«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Արցախի Ազգային ժողովի «Ազատ հայրենիք-ՔԴՄ» խմբակցության ղեկավար Արթուր Հարությունյանը
Պարոն Հարությունյան, նախօրեին Արցախի նախագահը կառավարության հետ Երևանում հանդիպել է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ և հայտարարել, որ Արցախը նույնպես խաղաղության օրակարգն է որդեգրում: Այսինքն այն տարակարծությունները, որոնք կարծես նկատվում էին Հայաստանի ու Արցախի ղեկավարությունների միջև, այլևս չկա՞ն:
Այնպես չէ, որ մենք խաղաղության օրակարգին համաձայն չէինք: Խաղաղությունն առանց նախապայմանների, մեզ համար, իհարկե, ընդունելի է: Ուղղակի այստեղ խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի մոտեցումները խաղաղության ընկալման մասին տարբերվում են: Ինչպես Արցախի նախագահն է նշում, արցախահայությունը, որ անցել է երեք պատերազմների միջով, շատ լավ գիտի խաղաղության գինը: բայց խաղաղությունը պետք է լինի ոչ թե պարտադրված, այլ առանց նախապայմանների: Բայց եթե խաղաղությունը պետք է լինի այն գնով, որ Արցախը մնա Ադրբեջանի կազմում, դա չի կարող խաղաղություն լինել: Ես չեմ կարծում, որ որևէ մեկի մոտ կասկած է առաջացնում այն, որ այդ դեպքում Արցախը հայաթափվելու է: Չի կարող այդպիսի խաղաղություն լինել:
Ինչ-որ չհասկացվածություն կա՞ Հայաստանի և Արցախի իշխանությունների միջև: Փաշինյանը նշեց, որ ինքն անընդհատ կապի մեջ է Արայիկ Հարությունյանի հետ, և որ անտրամաբանական է, որ որևէ բովանդակություն բանակցվի և իրագործվի ծածուկ և նման բան երևակայելն ուղղակի անհնար է:
Եթե խոսքը վերաբերում է Արցախի ԱԺ-ի կողմից ապրիլի 14-ի հայտարարությանը, այնտեղ ներկայացվել է Արցախի ժողովրդի դիրքորոշումը, այսինքն այն կարմիր գծերը, որից այն կողմ չի կարող որևէ բանակցություն տեղի ունենալ, որևէ փաստաթուղթ ստորագրվել: Այսինքն այն չհասկացվածության ֆոնը, որ ստեղծվել է, այդպես չէ, ընդամենը ներկայացվել է միջազգային հանրությանը, ամբողջ աշխարհասփյուռ հայությանը արցախահայության դիրքորոշումը իր և Հայաստանի ապագայի վերաբերյալ: Այսինքն չեմ կարծում, որ միմյանց չհասկանալու որևէ խնդիր կա: Մենք հստակ նշել ենք այն կարմիր գծերը, որոնք անընդունելի են լինելու Արցախի ժողովրդի համար:
Արայիկ Հարությունյանը նշել է, որ արցախահայությունն ընդունում է խաղաղության օրակարգը, սակայն հավելել է, որ Արցախի ինքնորոշման իրավունքից շեղվելու որևէ ուղղություն չեն տեսնում և ցանկացած փաստաթուղթ քննարկվելու է Արցախի հետ:
Այո, Արցախի նախագահը շատ հստակ ու կարևոր շեշտադրումներ է արել: Այսինքն խոսել է ինքնորոշման իրավունքի մասին՝ մեր ազգային ազատագրական պայքարի ոգուն և տրամաբանությանը համապատասխան: 1988-ին սկսված ազգային ազատագրական շարժումը սկսվել է հենց Արցախը հայկական մնալու, չհայաթափվելու քաղաքականություն որդեգրելուց: Հետագա գործընթացներում 1991-ին տեղի ունեցած հանրաքվեի ժամանակ արցախցին իր ինքնորոշման իրավունքն իրացրել է: Այս 30 տարիների ընթացքում այդ ճանապարհից շեղվելու միտում չի եղել և չի էլ կարող լինել: Հակառակ դեպքում Արցախը հայաթափվելու է, ինչպես դա տեսել ենք Նախիջևանի դեպքում, որը Խորհրդային տարիներին ընդգրկվեց Ադրբեջանի կազմում: Դա հենց Ադրբեջանի վաղեմի երազանքն է՝ Արցախն առանց հայերի: Ամենակարևորն այստեղ այն է, որ մենք բոլոր միջազգային իրավակարգերին համապատասխան այդ գործընթացն արել ենք: Հիմա ի՞նչ տարբերություն մի այլ ազգի ինքնորոշման իրավունքի, որն արդեն ինքնորոշվել է և անկախ պետություն ունի, և Արցախի ինքնորոշման միջև:
Իր խոսքի վերջում Նիկոլ Փաշինյանը նշել է, որ անվտանգությունն այսօր թիվ մեկ խնդիրն է, և հույս է հայտնել, որ ռուս խաղաղապահ զորախմբի ներկայացուցիչները հետևողականորեն կապահովեն ադրբեջանական ստորաբաժանումների դուրսբերումը ռուս խաղաղապահ զորախմբի պատասխանատվության գոտուց: Որքանո՞վ է սա իրատեսական:
Դրա մասին բազմաթիվ անգամ խոսել են և Ռուսաստանի ՊՆ-ի, ԱԳՆ-ի ներկայացուցիչները, որ նոյեմբերի 9-ի հրադադարի հայտարարության մեջ նշված կետերը անվերապահորեն պետք է կատարեն բոլոր կողմերը: Այդ սահմանների խախտումները, այդ լոկալ գործողությունները, սադրանքները, որոնք իրականացնում է Ադրբեջանը, արդեն իսկ Ռուսաստանի կողմից հասցեական հայտարարություններ են եղել ադրբեջանական զինված ուժերը ելման դիրքեր հետ վերադարձնելու վերաբերյալ: Կարծում եմ՝ կա այն պայմանավորվածությունը, որ պետք է պարտադիր կերպով նոյեմբերի 9-ի հայտարարության հրադադարի ռեժիմը պահպանվի: Կարծում եմ՝ մոտակա ժամանակներս ադրբեջանցիները հետ կվերադառնան ելման դիրքեր:
Կարո՞ղ ենք պնդել, որ Հայաստանի ու Արցախի իշխանությունների մոտ չհասկացվածություն չի մնացել:
Ես չեմ կարծում, որ այդ համատեքստում պետք է այդ հարցին նայենք: Այստեղ կա ուղղակի հստակ դիրքորոշումների արտահայտում: Մեր դիրքորոշումը մենք արտահայտել ենք, Հայաստանի վարչապետն ընդունել է այդ դիրքորոշումը: Այստեղ նաև կարևոր է, որ Արցախի հարցով բանակցությունները վերսկսվեն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափով, որովհետև միակ միջազգայնորեն ճանաչված մանդատը՝ Արցախի հարցի լուծման հարցով, դա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահությունն է:
