«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, ժողովրդագրագետ Արտակ Մարկոսյանը:
Պարոն Մարկոսյան, արդեն 2 ամիս է, որ ռուս-ուկրաինական պատերազմով պայմանավորված լրջագույն տնտեսական խնդիրներ կան ՌԴ-ում, բայց աշխատանքային միգրանտների հոսքը այդ երկիր, կարծես, չի նվազել: Եթե պատժամիջոցները ՌԴ-ի նկատմամբ շարունակվեն, մենք ինչպիսի՞ պատկեր ենք ունենալու:
Պատժամիջոցներ մտցնելուց հետո բավական կարճ ժամկետ է անցել և դեռևս պարզ չէ դրանց խորությունն և որքան դեռ դրանք կշարունակվեն: Միգրանտների առումով դեռևս, այո, հոսք կա, մարդիկ գնում են, բայց պարզ չէ, թե գնալու պարագայում այնտեղ աշխատանք ունենալու են, թե ոչ, վճարման հետ կապված խնդիրներ ունենալու են, թե ոչ: Անորոշությունները բավական մեծ են այս պահին, և ակնհայտ է, որ պատժամիջոցների երկար տևելու պարագայում, բնականաբար, դա ազդեցություն է ունենալու ինչպես միգրանտների աշխատանքի, այնպես էլ Հայաստան ուղարկվող տրանսֆերտների վրա: Այս պահի դրությամբ անորոշությունները մեծ են, և որևէ հստակ կանխատեսում անելը շատ դժվար է:
Այդուհանդերձ, դեպի Ռուսաստան միգրացիոն հոսքերի նվազման միտում նկատվո՞ւմ է, թե ոչ:
Այս տարվա առաջին երկու ամիսների կտրվածքով ՀՀ անձնագրով ելումուտի ցուցանիշները դրական են եղել: Դա նշանակում է, որ ավելի շատ եկել են հայկական անձնագրերով, քան մեկնել են: Կարծում եմ՝ այս առումով խնդիրներ լինելու են:
Իսկ ինչպիսի՞ն է պատկերը արտագաղթի հետ կապված: Արտագաղթողների թվի նվազում ունե՞նք:
2021 թվականին, այո, նկատվել է նման միտում: Եթե դիտարկում ենք 2021-ը, ապա վերջին 30 տարում գրանցվել է ամենացածր բացասական ցուցանիշը: Բնականաբար, նվազման միտումը երևում է, մեկնողներն այդքան շատ չեն: Հաշվի առնելով Ռուսաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունները, այդ ցուցանիշը էլ ավելի կնվազի: Կախված պատժամիջոցների խորությունից ու երկարատև լինելուց մենք կարող ենք տեսնել նաև հետադարձ շրջափուլ: Բայց քանի որ դեռևս շատ կարճ ժամանակ է անցել, այս պահին Ռուսաստանում ապրող մեր հայրենակիցների վերադարձի միտում դեռևս չկա: Դա կախված է լինելու սանկցիաներից, որի հետևանքով Ռուսաստանի տնտեսությունը մեծ հարված կարող է ստանալ:
Այսինքն՝ եթե պատժամիջոցները մնան, մենք ներհոսքի ականատես կլինե՞նք:
Եթե ՌԴ-ում սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը վատթարան, կարող է նման բան լինել: Եվրոպական Միությունը կարելի է համարել փակված, որովհետև այն հոսքը, որ Ուկրաինայից տեղի է ունենում եվրոպական երկրներ, արդեն խոսքը 5 մլն մարդու մասին է, ԵՄ-ն այլևս որևէ այլ երկրից ցանկություն չի ունենալու միգրանտներ ընդունել: ԱՄՆ գնալը ևս բավական դժվար է: Նաև այն ակտիվ միտումը, որ ՀՀ քաղաքացինոերը ձգտում էին ստանալ ՌԴ քաղաքացիություն, այդ միտումը կնվազի: Շատ քչերը կցանկանան այս պարագայում ունենալ ՌԴ քաղաքացիություն, որովհետև դա արդեն խնդրահարույց է լինելու:
Հատկապես խոսքը վերաբերելու է նրանց, որոնք ունեին ծառայության տարիքի տղանե՞ր:
Այո, շատերը այդ քայլին դիմում էին բանակի խնդիրները լուծելու համար, հրաժարվում էին քաղաքացիությունից ընտանիքով: Կարծում եմ՝ այս պարագայում նախքան այդ քայլին գնալը ևս մեկ անգամ կմտածեն, քանի որ ՌԴ քաղաքացի դառնալն այնքան էլ լավ հեռանկար չէ, մանավանդ, որ պատերազմը կարող է շարունակվել: Հետևաբար, կարծում եմ՝ այդ միտումը լուրջ նվազում կարձանագրի:
Այս տարի մարդահամար է իրականացվելու Հայաստանում: Այն մեխանիզմները, որով իրականացվելու է մարդահամարը, մենք կունենա՞նք բնակչության իրական թիվը, հատկապես, որ տարվա կտրվածքով մեկնողների ու վերադարձողների մեծ տատանումներ ենք ունենում:
Կարծում եմ՝ այդ տատանումները կդադարեն, և մենք կսկսենք դրական ցուցանիշներ արձանագրել: Որովհետև այն հիմնական երկրները, որտեղ մեկնում էին մեր քաղաքացիները, խնդիրներ ունեն: Ռուսաստանը լուրջ խնդիրներ ունի և կարճաժամկետ ու երկարաժամկետ միգրանտների համար, և այնտեղ երկարատև բնակվող ու ՀՀ նախկին քաղաքացի հանդիսացող մեր հայրենակիցների համար: Մյուս կողմից ԵՄ-ն փակ է, ԱՄՆ մեկնելը բավական բարդ է: Այնպես որ պետք է հասկանանք, որ սա մեր երկիրն է, այստեղ պետք է փորձենք մեր հետագա կյանքը կազմակերպել:
