«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է tvyal.com կազմակերպության ղեկավար, տնտեսագետ Աղասի Թավադյանը
Հայաստանի բանկերում կտրուկ բարձրացել են ռուսական ռուբլով կատարվող գործարքների միջնորդավճարները: Նախկինում սեփական հաշիվ դնելու համար գանձվում էր 0,5 տոկոս, հիմա 5 տոկոս է դարձել: Մյուս կողմից տեսնում ենք՝ ռուբլին է բավական արժևորվել: Ինչպե՞ս եք գնահատում ստեղծված իրավիճակը:
Վարկերն ու ավանդները անմիջական կապ ունեն Կենտրոնական բանկի կողմից կարգավորվող վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի հետ: Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքն այս տարվա սկզբից բավականին բարձրացել է մինչև 9.25 տոկոսի: Այդ տոկոսադրույքով բանկերը վարկ են վերցնում ԿԲ-ից: Դա ազդում է մի քանի բանի վրա. առաջին հերթին ավանդների տոկոսադրույքն է բարձրանում, այսինքն մարդկանց ավանդների շահութաբերությունն աճում է, ինչը նպաստում է, որպեսզի մարդիկ փողը բանկերից չհանեն: Բայց մյուս կողմից դա վարկերի տոկոսադրույքն է բարձրացնում, այսինքն վարկ վերցնելն ավելի թանկ է դառնում: Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի բարձրացում և դրական կարող է անդրադառնալ տնտեսության վրա, և բացասական: Երբ պետության տնտեսությունը ոչ բարենպաստ փուլում է, ապա իմաստ ունի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը բարձրացնել որպես բանկերի ապահովագրման միջոց և որպեսզի տնտեսությունը կայունանա: Սակայն վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը նման է պարանի, որը կարող է ավելի սեղմել տնտեսությունը:
Նշվում է, որ մեր բանկերը փորձել են ստեղծված իրավիճակից օգուտ քաղել և ավելի շատ փող աշխատել ռուբլով գործարքների միջնորդավճարների բարձրացմամբ:
Այդ մարժան, այսինքն փոխարժեքի առքի ու վաճառքի տարբերությունը կախված է անորոշությունից: Որքան փոխարժեքի հետ կապված անորոշությունը բարձր է, այնքան բանկերը իրենց ապահովագրելու համար նախընտրում են այդ մարժան ավելի մեծ դնել: Իսկ փող աշխատելու մասով կասեմ, որ քանի որ մենք շուկայում բավականին շատ բանկեր ունենք և քանի որ ոչ միայն բանկերն են արտարժույթի փոխանակմամբ զբաղվում, այլ նաև առևտրային շատ կետեր, ապա որոշակի կերպով այդ մարժան որոշվում է ըստ նրա, թե ինչքան է շուկան գտնում, որ այս պահին որքան ռիսկային է փոփոխությունը դրամի, դոլարի կամ ռուբլու:
Ինչո՞վ էր պայմանավորված, որ հայկական դոլարի փոխարժեքը երկար անկումից հետո հանկարծակի կտրուկ բարձրացավ՝ դառնալով 474-475 դրամի, հետո նորից իջավ:
Հասկանալի է, որ մեզ մոտ լողացող փոխարժեքի քաղաքականություն է վարվում, և փոխարժեքը դե յուրե պետք է որոշվի շուկայում, բայց ԿԲ-ն ունի որոշակի գործիքներ փոխարժեքի վրա ազդելու համար: Կարծում եմ, ԿԲ-ն որոշակի փորձ կատարեց տարադրամի շուկայում որոշակի գործողություններով դրամի փոխարժեքը հետ բերել 1 դոլար = 480 դրամ միջակայքում, սակայն, իմ կարծիքով, քանի որ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը դեռևս բարձր է և շուկայում անորոշությունը մեծ է, այդ փորձը չստացվեց և շուկան հետ բերեց փոխարժեքը: Սակայն ես կարծում եմ, որ մոտակա 2-3 ամիսների ընթացքում թե որքանով է տնտեսաքաղաքական իրավիճակը հանդարտվելու, ԿԲ-ն նորից փորձելու է իր ունեցած գործիքներով հետ բերել փոխարժեքը 480 դրամի մակարդակին: Այս ցուցանիշը իմ գնահատականով ոսկե միջինն է, քանզի մի կողմից նպաստավոր է արտահանման համար, մյուս կողմից էական ազդեցություն չի ունենա գնաճի վրա:
Ռուբլին վերջին շրջանում զգալիորեն արժևորվել է. սա ինչո՞վ է պայմանավորված:
Այստեղ պետք է տարանջատում մտցնել դոլարի, եվրոյի փոխարժեքների և ռուբլու փոխարժեքի միջև: Ռուսական ռուբլու փոխարժեքի տատանումը անդրադարձավ հայկական դրամի փոխարժեքի տատանման վրա փետրվար-մարտին: Ռուսական ռուբլու փոխարժեքի տատանումը հիմնականում պայմանավորված է Ռուսաստանի ԿԲ-ի գործողություններով, իսկ Հայաստանը դրա վրա ազդեցություն չունի:
