«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է գյուղատնտեսության նախկին փոխնախարար Գառնիկ Պետրոսյանը:
Պարոն Պետրոսյան, ծիրան մթերողներն արդեն խնդիրների առաջ են կանգնած, նրանք շում են, որ տասնյակ տոննաներով ծիրանը մնացել է, չգիտեն՝ ինչպես սպառել, քանի որ Լարսում հերթեր են: Այս խնդրին ինչպիսի՞ լուծում պետք է տրվի:
Այդ խնդիրներին վաղօրոք էր պետք է լուծում տակ: Այն ժամանակ, երբ մենք անդամագրվեցինք ԵԱՏՄ-ին, մեզ համար պետք է ստեղծվեին արտոնյալ պայմաններ ու հնարավորություններ՝ ազատ և անարգել հաղթահարելու ռուսական սահմանը: Սակայն դա գործնական լուծում չստացավ, ամեն տարի որոշակի ժամանակահատվածում, հատկապես բերքահավաքի շրջանում էլ ավելի է սրվում խնդիրը: Իսկ այս տարի արդեն հայտնի իրադարձությունների պատճառով գիտենք՝ ինչ է կատարվում սահմանին: Հատկապես Վրաստանի տարածքում մեծ կուտակումներ կան բեռնատարներին, որը գնալով ավելի է մեծանալու, քանի որ սկսվում է ամառային հանգստի շրջանը և ուղևորափոխադրումներն են սկսում ակտիվանալ: Սա պետք է լուծում ստանար ժամանակին ՌԴ իշխանությունների հետ համապատասխան աշխատանքի շրջանակներում: Մենք՝ որպես ԵԱՏՄ անդամ երկիր, պետք է որևէ խոչընդոտ չունենայինք: Մինչև մինչև Լարսի անցակետ հասնելը մենք պետք է ունենայինք հնարավորություն մաքսային զննումն անցնելու, հետո նոր մուտք գործելու Վրաստանի տարածք: Աշխատանք պետք է տարվեր նաև վրացական իշխանությունների հետ, քննարկումներ, բանակցություններ, լուծումներ գտնել, որպեսզի մեր ապրանքները, հատկապես արագ փչացողները հատուկ ռեժիմով կարողանայինք սահմանը հաղթահարել: Բազմաթիվ հրապարակումներ կան, թե ինչպիսի կորուստներ ենք ունենում, ինչ լրացուցիչ ծախսեր, դժվարություններ և նաև ապրանքի որակն ինչքան է վատանում, երբեմն նաև փչանում: Սա մասնավոր հատվածի անելիքը չէ, սա գյուղացու կամ արտահանողի խնդիրը չի, սա իրենց հնարավորությունից դուրս է: Սա պետք է միջպետական փոխհարաբերությունների հարթության վրա լուծումները տրվեն: Օրերս լուսաբանվեց Էկոնոմիկայի նախարարի այցը Վերին Լարս, բայց այդպես էլ չհասկացանք՝ ինչ պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել կամ արդյոք ձեռք են բերվել, թե ոչ, կամ ինչ պետք է ակնկալել: Այսօրվա դրությամբ արձագանք չկա:
Ինչ վերաբերում է ծիրանի բերքահավաքին, այն հիմա ընթանում է, հարթավայրում գինը նախորդ տարիների համեմատ ավելի ցածր է, բնականաբար: Իմ տեղեկություններով կոնկրետ Արտաշատի տարածաշրջանից մոտ 400 դրամով են գնում ծիրանը, որը նախորդ տարիների համեմատությամբ էականորեն ցածր գին է: Եթե հաշվենք ստեղծված իրավիճակը, պարարտանյութերի, դիզվառելիքի, թունաքիմիկատի զգալի թանկացումները, ապա սա լուրջ խնդիր է: Մի կողմից արտահանողները լուրջ խնդիրներ ունեն, մյուս կողմից արտադրողները ունեն, և սա մեզ ոչ մի լավ տեղ չի տանելու:
Պարոն Պետրոսյան, նույն խնդրի առջև են կանգնած նաև խաղող արտադրողները: Թեև նրանք կարող էին մինչև հուլիսի 1-ը պայմանագրեր կնքել, բայց մթերող ընկերությունները որևէ առաջարկով հանդես չեն գալիս: Այսինքն տարեցտարի նույն խնդիրները մնում են և լուծում չեն ստանում:
Սա էլ է շատ ցավոտ հարց ու էլի պատկան մարմինները շատ լուրջ անելիք ունեն: Որոշակի աջակցություն, իհարկե, կա մթերող ձեռնարկություններին, բայց առաջին հերթին պետք է այդ սպիրտների ներկրման վրա շատ խիստ հսկողություն և սահմանափակումներ դրվեն, որովհետև քիչ քանակությամբ խաղող ընդունելով, շատ հաճախ մեծ թվեր են նկարում, քանի որ իրենց ունեցած սպիրտն օգտագործելով ցույց են տալիս, իբր դա խաղողի հումքից ստացված արտադրանք է: Առաջին հերթին դա պետք է կանխել, որպեսզի այնտեղ կարգուկանոն լինի: Երկրորդը, պետք է ընդհանրապես, հետամուտ լինել, թե ինչու պետությունը հսկայական վարկային ռեսուրսներ, հսկայական միջոցներ, արտոնություններ է տրամադրում, բայց դրա արդյունքում համարժեք վերաբերմունք չի ստանում մթերողների կողմից: Հիմա պարտադրում են պայմանագրեր կնքել, բայց չմոռանանք, որ որոշ ընկերություններ ուղղակի ձևական տվյալ խաղողագործի հետ թուղ են ստորագրում, որտեղ չի նշվում մթերման գինը: Շատ դեպքերում պայմանագրի երկու օրինակն էլ մնում է մթերող ընկերության մոտ: Հետագայում, երբ գալիս է ժամանակը, իրենց համար ցանկալի, ընդունելի գին են ձևակերպում և առաջարկում գյուղացուն, ասելով՝ համաձա՞յն ես այս պայմաններով հանձնել, ես պատրաստ եմ սիրով մթերել: Դա պայմանագիր չի կարող կոչվել: Պայմանագրում հստակ պետք է սահմանվեն կողմերի իրավունքներն ու պարտականությունները, գյուղացուն ինչ քանակի, ինչ որակի խաղող պետք է հանձնի, մթերողն ինչպե՞ս, ինչ ժամկետներում պետք է կազմակերպի մթերումը և վճարումների կարգը, որը ամենակարևորն է: Ինչ գնով է մթերելու և երբ է վճարելու: Եթե պայմանագրի մեջ չկա վճարման մասին որևէ կոնկրետություն, չի նշվում գինը, դա աբսուրդ է: Մթերողը կարող է ցանկացած գին առաջարկել և գյուղացին կարող է ինքնակամ հրաժարվել այդ պայմանագրից կամ մթերումներից: Այդ պայմանագրերի նկատմամբ հսկողությունը պետք է խիստ մեծացվի և հստակ պետք է գին ֆիքսվի պայմանագրում:
Այսինքն՝ առկա խնդիրներն անհապաղ լուծում են պահանջում, հակառակ դեպքում ամեն տարի նույն խնդրի առաջ ենք կանգնելու:
Ոչ թե անհապաղ, այլ վաղուց պետք է այդ խնդիրները լուծված լինեին: Հիմա, կարելի է ասել՝ գնացքը մեկնել է: Հիմա կարճ ժամանակ է մնացել, օրերի խնդիր է մթերումների հարցը, լոլիկի արտահանումն է դժվարացել, ծիրանի, մնացած պտուղների հարցն է, առանց այդ էլ այս տարի ծիրանի բերքը շատ չէ: Վերջին մեկ ամսում ուժեղ քամիները ուղղակի լուրջ խնդիրների առաջ կանգնեցրեց գյուղացուն, բերքի զգալի մասը կիսախակ վիճակում թափվել է ծառից: Այստեղ պետք է գլոբալ մոտեցում ցուցաբերել, խնդիրները լուրջ են, մասշտաբային են, դժվար են, բայց վստահ եմ, որ լուծման տարբերակներ կարելի է գտնել:
