Ռուսաստանի ներկայության մակարդակը նվազեցնելու ցանկության մեջ՝ միաժամանակ ընդլայնելով ԵՄ կարողությունը փոխել երկրի քաղաքական կուրսը քաղաքակիրթ աշխարհի հետ մերձեցման ուղղությամբ։ Իհարկե, Ռուսաստանը ձգտելու է ապակայունացնել իրավիճակը Հայաստանում՝ օգտագործելով նաև Ղարաբաղի չլուծված խնդիրը։ Բայց Հայաստանը պետք է մեկընդմիշտ որոշի` վերջ տալ իր քաղաքական կախվածությանը ֆաշիստական Ռուսաստանից, բայց միևնույն ժամանակ շարունակել ռուս և հայ ժողովուրդների բարեկամությունը: