«Քաղաքացիության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին օրինագծով փոխվում է ազգությամբ հայ ՀՀ քաղաքացիություն չունեցող անձի կողմից ՀՀ քաղաքացիություն ձեռք բերելու կարգը, ըստ որի՝ որպես պարտադիր պահանջ սահմանվում է Հայաստանում վերջին երկու տարվա ընթացքում առնվազն 60 օր օրինական հիմքով բնակվելու կամ գտնվելու հանգամանքը:
ՀՀ քաղաքացիություն չունեցող 18 տարին լրացած, գործունակ, օտարերկրյա պետությունում բնակվող կամ Հայաստանում օրինական հիմքով բնակվող (գտնվող) յուրաքանչյուր անձ իրավունք ունի դիմելու ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու համար, եթե օրենքով սահմանված կարգով վերջին երեք տարին մշտապես բնակվել է Հայաստանում: Սահմանվում է, որ ՀՀ քաղաքացիություն չունեցող ազգությամբ հայ անձը, որի խնամակալը ՀՀ քաղաքացի է, կարող է ստանալ քաղաքացիություն առանց վերոհիշյալ պահանջների պահպանման: ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու գործընթացում օրենքն առավել մեծ հնարավորություն է սահմանել ազգությամբ հայերի համար, քան ամրագրված է Սահմանադրությամբ։ Նախագծի նպատակը հայրենադարձությունը խթանելն է, սակայն ծառայության կողմից վերջին տարիներին կատարված ուսումնասիրությունների արդյունքում պարզվել է, որ ազգությամբ հայ հանդիսանալու հանգամանքով պայմանավորված ՀՀ քաղաքացիություն հայցող անձանց մի ստվար զանգվածը, հատկապես Մերձավոր Արևելքի երկրների՝ Սիրիայի, Լիբանանի, Հորդանանի քաղաքացիները, երբևէ չեն եղել Հայաստանում կամ ժամանել են հազվադեպ` 4-5 տարին մեկ անգամ, իսկ որոշ դեպքերում ժամանել են միայն ՀՀ քաղաքացիություն հայցելու նպատակով և, որպես կանոն, չեն իրականացնում հայանպաստ գործունեություն։ Բացի այդ, եղել են նաև դեպքեր, երբ քաղաքացիություն ստանալուց հետո ՀՀ քաղաքացու անձնագրերը օգտագործել են միայն այլ պետություններ ճամփորդելու հնարավորություն ունենալու համար։
«Հայկական կարիտաս» ՀԿ միգրացիոն ծրագրի փորձագետ Տաթևիկ Բեժանյանը «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում նշեց, որ սա ընդամենը նախագիծ է, և հավանականությունը, որ այն տեսքով, ինչպես հիմա գրված է, կընդունվի, 50/50 է: «Ես այդտեղ սարսափելի որևէ բան չտեսա: Մենք արդեն ունենք ընդունված փոփոխություններ, որոնք շատ ավելի հեշտացրել են բոլոր սփյուռքահայերի կողմից քաղաքացիություն ստանալը, անձնագիր ստանալը: Այստեղ ընդամենը ազգության հիմքով երբ դիմում են քաղաքացիություն ստանալու երբևէ քաղաքացիություն չունեցած մարդիկ և պետք է ցույց տան, որ իրենք որևէ կերպ առնչություն ունեն հայկականության հետ, այսինքն՝ իրենց տատը, պապ կամ ինչ-որ մեկը ազգությամբ հայ է, ընդամենը այդ փաստաթղթերը ներկայացնելու համար ԱԱԾ-ն կարծում է, որ այդ մարդիկ գոնե երեք տարվա մեջ պետք է 60 օր օրինական գտնվեն Հայաստանում: Որովհետև շատ հաճախ դժվար է լինում օտար երկրների կողմից տեղեկատվություն ստանալ այդ անձանց հայկականության մասին: Ցավոք, ստացվել է այնպես, որ եղել են չարաշահումներ, որ անձը չի ունեցել, օրինակ, հայ տատիկ, բայց ինչ-որ ձևով կարողացել է, օրինակ, մկրտության տեղեկանք ստանալ, որ տատիկը ազգությամբ հայ է և ինքն այդ հիմքով դիմել է հեշտացված կարգով քաղաքացիություն ստանալու»,-ասաց Բեժանյանը:
Նրա խոսքով՝ եթե ազգությամբ հայ չեն, մնացած բոլոր դեպքերում քաղաքացիություն ստանալը բավականին բարդ է օտարերկրացիների համար: Բեժանյանը հիշեցրեց, որ սիրիական պատերազմի ժամանակ կառավարության որոշում ընդունվեց, որ քաղաքացիություն և անձնագիր միանգամից կարող են ստանալ առանց Հայաստան ժամանելու:
«Սիրիական պատերազմի ժամանակ շատ սիրիահայեր ունեին միայն ներքին անձնագրեր, չունեին արտասահման մեկնելու համար անհրաժեշտ անձնագրերը: Մեր կառավարությունը ընդառաջ գնաց, ընդունեց այդ որոշումը և հենց Սիրիայում, Լիբանանում և Իրաքում ազգությամբ հայերը կարողանում էին հեշտացված կարգով ստանալ Հայաստանի քաղաքացիություն, ստանալ անձնագիր և լքել այդ թեժ կետերը: Հիմա արդեն իսկ ընդունված փոփոխությամբ բոլոր տեղերում գտնվողն ազգությամբ հայերը նման հեշտացված կարգով անձնագիր ստանալ: Այսինքն մենք արդեն ունենք ընդունված օրենքի փոփոխություն, որը շատ անգամներ հեշտացրել է ազգությամբ հայերի համար քաղաքացիություն ստանալը, և ունենք նախագիծ, որտեղ ընդամենը քննարկվում է փոփոխություն, որ անձինք առնվազն 3 տարվա մեջ 60 օր գտնվել են Հայաստանում: Ես ենթադրում եմ, որ խոսքը գումարային 60 օրվա մասին է, ոչ թե միաժամանակյա 60 օրվա մասին: Դա, իհարկե, իմ ենթադրությունն է, միգուցե ԱԱԾ-ն պարզաբանում տա այդ մասով»,-ասաց նա՝ հավելելով, որ այս պահին ընդունված փոփոխություններով հեշտացվել է, իսկ այն, որ ԱԱԾ-ն կարծում է, որ կա անհրաժեշտություն, որ նրանք առնվազն գոնե 3 տարվա մեջ 60 օր օրինական գտնվեն Հայաստանում, դրա մեջ ոչ մի սարսափելի բան չկա, եթե նույնիսկ այդ տարբերակով ընդունվի:
«Իհարկե, մարդկանց մասին տվյալները անպայման պետք է ընդունել, եթե մարդն ասում է՝ ես ազգությամբ հայ եմ, դա դեռ դոգմա չի, պետք է ստուգել, հիմնավորումները նայել: Ես կարծում եմ՝ շատ նորմալ է այս փոփոխությունը: Ինչքան հնարավոր տարբերակներով ապահովագրվենք, այնքան ավելի լավ»,-հավելեց Բեժանյանը:
Այս պահին, նրա խոսքով, հիմնականում Ռուսաստանի հայերն են ստանում քաղաքացիություն, առնվազն վերջին մի քանի ամիսներին ՌԴ քաղաքացի ազգությամբ հայերն են, որ փորձում են ստանալ քաղաքացիություն, բայց դա էլ է արտաքին գործոնով պայմանավորված:
«Որտեղ հիմնական թեժ կետերն են, մարդկանց կյանքին վտանգ է սպառնում, և մարդիկ կարիք ունեն հայկական քաղաքացիության, այդ կողմից հոսքը գալիս է: 2012-ին դա Սիրիան էր, հետո Լիբանանն էր, հիմա Ռուսաստանն է»,-ասաց Բեժանյանը:
