«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է tvyal.com կազմակերպության ղեկավար, ՀՊՏՀ դոցենտ տնտեսագետ Աղասի Թավադյանը
Տարվա սկզբից Հայաստանի պետական պարտքն ավելացել է շուրջ կես մլն դոլարով, սակայն արտաքին պարտքը նվազման միտում է դրսևորել: Հուլիսի 31-ի դրությամբ պետական պարտքը կազմել է 9 մլրդ 974 մլն 112 հազար դոլար, հունիսի համեմատ աճել է 42 մլն 316 հազար դոլարով: Պետական պարտքի ցուցանիշի շարունակական աճն ինչո՞վ է պայմանավորված, ինչպես եք գնահատում ստեղծված վիճակը:
Այս պահին, տարվա սկզբի համեմատ դոլարի արժեքն ավելի ցածր է: Այս պահին դոլարը 410 դրամ է, իսկ տարվա սկզբին 480 էր: Սա շատ լավ ժամանակահատված է արտաքին պարտքը մարելու համար, որովհետև պարտքի գինը դրամով իջել է:
ՀՀ կառավարությունը պարտքն օգտագործում է հիմնականում ենթակառուցվածքները, ճանապարհները, այդ թվում Հյուսիս-Հարավը կառուցելու համար: Նաև պարտքի մի մասն օգտագործում է այլ ենթակառուցվածքային և ներդրումային նախագծերում:
Փաստորեն եվրոյի և դոլարի արժեզրկումն ազդեցություն ունեցե՞լ է մեր պատքի մեծության վրա:
Իհարկե, ունեցել է, որովհետև այս պահին պարտքի սպասարկման գումարն ավելի ցածր է, քանի որ եվրոն ու դոլարը արժեզրկվել են դրամի հանդեպ: Դրամով պարտքը 15 և ավելի տոկոսով նվազել է տարվա սկզբի համեմատ: Նաև պետք է նշել, որ ըստ ԵԱՏՄ համաձայնագրի, ԵԱՏՄ անդամ պետությունների արտաքին պարտքը չպետք է գերազանցի ՀՆԱ 60 տոկոսը, իսկ մենք դրա շեմին ենք: Քանի որ փոխարժեքի փոփոխություններ կան, իմաստ ունի վերաիմաստավորել այդ ոլորտը և պարտքի մի մասը վերադարձնել, այլ ոչ թե նոր պարտք վերցնել, պարտքի մասնաբաժինը մեծացնել:
Վտանգներ կա՞ն պարտքի մեծացումից ու ընդլայնումից:
Իհարկե, որոշակի մտահոգություններ կան, որովհետև պետական պարտքն այս պահին վերցնում են Հայաստանի զարգացման համար և, բնականաբար, պետք է վճարեն մեզնից հետո եկողները, մեր երեխաները: Եվ եթե պետական պարտքը ճիշտ չի օգտագործվում և կան կոռուպցիոն ռիսկեր, ապա զարգացում չի լինի և այդ պարտքի ծանրությունն ամբողջությամբ կմնա մեր երեխաների վրա: Պետք է արդյունավետ օգտագործել պետական պարտքը, այսինքն պարտքից եկած գումարները ծախսել ենթակառուցվածքների ստեղծման համար՝ առանց կոռուպցիոն ռիսկերի:
Պարոն Թավադյան, Հայաստան մտնող մասնավոր տրանսֆերտներն աճել են 155,7 տոկոսով: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում և ինչո՞վ է այս աճը պայմանավորվոծ, կրկին ռուս-ուկրաինական պատերազմո՞վ:
Այս, սակայն այստեղ նոր հանգամանք կա. երբ ՀՆԱ/տրանսֆերտներ հարաբերակցությունը նայենք, ապա ամենաբարձր ցուցանիշը գրանցվել է 2013 թվականին, երբ այդ ցուցանիշը եղել է 18 տոկոս: Այդ ցուցանիշը հիմնականում պայմանավորված է եղել «խոպան» գնացողներով, որոնք հիմնականում Ռուսաստանից Հայաստան փող են ուղարկել իրենց հարազատներին: Այդ ցուցանիշը 2021-ին իջել էր մինչև 9,5 տոկոս, այսինքն այս տարիների ընթացքում «խոպան» գնացող մարդկանց քանակը քչացել է: Այս տարի տրանսֆերտների նման աճը, հիմնականում, պայմանավորված է ոչ թե ՀՀ քաղաքացիների «խոպան» գնալով, այլ հակառակը՝ ՌԴ քաղաքացիների Հայաստանում հաստատվելով և իրենց հետ գումարային միջոցներ բերելով՝ այստեղ տներ և այլ միջոցներ ձեռք բերելու նպատակով:
Սա դրակա՞ն է ազդում տնտեսական զարգացման ու տնտեսական աճի վրա:
Իհարկե, երկարաժամկետ առումով էլ սա դրական է: Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշի երկնիշ աճը հիմնականում դրանով է պայմանավորված, որ նոր մտավոր ուժ, նոր գումարներ, նոր ներդրումներ են եկել Հայաստան՝ ռուսական կապիտալի տեսքով: Ճիշտ է, հասարակ քաղաքացիների համար առաջին հայացքից սա կարող է ոչ նպաստավոր լինել, որովհետև շուկայում թանկանում է անշարժ գույքը, սակայն ժամանակի ընթացքում այս նոր կապիտալը նաև ձեռքից ձեռք անցնելով հասնելու է նաև իրենց գրպաններին:
