«Առաջին լրատվականի» հարցերին պատասխանել է ԵՊԲՀ հանրային առողջության և առողջապահության կազմակերպման ամբիոնի ավագ դասախոս, բ.գ.թ. Դավիթ-Մելիք-Նուբարյանը
–Պարոն Մելիք–Նուբարյան, հաջորդ տարվանից ծրագրվում է Հայաստանում ներդնել պարտադիր բժշկական ապահովագրություն, ըստ որի պահվելու է աշխատավարձի 6 տոկոսը, որից երեքը կվճարի գործատուն, երեքը՝ աշխատողը: Արդեն իսկ շատերը մտահոգություն են հայտնում եւ նշում, որ նախ պետք է ռիսկերը գնահատել: Արդյոք այդ ռիսկերը գնահատված են, թե ոչ, այդ թվում սոցիալ–տնտեսական ռիսկերը:
Շնորհակալություն հարցի համար։ Մինչև ռիսկերին անցնելը նախ և առաջ պետք է նշենք, թե որոնք են պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման նպատակները։ Իսկ դրանք հետևյալն են. պաշտպանել մարդկանց առողջության հետ կապված ծախսերից, որոնք հաճախ հանգեցնում են ընտանիքների աղքատացման և մասնագիտական գրականության մեջ հայտնի են որպես «աղետալի»։ Սա հենց այնպես ասվող խոսքեր չեն, ժամանակին ՀՀ կենտրոնական բանկի աջակցությամբ մենք՝ ԵՊԲՀ հանրային առողջության ամբիոնի գիտնականներով կատարել էինք մի հետազոտություն բանկային ոլորտում ուղղված «աղետալի» ծախսերի գնահատմանը և պարզել, որ նման ծախսերի հավանականությունը 4.6 անգամ ավելի մեծ է ապահովագրություն չունեցող անձանց մոտ և սա դեռ այն պարագայում, որ հետազոտությունը կատարվել էր մշտական աշխատանք և կայուն եկամուտ ունեցող անձանց շրջանում։ Մյուս հիմնական նպատակն է որակապես բարելավել առողջապահական ծառայությունների մատչելիությունը մարդկանց համար։ Այսօր, չնայած վերջին տարիներին իրականացված բարեփոխումների, դեռևս չափազանց մեծ է այն անձանց տեսակարար կշիռը, որոնք ֆինանսապես ի վիճակի չեն բուժվել։ Համաձայն Վիճակագրական կոմիտեի տվյալների ոչ աղքատ բնակչության շուրջ 8%, աղքատ՝ 20% և ծայրահեղ աղքատ 33% չի դիմում առողջության առաջնային պահպանման (ԱԱՊ) ծառայություններին ֆինանսական խոչընդոտների պատճառով, ընդորում ԱԱՊ օղակի ծառայությունները հիմնականում անվճար են դեռևս 2006 թվականից։
Ինչ վերաբերում է ռիսկերին, ապա դրանք ցանկացած բարեփոխման անբաժանելի մասն են։ Պարտադիր բժշկական ապահովագրության դեպքում ես կառանձնացնեմ երեք խումբ վտանգներ՝ ընդհանուր տնտեսական, պայմանավորված մակրոտնտեսական վիճակի, մարդկանց ու տնտեսվարողների եկամուտների աճի հետ, վարչարարական՝ մասնավորապես ինչպես՞ կստացվի հավաքագրել առողջապահության հարկը, հատկապես գյուղատնտեսությամբ զբաղվողներից և ինքնազբաղվածներից, կրճատել ստվերը, ինչպես՞ և որտեղ կուտակել հավաքագրված գումարները, ապահովել հաշվետվողականության և թափանցիկության պատշաճ մակարդակ, և վերջապես բուն առողջապահական, որը վերաբերում է ծառայությունների մատուցման բարեփոխումներին։ Կարծում եմ այս բոլոր ռիսկերը հաշվի են առնվում ծրագրի ներդրման ընթացքում և լարված, համակարգված ու արդյունավետ աշխատանքի պայմաններում հնարավոր է նվազեցնել դրանց վտանգների մեծ մասը։
–Տեսակետ կա, որ այս համակարգը, որ 2019-ից ներդրվել է, նշանակում է հետեւյալը՝ ավել փող տվեք, որ մենք աղքատության ցուցանիշը բարելավենք: համաձա՞ն եք այս մոտեցմանը:
Իմ խորին համոզմամբ այս բարեփոխումը փողի մասին չէ։ Այն մարդկանց առողջության պահպանման սահմանադրական իրավունքի իրագործման մասին է։ Եվ մի դիտարկում ևս, աղքատության կրճատումը առողջապահության բնագավառի գործառույթը չէ։ Այս բարեփոխումը ամբողջությամբ փոխելու է առողջության համակարգը՝ ֆինանսավորումը, ծառայությունների մատուցումը, կապը համակարգի տարբեր մակարդակների միջև և այլն, որի վերջնական շահառուն մարդն է։
–Այս համակարգն ինչպե՞ս կարող է արդյունավետ գործել եւ ինչպիսի տարբերակ եք դուք առաջարկում, ինչ ճանապարհով պետք է գնալ:
Այստեղ կան մասնագիտական նրբություններ, որոնք կարող են դառնալ քննարկման առարկա։ Օրինակ, համակարգը ներդնել միանգամից, թե փուլային, հավաքագրված գումարները կենտրոնացնել մեկ, թե մի քանի վայրերում, ինչպես օգտագործել մասնավոր ապահովագրական ընկերությունների ներուժը, որ կառույցը պետք է իրականացնի վերահսկողություն՝ Կենտրոնական բանկը, թե Առողջապահության նախարարությունը և այլն, բայց վերոնշյալը տեխնիկական հարցեր են և որևէ պարագայում չպետք է խոչընդոտեն այս առանցքային, երկար սպասված բարեփոխման ընթացքը։ Եվ մի նկատառում ևս, մենք շատ ենք կենտրոնանում թե ինչ պետք է տանք, եկեք ավելի շատ խոսենք նրա մասին թե ինչ ենք ստանալու պարտադիր բժշկական ապահովագրության ներդրման արդյունքում, իսկ ստանալու ենք բոլորին՝ անկախ սոցիալական վիճակից, հասանելի, մատչելի ու որակով առողջապահություն, որն էլ իր ներդրումն ունենալու լրացուցիչ տնտեսական աճի համար։ Ի վերջո միայն առողջ մարդը կարող է արդյունավետ աշխատել, ստեղծագործել, գեներացնել հավելյալ արժեք և պաշտպանել հայրենիքը:
