Հայաստանում, կամ Հայաստանի շուրջ ներքին կամ արտաքին քաղաքական իրողությունների որևէ աշխուժացում ինքնաբերաբար ջրի երես է հանում 2018 թվականից հետո Հայաստանի համար համակարգային դարձած առանցքային խնդիրներից մեկը՝ լեգիտիմ ընդդիմության խնդիրը, որի մասին խոսել եմ բազմիցս, թե 2018-ի անմիջապես հետո, թե 44-օրյա պատերազմից հետո ստեղծված իրավիճակում: Լեգիտիմ ընդդիմությունն այն ինստիտուտն է, որ ցանկացած պետության օժտում է քաղաքական ճկունության կարևորագույն մեխանիզմներից մեկով՝ լեգիտիմ իշխանափոխության հնարավորությամբ, ինչը իր հերթին թե քաղաքական ներքին ճգնաժամեը հաղթահարելու, թե նաև արտաքին քաղաքական մարտահրավերները կառավարելու առանցքային գործիք կամ մեխանիզմ է:
Հասկանալի է, որ խոսքը չի վերաբերում ամբողջատիրություններին կամ բռնատիրություններին, որոնք գործում են ուրույն տրամաբանությամբ և արտաքին ու ներքին խնդիրներում առաջնորդվում դրանից բխող գործիքներով: Պարզապես, կան երկրներ, և Հայաստանն անշուշտ այդ շարքում է, որոնք չունեն կայուն ամբողջատիրության կամ առավել ևս հաստատուն բռնատիրության ինքնաբավ ռեսուրս: Հետևաբար, Հայաստանի ճգնաժամային կառավարման քաղաքական գործիքակազմում լեգիտիմ ընդդիմության ինստիտուտն ունի առանցքային, նույնիսկ ողնաշարային նշանակություն: Սակայն, այդ ողնաշարը բացակայում է: Դրան «փոխարինում» է արդեն հանրահայտ դարձած «նախկին-ներկա» բանաձևը, որը սակայն մի կողմից լինելով ներկայիս Հայաստանի այսպես ասած քաղաքական շարժունակության միակ գրավականը, մյուս կողմից իր բնույթով այնպիսին է, որ ավելի ու ավելի է քայքայում այն, ինչը ունի շարժվելու կարիք: Այսինքն, այն, ինչի շնորհիվ շարժվում է իրավիճակը այսօր, թույլ չտալով ճահճանալ, գործնականում հենց ինքն էլ ռազմավարական հեռանկարի տեսանկյունից սպառնում է հայկական քաղաքական շարժունակությանը:
Ամենից էական խնդիրը այդ համատեքստում այն է սակայն, որ հասարակական-քաղաքական կյանքում գործնականում առկա չէ իրադրության փոփոխության, համակարգային այդ խնդրի լուծման, քաղաքական արդիական համակարգի ողնաշարի ձևավորման գործուն մեթոդաբանություն և գործընթաց: Ինչպես ասել եմ բազմիցս, կան առանձին նախաձեռնություններ, այդ թվում նաև մի զգալի մասով անկեղծ ու սրտացավ նվիրումով, ինչը սակայն բոլորովին բավարար չէ ցանկալի արդյունքի և կայուն գործընթաց ստանալու համար, քանի որ հատկանիշներից զատ, հույժ կարևոր է նաև գործընթացի մասնագիտական-բովանդակային տարողունակությունն ու իբրև հանրային երևույթ՝ առարկայական ներառականությունը, երբ կլինի թե բովանդակային առաջարկ հանրությանը, թե նաև այդ առաջարկի մշակմանն ու իրագործմանը հնարավորինս լայն մասնակցայնության գրավիչ մեխանիզմ: Դա շատ բարդ է անշուշտ, պահանջում է քաղաքական ծրագրրավորման և ավելին՝ ներդրումների շոշափելի աստիճան, պորտֆել, սակայն բուն խնդիրներից մեկն այն է, որ գործնականում բացակայում է այդ բարդության գիտակցումն ու ռեսուրսային անհրաժեշտության «ճանաչումը»: Ասել կուզի, Հայաստանում քաղաքական գործունեությունն իր գերակշռող մասով շարունակում է տրորել Հայաստանի 31-ամյա ճանապարհը, գրեթե հաշվի չառնելով, որ եղած խնդիրներով, ստացած հարվածներով և դառը դասերով, համակարգային արատներով և սոցիալ-հոգեբանական վայրիվերումներով հանդերձ, Հայաստանի հանրությունը փոխվել է՝ իրեն շրջապատող աշխարհի հետ գուցե չհամադրվող արագությամբ և դինամիկայով, բայց նվազագույն զուգահեռությամբ: Հայաստանի քաղաքական դաշտը դեռևս զուրկ է այդ փոփոխությանը համակարգային արձագանքի մեթոդական հագեցածությունից:
Լուսանկարը՝ panorama.am-ի