Մայիսի 3-ին տեղի է ունենալու Հայաստանի և Թուրքիայի հատուկ ներկայացուցիչներ Ռուբեն Ռուբինյանի և Սարդար Քըլըչի երրորդ հանդիպումը՝ հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացի շուրջ աշխատանքի շրջանակում: Ինչպես երկրորդ հանդիպումը, երրորդը ևս տեղի է ունենալու Ավստրիայի մայրաքաղաք Վիեննայում: Առաջին հանդիպումը 2022 թվականին էր՝ Մոսկվայում: Թուրքիան բազմիցս խոսել է այն մասին, որ նախընտրում է հանդիպումներն անցկացնել ոչ թե երրորդ երկրում, այլ Հայաստանում ու Թուրքիայում, Երևանը սակայն առայժմ գերադասում է ձեռնպահ մնալ դրանից: Այստեղ կա թերևս երկու հանգամանք:
Մեկն այն, որ Երևանի համար որքան կարևոր է գործընթացը հենց Թուրքիայի հետ ուղիղ երկխոսության հնարավորության, մեխանիզմի ձևավորման տեսանկյունից, նույնքան էլ կարևոր հարց է գործընթացի որոշակի բալանսավորվածություն ապահովելը: Իսկ հաշվի առնելով երկու երկրների քաշային կագրեի էական տարբերությունը, այդ բալանսավորվածության հնարավորություն կարող է լինել երրորդ կողմերի զգուշավոր ներգրավումը, ինչն էլ փորձում է անել Երևանը: Առավել ևս, որ թերևս անկասկած է այսպես, թե այնպես երրորդ երկրների ներգրավման հանգամանքը: Ի վերջո, թերևս պետք չէ լինել մոլորության մեջ և պատկերացնել, թե Անկարային հետաքրքրում է հենց Երևանի հետ հարաբերության կարգավորումը, Հայաստանի հետ բարիդրացիությունը կամ երկխոսությունը:
Հայ-թուրքական գործընթացը առնվազն այս փուլում և տեսանելի ապագայում Թուրքիայի համար կարևորություն ունի հենց երրորդ երկրների, այլ խոշոր խաղացողների հետ հարրաբերության տեսանկյունից, որոնցից հիմնական երեքը թերևս ԱՄՆ, Ռուսաստանն ու Եվրոպան են: Հետևաբար, ապահովելով առնվազն որպես հանդիպման վայր «երրորդ կողմի» գործոնի ֆորմալությունը, Երևանն ըստ երևույթին փորձում է այդ հարցում էլ «հակակշռել» Թուրքիային և հնարավորինս կառավարել հայ-թուրքական գործընթացը «զուգահեռ խաղի» ենթարկեցնելու Անկարայի մտադրությունները, որքան դա հնարավոր է:
Ի վերջո, կա թերևս այն, որ Հայաստանում Թուրքիայի ներկայացուցիչների հետ հանդիպումը անկասկած վերածվելու է ընդդիմության շոուի ցուցադրման կամ կազմակերպման առիթի, ինչը բացի ավելորդ աղմուկից և խնդիրներից, հազիվ թե օգտակար լինի որևէ առիթով: Ինչ սպասում կարող է լինել հայ-թուրքական երրորդ հանդիպումից: Նախորդ երկուսից հետո կողմերը մշտապես բավարարվել են փոխադարձաբար զուսպ և նույնանման հայտարարություններով, առանց այսպես ասած ավելորդությունների, նաև շեշտելով, որ տեսնում են հարաբերության կարգավորումը առանց նախապայմանների: Այդ զսպվածությունը որքանով է արտացոլում իրական քննարկումները, իհարկե բարդ է ասել, միաժամանակ նույնքան բարդ է նաև միջավայրը, որում ծավալվում են այդ քննարկումները և հավանաբար չկա առարկայական համաձայնություններ սպասելու նախադրյալ կամ առիթ:
Ըստ այդմ, եթե գործընթացը երրորդ հանդիպումից հետո էլ մնա եղած թեկուզ զուսպ, բայց կառուցողական տոնայնության շրջանակում՝ դնելով չորորդ հանդիպման հնարավորության հիմքերը, ներկայիս ռազմա-քաղաքական միջազգային իրադրությունում թերևս հնարավոր կլինի դիտարկել բավարար արդյունք: Միաժամանակ, հայ-թուրքական երրորդ հանդիպումն անկասկած իր վրա կրելու է նաև հայ-ադրբեջանական հակամարտության շուրջ առկա իրավիճակը, որում նկատվում է առնվազն երեք խաղացողների՝ Եվրամիության, Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի առանձին-առանձին դիվանագիտական ակտիվությունը: Դա ըստ էության այն հիմնական շրջանակն է, որը թվեցինք որպես հայ-թուրքական հարցով Թուրքիայի հասցեականության հիմնական ուղղություններ: Այստեղ թերևս երրորդ հանդիպման առանցքային ինտրիգներից մեկն է, թե մայիսի 3-ին Հայաստանի ու Թուրքիայի հատուկ բանագնացների երրորդ հանդիպմանը երեք «հասցեատերերից» հատկապես ու՞մ հետ կփորձի խաղալ Անկարան, և ի՞նչ պայմաններով:
