Հանրության հետ թերևս առավել անկեղծ ու արդյունավետ կլինի խոսակցությունն այն մասին, որ արցախյան հարցի կարգավորման հեռանկարը բավականին բարդ և անկանխատեսելի է, ու դժվար է այդ պայմաններում խոսել ռացիոնալ որևէ մոդելի կամ ռազմավարության մասին՝ քանի դեռ միմյանց հետ խոսելու տարրական ունակությունն են կորցրել ռեգիոնում վճռորոշ դեր և արցախյան հարցում միջնորդական մանդատ ունեցող կենտրոնները, քան հայտարարությունները Կոսովոյի մասին ու համեմատությունները Կոսովոյի մոդելի հետ: Իսկ դրանք վերջին շրջանում բավականին հաճախակիացել ու շատացել են: Անկասկած, հնչում է գրավիչ՝ Արցախի կարգավորում Կոսովոյի մոդելով: Ավելին, պետք է գնալ առաջ՝ կարգավորում Կոսովոյի տարբերակից ավելի լավ տարբերակով: Իսկ ո՞վ չի ուզի: Կուզեն բոլորը: Ամբողջ հարցն այն է, որ միջազգային հարաբերությունների համակարգն ու քաղաքական, աշխարհաքաղաքական որոշումների ձևավորումը մեր ցանկություններով կամ երևակայությամբ չէ, որ կարգավորվում է:
Խոսել Արցախի և Կոսովոյի հարցերի մասին, համեմատել, նմանեցնել, նույնացնել, և եզրակացնել, որ՝ եթե մենք չլինեինք «ռուսաստանամետ», ապա Արցախի հարցը կլուծվեր Կոսովոյի տարբերակով, և ի վերջո այդպես էլ լուծվելու է, գործնականում նշանակում է իրողություններին և տենդենցներին նայել մակերեսի վրա, կամ այլ կերպ ասած՝ պարզապես չունենալ արցախյան հարցի հեռանկարի վերաբերյալ բովանդակային այլ ասելիք: Մինչդեռ, երբ 44-օրյա պատերազմի բռնկումից ավելի քան մեկ ամիս անց Կոսովոյի մոդելի մասին խոսում է ԱՄՆ նախագահ Թրամփը, դա հասկանալի է՝ նա ընտրարշավի շղթայում այցելում էր Կալիֆորնիա և քաղտեխնոլոգները հաշվարկել էին, որ պետք էր անել հայերի համար ականջահաճո որևէ հայտարարություն՝ Կոսովոյի, սկանդինավյան խաղաղապահների մասին, ինչը պետք է խոստովանել՝ իսկապես հաճույքով և հույսով կուլ տվեցինք թերևս շատերս:
Ծանր պատերազմի ընթացքում շատերս փորձում էինք կառչել ամեն հայտարարությունից ու բառից: Սակայն իրական քաղաքականությունը դրսևորվում է ամիսների ընթացքում, ի ցույց դնելով այն սկզբունքային երանգներն ու նրբերանգները, որ արտացոլում են արցախյան հարցում միջազգային քաղաքականությունն ու վերաբերմունքը և ինչի մասին գործնականում բաց տեքստով Հայաստանի խորհրդարանի ամբիոնից հայտարարեց վարչապետ Փաշինյանը: Կոսովոն լոկ Արևմուտք-Ռուսաստան դիմակայության հարց չէր, այլ մի շարք այլ երանգներ պարունակող գործընթաց, որը հասունացրեց այդ որոշումը: Արցախյան հարցում այդ երանգները տրամագծորեն հակառակ դիրքավորման են, զորօրինակ Թուրքիայի պարագայում, որը առանցքային դերակատար է միջազգային մասշտաբով:
Հայաստանի քաղաքական սուբյեկտներին պետք է ոչ թե «մրցել» ավելի վառ երևակայության մեջ, որը կարող է հասնել մինչև Կոսովո կամ նույնիսկ հասնել ու անցնել Կոսովոյից, այլ մրցակցել կոնկրետ ներկայումս անհրաժեշտ քայլերի և մոտեցումների հարցում, որոնց հիմքում պետք է լինի իրապաշտությունը: Սկզբունքորեն որևէ էական տարբերություն չկա Կոսովոյի մոդելի, թե Շուշի ու Հադրութ վերադարձնելու մասին խոսող ուժերի միջև, երկու պարագայում էլ հիմքում իրավիճակի գնահատման քաղաքական անհամարժեքությունն է: Միջազգային ասպարեզում իրապաշտությունն է գործընկերային լավագույն «հանձնարարականը», որի հիմքով հարաբերությունների հաստատումը կարող է միայն որոշակի հեռանկարում բացել ավելի բարձր նպատակների ուղղությամբ միջազգային քննարկումներ ծավալելու դաշտ:
Լուսանկարը՝ panorama.am-ի
