ՌԴ արտգործնախարարության խոսնակ Զախարովան հոկտեմբերի 6-ին՝ Պրահայում, բանակցություններին գրեթե զուգահեռ հայտարարել էր, թե Ռուսաստանը պատրաստ է աջակցել բոլոր այն քայլերին, որոնք կնպաստեն Կովկասում իրավիճակի կայունացմանը: Նա ասել է, որ բոլոր հարցերի լուծումները արտացոլված են հայտնի եռակողմ հայտարարություններում, իսկ արևմտյան մոտեցումները լիովին բալանսավորված չեն: Պետք է ենթադրել, որ Ռուսաստանի Դաշնության ԱԳՆ խոսնակն ակնարկում է այն մասին, որ արևմտյան մոտեցումները Արցախը դիտարկում են Ադրբեջանի մաս: Համենայն դեպս, գոնե առայժմ այդ մասին բավականին թափանցիկ ակնարկում է նաև վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը իր մի շարք ելույթներում՝ սկսած «նշաձողն իջեցնելու» մասին հայտնի ելույթից: Արևմուտքը ոչ միայն չի հերքել դա, այլ ողջունել է Նիկոլ Փաշինյանի այդ ելույթները:
Ռուսաստանի մոտեցումը այդ իմաստով կարծես թե նույնքան պարզ է՝ Մոսկվան առաջարկում է անորոշ ժամանակով հետաձգել Արցախի կարգավիճակի հարցը, պահպանել ներկայիս ռազմա-քաղաքական ստատուս-քվոն և տնտեսական ստատուս-քվոն փոխել կոմունիկացիաները բացելով, որում նա իրեն վերապահում է Հայաստանի տարածքով Նախիջևան-Ադրբեջան բեռնափոխադրումների հսկիչ: Եթե իրավիճակը զարգանում է Արևմուտքի մոտեցումների տրամաբանությամբ, ապա Ռուսաստանը կանգնում է խնդրի առաջ՝ Արցախում իր ներկայության «իմաստազրկման»: Դա, իհարկե, չի լինի ակնթարթային, բայց թերևս կդառնա տեսանելի ապագայի համար անխուսափելի: Մյուս կողմից, սակայն, կա թերևս նաև հետևյալ հնարավոր սցենարը, երբ Արցախը հրաժարվում է Արևմուտքի մոտեցումից, չի ընդունում այն՝ թեկուզ գնալով նաև Հայաստանի քաղաքական դիրքավորմանը հակառակ: Այդ պարագայում, սակայն, առաջանում է անվտանգության հարցը, որովհետև Ադրբեջանը կգնա թերևս իրավիճակի սրացման, իսկ Արևմուտքը չի ունենա դա զսպելու մոտիվ: Կարո՞ղ է զսպել Ռուսաստանը, ապահովագրել Արցախը նորանոր «փարուխներից»: Ավելին, կա գուցե հիմք դիտարկելու նաև տարբերակ, երբ Ադրբեջանը սրացման գնում է Հայաստանի տարածքի նկատմամբ, կամ՝ և-և, թե Արցախի, թե Հայաստանի նկատմամբ, էլ ավելի մեծացնելով Ռուսաստանի վրա ճնշման բեռը:
Մոսկվան ունի՞ այդ մարտահրավերներին հակազդելու ռեսուրս, երբ այսօր լրջագույն խնդիրների է բախվում ուկրաինական ուղղությամբ: Եթե ունի, ապա ինչո՞ւ այն չի գործադրվել մինչ այժմ: Արդյո՞ք Հայաստանին որևէ քաղաքական օրակարգ պարտադրելու համար, կապված օրինակ «միութենական պետության», կամ «միջանցքային» հարցի հետ: «Միութենական պետության» առումով հարցը թերևս այսօր խիստ տեսական է մի շարք պատճառներով: Ինչ վերաբերում է «միջանցքային» հանգամանքին, ապա հարց է առաջանում՝ Հայաստանը հրաժարվում է նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի 9-րդ կետի՞ց՝ եթե Մոսկվան ունի պարտադրելու անհրաժեշտություն, թե՞ Բաքուն է պահանջում ավելին և Ռուսաստանը, չունենալով այդ պահանջը զսպելու կարողություն, փորձում է այդ ավելին կորզել Հայաստանից: Ի վերջո, այդ պարագայում Հայաստանի համար արևմտյան ակտիվությունն ու մոտեցումները դառնում են բալանսավորման կարևոր հանգամանք:
Իհարկե ամենևին ոչ այն, ինչ Հայաստանը կերազեր իր կամ Արցախի համար, բայց այդուհանդերձ բալանսավորման նվազագույն հնարավորություն, եթե Ռուսաստանը չունի իր մասնակցությամբ «բալանսավորված» եռակկողմ հայտարարությունների տառն ու ոգին պահելու և իրականացման հասնելու կարողություն, այլ պահանջելու է Հայաստանից ավելին՝ քան գրված է պատերազմի պարտության այդ պահի հետևանքով: Միևնույն ժամանակ, անկասկած է, որ արևմտյան մոտեցումների հանգամանքը էապես շոշափում է գծեր, որոնք Ռուսաստանի համար կարող են դիտվել ռազմավարական՝ դրանից բխեցնելով որոշակի արձագանքներ կամ քայլեր, որոնք Հայաստանի համար կարող են առաջացնել նոր ռիսկեր: Ընդ որում, մեղմ ասած բաց է այդ ռիսկերի հուսալի զսպման հարցում Արևմուտքի թե պատրաստակամության, թե նաև կարողության խնդիրը: Իրավիճակի կառավարումը Հայաստանից և Արցախից պահանջելու է բալանսավորված խաղի նոր որակ:
