Հայաստանում քաղաքական համակարգի արդիականացման և քաղաքական օրգանիզմի առողջացման խնդիրը շարունակում է լինել կենսական, ուղիղ կապված լինելով ազգային անվտանգության հետ: Դրա հերթական վկայությունը Հայաստանում սեպտեմբերի 14–ի երեկոյան իրադարձություններն էին, որոնք որոշակի շարունակություն ունեցան նաև 15-ին, թեև ընդհանուր առմամբ իհարկե դրանք Հայաստանի ներքաղաքական կյանք ասվածի երկարատև և անբովանդակ շղթայի հերթական օղակը կամ մասն են: Հայաստանի քաղաքական արդիականացումը պահանջում է հասարակական-քաղաքական կյանքի վերից վար և վարից վեր հիմնավոր վերափոխում, ըստ էութան՝ կերպարանափոխում: Երբ մենք խոսում ենք որակական, բովանդակային վերափոխման մասին, շատ հաճախ թերևս այդ ամենն ընկալվում է այսպես ասած անվանական մակարդակով: Այսինքն, փոխվում են քաղաքականությամբ զբաղվողների անունները, կուսակցությունների անվանումները, փոխվում են տեղերը և գալիս է բովանդակային խոսակցությունը: Այդ պատկերացումը առավել ևս խթանվում է այսօր, տեղեատվական դարաշրջանում, երբ բավականին առատ է առերևույթ գրավիչ և խորիմաստ թվացող խոսքը, հռետորաբանությունը, շատ են դրանով աչքի ընկնողները: Այն դեպքում, երբ մեծ հաշվով այդ ամենը միայն հրապարակային, փաթեթային մասն է, որովհետև գործնական իմաստով մեդիատիրույթը լցված է խելոք դեմքով արտաբերվող դեկլարացիաներով, որոնց գործնականում աստիճանը եթե զրո չէ, ապա մոտ է զրոյին: Պատճառները շատ են, թե օբյեկտիվ, թե սուբյեկտիվ, մինչդեռ Հայաստանի հանրության համար քաղաքական վերափոխումների գործնական ներուժը այդ ամենից դառնում է էլ ավելի հրամայական: Այդ իմաստով, վերափոխումների խնդիրը ուղիղ առնչություն ունի նախ «քաղաքական ճարտարապետությանը», այսինքն քաղաքական կառուցվածքներին:
Նոր բովանդակությունը պահանջում է հասարակական-քաղաքական նոր «կոնստրուկցիաներ», որովհետև եղածը ի բնե անբավարար է ներկայիս հրամայականներին սպասարկող գործունեության համար: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո հայաստանյան քաղաքական դաշտը ձևավորվել է այսպես ասած դասական կոնստրուկցիաների տրամաբանությամբ, ինչը բնորոշ է եղել առաջադեմ աշխարհհին, զարգացած ժողովրդավարության երկրներին: Գործնականում, այդ ճանապարհով են գնացել հետխորհրդային գրեթե բոլոր երկրները, նաև սոցճամբարի մյուս՝ արևելաեվրոպական երկրները: Ոմանց մոտ դա բերել է նկատելի հաջողության ու առաջընթացի, որոշների մոտ՝ ընդամենը ամբողջատիրության կամ ավտորիտարիզմի ֆասադի: Եղել են նաև պայմանական հաջողություններ, որոնք ժամանակի ընթացքում ավելի մոտեցել են հիբրդի: Այժմ չթվարկենք կոնկրետ օրինակներ, վերադառնանք Հայաստանի օրինակին:
Դասական կոնստրուկցիան չի աշխատել, որովհետև «ոչ դասական» է եղել իրավիճակը, որում այն ենթադրաբար պետք է աշխատեր: Իրավիճակը ոչ դասական է եղել թե հետխորհրդային կովկասյան իրականությամբ պայմանավորված, Ռուսաստանի հետաքրքրություններից բխող քաղաքական գործոնների, թե ռազմա-քաղաքական հակամարտության առկայության, պատերազմի և դրա սոցիալ-հոգեբանական հետևանքի իմաստով: Տարիների ընթացքում, «կոնստրուկցիան» մաշվել է ֆիզիկապես ու բարոյապես, մաշվել է դրա հանդեպ հանրային վստահությունը: Մինչդեռ, հնարավոր չէ քաղաքական վերափոխում և արդիականացում՝ առանց հանրային վստահության հիմքի: Ըստ այդմ առաջանում է հարց, թե ինչպե՞ս պետք է ձևավորվի կամ վերականգնվի քաղաքական որևէ նախագծի հանդեպ հասարակական վստահությունը: Դրա մի ճանապարհը ֆինանսա-տնտեսական ռեսուրսն է, մյուս ճանապարհը՝ գործնական աշխատանքային, որը կարող է սկսել «քաղաքական ճարտարապետությունից», այսինքն հանրությանը քաղաքական այնպիսի «կոնստրուկցիա» առաջարկելուց, որը կենթադրի նկատելի ներառականություն, ու նաև հանրային վերահսկողության մեխանիզմ: Ընդ որում մեխանիզմ, որը հանրությունից կպահանջի հնարավորինս քիչ ջանք, քանի որ մարդիկ չեն կարող թողնել իրենց առօրյան և զբաղվել վերահսկողական գործառույթով: Լավագույն տարբերակն իհարկե ֆինանսատնտեսական և «ճարտարապետական» ռեսուրսի համատեղումն է, ինչը որոշակի իմաստով նույնիսկ պարտադիր պայման է՝ ավելի հաստատուն և հուսալի հեռանկարի համար: Առայժմ «վերափոխման» կամ արդիականացման «դիսկուրսում» գերակշտռում է «խոսքի» մեթոդաբանությունը, որի հանդեպ հանրային վերաբերմունքը ավելի շուտ հիշեցնում է կինոթատրոնի հաճախորդի՝ անպայման «պոպկորնի» բաղադրիչով:
Լուսանկարը՝ panorama.am-ի
