«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քարտեզագետ և աշխարհագրագետ Ռուբեն Գալիչյանը
Պարոն Գալիչյան, Բրյուսելում տեղի ունեցած Փաշինյան-Ալիև հանդիպումից հետո Հայաստանը և Ադրբեջանը միաժամանակ հրապարակեցին սահմանազատման և սահմանային անվտանգության հարցերով հանձնաժողովների կազմը։ Ձեր կարծիքով, ո՞ր կետից պետք է սկսվի սահմանազատման գործընթացը:
Առաջին նախ պետք է լինի, որ այն հատվածներում, որտեղ ադրբեջանցիները անցել են խորհրդային սահմաններից ու մտել մեր տարածք, առաջին հերթին պետք է հետ գնան 1970-ական թվականին իրենց և մեր կողմից վավերացված սահմանի վրա, հետո այդտեղից սկսեն: Քանի որ նրանք արդեն ահագին մտել են մեր տարածք, և սահմանագծումը հիմիկվանից ենք սկսում, իրենք կարող են կանգնել, ասել՝ սա է մեր սահմանը, էստեղից ենք սկսում: Իրենք պետք է վերադառնան: Երկրորդը, այդ հանձնախումբը, որ պետք է որոշումներ կայացնի, նախ պետք է նստեն, որոշեն, թե որտեղից է հարմար սկսել սահմանազատումը և դեպի որ ուղղությամբ շարժվել: Իմ կարծիքով այդ հանձնախումբը ձևավորելը և երկկողմանի վավերացում ստանալը մի քանի ամիսների պատմություն է: 1-2 օրում հնարավոր չէ դա իրականացնել: Երկու կողմերը պետք է առաջին հերթին իրենց մասնագետներին ընտրեն, հետո պետք է այդ ցուցակն ուղարկեն դիմացինին, որպեսզի նրանք էլ ընդունեն, որ իրենք սահմանազատմանը մասնակցում են: Նույնը պետք է անի Ադրբեջանը և ուղարկի մեզ իրենց կազմը, որ մենք վավերացնենք: Իսկ դրանից հետո աշխատանքները ավարտելը արդեն տարիների խնդիր է: Այնպես որ, չեն կարող երկրի նախագահն ու վարչապետը նստեն, որոշեն, որ մյուս շաբաթ հանձնախումբը կազմում են: Բացի այդ, սահմանագծում անելու ժամանակ շատ բաներ պետք է աչքի առաջ ունենալ: Այդ հանձնախմբում անպայման, իմ կարծիքով, պետք է լինի մի չեզոք երկրի ներկայացուցիչ: Ոչ թե Ռուսաստանը: Ռուսաստանը կարող է լինի, բայց համենայնդեպս, չորորդ երկրի ներկայացուցիչը պետք է լինի, որ աչքը պահի, տեսնի՝ ինչ է կատարվում: Թե չէ Ռուսաստանն է ժամանակին գծել այդ սահմանները և տվել հանրապետություններին, իսկ ինչո՞ւ պետք է հիմիկվա Ռուսաստանը հակառակն անի: Նույնի շարունակությունն է, ինչպես տեսնում եք իրենց վերաբերմունքը ամեն ինչի հանդեպ նույնն է մնացել, նույն աշխատելակերպն են պահպանում: Ինչո՞ւ պետք է փոխեն: Հետևաբար, մենք իրականում չեզոք մի երկրի կարիք ունենք, որը ներգրավված պետք է լինի սահմանագծման մեջ:
Շառլ Միշելը հայտարարել է, որ կողմերը ղեկավարները պայմանավորվել են սկսել տրանսպորտային հաղորդակցության ապաշրջափակումը, նրանք համաձայնեցրել են արևմտյան Ադրբեջանի և Նախիջևանի ու Ադրբեջանի միջով Հայաստանի տարբեր մասերի միջև տարանցումը կարգավորող սկզբունքները, ինչպես նաև միջազգային փոխադրումները երկու երկրների հաղորդակցային ենթակառուցվածքով։ Ինչ նկատի ունի Միշելը, երբ ասում է «Հայաստանի տարբեր հատվածներ»:
Եթե խոսքը երկաթգծի մասին է, ապա գիտենք, որ այն պետք է անցնի Մեղրիով: Այն պետք է Ադրբեջանից մտղնի Մեղրի, այնտեղ ունենա իր անցակետը, մաքսատունը և այլն, հետո Մեղրիից դուրս գա մտնի Նախիջևան կրկին իր մաքսակետով, իսկ այնտեղից էլ Նախիջևանի տարածքով գա, Երասխով նորից մտնի Հայաստան: Մեկ ուղղությունը դա է: Եղած երկաթգծերը չեն կարող փոխել: Իսկ եթե խոսում ենք ավտոճանապարհների մասին, ապա Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եղած ավտոճանապարհներից մեկնումեկը պետք է ճանաչվի հիմնական, որ կարողանան այդ ճանապարհով անցնեն: Դա միջանցք չի, դա ճանապարհ է, որով ադրբեջանական մեքենաները կարող են անցնել, գնալ Նախիջևան: Ինչպես օրինակ, մենք քշելով հասնում ենք Իրան, այնտեղից էլ Թուրքիա: ԴՖա միջազգայնորեն ընդունված բան է, բայց թե ինչքան ապահով կլինի, որ հայկական մեքենաները մտնեն ու անցնեն Ադրբեջանի տարածքով, դա արդեն այլ խնդիր է: Այստեղ կարևոր է տվյալ տարածքի ժողովրդի վերաբերմունքը, թե ինչպես նրանք կվերաբերվեն հայկական ավտոշարասյանը կամ ավտոմեքենաներին: Նախկինում, երբ իրանական ավտոմեքենաները Թուրքիայի տարածքով էին անցնում, գյուղերի երեխաները քարերով խփում էին իրանական մեքենաներին: Վերջին 20 տարիներին դա վերացել է: Այնպես որ այս ամենը պետք է աչքի առաջ ունենալ, երբ խոսում ենք ավտոճանապարհի մասին:
Խոսքը Հորադիզ-Նախիջևան ճանապարհի մասի՞ն է:
Ես հենց այդ ճանապարհի մասին եմ խոսում: Դա հենց գնացքի ճանապարհն է, որ Հորադիզից մտնելու է Մեղրի, այնտեղից էլ Նախիջևան: Ժամանակին դրան զուգահեռ անցնում էր նաև ավտո ճանապարհը, որը հիմա գրեթե ամբողջովին քանդված է:
Այսինքն՝ դեռ շատ մութ կետեր կան, ոչ մի բան դեռ հստակեցված չ, այդ թվում, թե որ թվականի քարտեզն է հիմք ընդունվելու սահմանազատման համար:
Իհարկե, ոչինչ էլ հստակեցված չէ: Քարտեզների առումով պետք է սկսենք խորհրդային շրջանի քարտեզներից, քանի որ գոյություն ունեցող միակ պաշտոնական բանը դա է: Բայց դրանից հետո պետք է շարունակենք, տեսնենք՝ որտեղ են մեր խնդիրները, որ ուզում ենք նոր սահմանագծում անել: Այն սահմանագծումը, որ ժամանակին արվել է, Խորհրդային Միության գլխավոր շտաբի կողմից է արվել՝ առանց աչքի առաջ ունենալու տեղում ապրողի իրավունքները: Դրանք վերաքննարկման առարկա են:
