«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է Իրանագետ, ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ Էմմա Բեգիջանյանը
Տիկին Բեգիջանյան, ՀՀ Տարածքային արգացման եւ ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը Թեհրանում Իրանի նավթի նախարար Ջավադ Օջիի հետ քննարկել է «գազ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» ծրագրով նոր պայմանագիրը։ Ինչ ակնկալիքներ մենք կարող ենք ունենալ այս գործընթացից:
Հաջողություն գրանցելու համար երկու կողմերն էլ պետք է հետեւողական լինեն: Իրանը միշտ շահագրգիռ է իր գազն արտահանելու հարցում: Սա արդեն տնտեսական հարց է: Եթե հաշվի առնենք նաեւ այն, որ մենք Իրանի հետ քաղաքական որեւէ խնդիր չունենք, ընդհակառակը, անընդհատ Իրանն է մեր շահերը պաշտպանում՝ ասելով, որ դեմ է սահմանների փոփոխությանը, անգամ եթե մենք լռում ենք: Հետեւաբար, այստեղ արդեն ամեն ինչ կախված է կողմերից, եթե ցանկություն լինի, այդ ծրագիրն իրականություն կդառնա: Կրկնեմ, Իրանը շահագրգիռ է, որ իր գազն արտահանի, այն դեպքում, երբ իր գազի պաշարներով Իրանը երկրորդ տեղում է: Իրանից գազի արտահանումն անհամեմատ չնչին է իր պաշարների համեմատ: Այն ժամանակ, երբ Ռուսաստանի պահանջով հայ-իրանական գազամուղի տրամագիծը փոքրացավ, Իրանը հաշվի առավ այդ ամենը, բայց հիմա նման բաներ չկան: Եթե եւ Հայաստանը, եւ Իրանը շահագրգիռ լինեն, ամեն բան կիրականացնեն: Մինչեւ հիմա ամեն կողմն ունեցել է իր պատճառները, որ փաստաթղթերը, պայմանագրերը հուշագրերը ստորագրել դրել են մի կողմ ու մոռացել: Ոչ մի կողմը չի հիշեցրել, որ նման փաստաթղթեր կան ստորագրված: Բայց եթե կողմերից մեկը համառություն դրսեւորի, արդյունքն այլ կլինի: Տեսեք, Իրանը թուրքերի հետ գազի պայմանագիր էր կնքել, որը պետք է շահագործման հանձնվեր 2001 թվականից: Հետո Թուրքիան չէր ցանկանում, հետաձգում էր, բայց Իրանը համառեց, պնդեց եւ հասավ իր նպատակին: հայաստանի դեպքում Իրանը նման համառություն չի դրսեւորել: Տեսեք, հայ-իրանական գազի խողովակաշարը շահագործման հանձնվեց 2012-ին, այն դեպքում, երբ թուրք-իրանական խողովակաշարը 1996-ին կնքվել էր եւ 2001-ին արդեն շահագործման հանձնվեց:
Հիմա հենց 2 օր առաջ ադրբեջանական «Ազերթաջ» պետական լրատվամիջոցը անդրադարձել էր Իրան-Ադրբեջան փոխհարաբերություններին, նկարագրել էին, որ դարերով իրար կողքի ապրել են եւ այլն, այսինքն լինելով Իրանի հետ անվստահելի մթնոլորտում, բայց կարողանում են շահագրգռել, խոսել փոխադարձ վստահությունից: Իրենց դա կարեւորում են, որովհետեւ մտածում են այդպիսով Իրանին սիրաշահեն, որպեսզի հետո ինչ ուզում են, Հայաստանի հետ անեն:
Վերջին շրջանում Հայաստանի եւ Իրանի միջեւ ինտենսիվ փոխայցելություններ են տեղի ունենում: Ձեր կարծիքով, ինչո՞վ է սա պայմանմավորված:
Իմ կարծիքով, նախ, Իրանը ձգտում է Հայաստանի հետ իր հարաբերությունները սերտացնել, որովհետեւ եթե նախկինում Ադրբեջանն ասում էր՝ հայերը մեր տարածքի 20 տոկոսն օկուպացրել են, փորձում էր խոչընդոտել հայ-իրանական հարաբերություններին, հիմա դա չի կարող ասել; Երկրորդը, Իրանի աշխարհաքաղաքական շահն է պահանջում, որ սերտացնեն իրենց հարաբերությունները Հայաստանի հետ, որպեսզի թույլ չտան այդ միջանցք կոչեցյալը կյանքի կոչվի:
Այսինքն Սյունիքի միջանցքի խնդիրը Հայաստանի նկատմամբ Իրանի հետաքրքրությունը մեծացրե՞լ է:
Այո, դրա համար իրենք ուզում են ամեն ինչ անել, որ հանկարծ միջանցքը չլինի: Պարզապես, մենք չենք այդ ամենը լավ հասկանում: Իրանը այս ընթացքում տարբեր բարձրաստիճան պաշտոնյաների շուրթերով հայտարարել է, որ դա իրենց համար կարմիր գիծ է: Իհարկե, հայտարարվում է, որ դա ճանապարհների ապաշրջափակում է, բայց իրենց մի տեսակ կարծես չեն վստահում այդ հավաստիացումներին, քանի որ իրենք ոչ միայն Հայաստանին, այլեւ Ադրբեջանին են հետեւում: Իսկ Ադրբեջանում ամեն օր հայտարարում են, որ իրենք այդ միջանցքը կբացեն: Իրենք համադրում են ստացված տեղեկությունները եւ սկսում են մտածել:
