Հայ-թուրքական դիվանագիտության անփառունակ վախճանին զուգահեռ կարծես թե նշմարվում է հայ-իսրայելական դիվանագիտության որոշակի «արշալույս»: Հայաստանի և Իսրայելի դիվանագիտական շփումներն ակտիվանում են, և հատկապես հետաքրքրական էին օրերս տեղի ունեցած Հայաստան-Իսրայել քաղաքական խորհրդակցությունները, որոնք կայացան Թուրքիայի խորհրդարանի օրակարգից հայ-թուրքական արձանագրությունների դուրս մնալուն զուգահեռ: Ընդհանուր առմամբ հայ-իսրայելական շփումների ակտիվացումը կարծես թե որոշակի տրամաբանականություն է իր մեջ պարունակում թե տարածաշրջանային, թե ընդհանրապես համաշխարհային զարգացումների համատեքստում: Արաբական աշխարհով անցնող ալիքը վկայում է համաշխարհային քաղաքականության մեջ շեշտադրումների փոփոխության մասին, որոնք մեր տարածաշրջանում արտահայտվում են իհարկե ոչ համանման հեղափոխական ալիքներով, սակայն Թուրքիայի և Ադրբեջանի տարածաշրջանային դոմինանտության հասնելու հավակնությունները նրբորեն զսպելու արևմտյան քաղաքականությամբ:
Այդ առումով բնականաբար բարձրանում է Հայաստանի նշանակությունը, ինչն էլ թերևս բացատրում է տարածաշրջանում այսպես ասած ավանդաբար ադրբեջանամետ քաղաքականություն իրականացնող Իսրայելի հայացքը դեպի Հայաստան: Իհարկե այստեղ գուցե շատ ավելի մեծ նշանակություն ունի թուրք-իսրայելական հարաբերության վերջին շրջանի սրացումը, որի պարագայում էլ Հայաստանն Իսրայելի համար դառնում է բավական արժեքավոր գործոն: Սակայն այստեղ իհարկե պետք է դիտարկվեն Հայաստանի հնարավոր ռիսկերը: Անշուշտ ցանկալի և լավ է, որ Հայաստանը ակտիվացնում է դիվանագիտական և քաղաքական շփումները Իսրայել պետության հետ, որը ունի թե տարածաշրջանային, թե նույնիսկ համաշխարհային բավական լուրջ կշիռ: Սակայն Հայաստանի համար այս դեպքում առաջանում են ռիսկեր կապված իրանական արձագանքի հետ: Ինչպես է նայելու այդ շփումների սերտացմանն Իրանը: Դրա վրա կարելի էր իհարկե ուշադրություն չդարձնել, բայց Իրանը Հայաստանի համար թերևս ոչ ակաս կարևոր պետություն է, իսկ Ղարաբաղի հարցում էլ թերևս այսպես ասած չգրված դաշնակից պետություն:
Դրան գումարած նաև Իրանի տնտեսական նշանակությունը Հայաստանի համար: Այդ առումով իհարկե Իսրայելի հետ հարաբերությունը սերտացնող Հայաստանը չի կարող ուշադրություն չդարձնել Իրանի հնարավոր արձագանքին: Իսկ Իսրայելի հանդեպ Իրանի վերաբերմունքի խնդիրը կարծում ենք չունի ավելորդ մեկնաբանության կարիք: Հետևաբար, Հայաստանի համար առաջանում է հայ-իսրայելական հարաբերությունը Իրանի համար բացատրելի և հասկանալի դառնալու խնդիր: Այսինքն, Հայաստանն Իրանին պետք է փաստարկված ներկայացնի, որ Իսրայելի հետ հարաբերությունը չունի և չի կարող ունենալ հակաիրանական երանգ և չի կարող շրջվել ու խնդիրներ առաջացնել Իրանի համար: Բայց կարո՞ղ է արդյոք հայկական դիվանագիտությունն Իրանին ներկայացնել այդ փաստարկներն ու հայ-իրանական հարաբերությունը զերծ պահել ավելորդ լարվածությունից և չհասկացվածությունից:
Այստեղ իհարկե ամեն ինչ կախված է նրանից, թե որքանով է հայկական քաղաքականությունը, հայկական դիվանագիտությունը լիարժեքորեն տիրապետում այն գործընթացին, որի մեջ մտնում է ի դեմս հայ-իսրայելական շփումների ինտենսիվացման: Ի վերջո, Իրանի համար հայ-թուրքական գործընթացի օրինակով կա նախադեպ, երբ հայկական կողմը կարող է մտնել լուրջ աշխարհաքաղաքական գործընթացի մեջ, լիարժեք պատկերացում չունենալով դրա ընթացքի և հնարավոր հեռանկարների մասին: Նույնը կարող է տեղի ունենալ նաև Իսրայելի հետ շփումների ինտենսիվացման առումով, վերջնարդյունքում կամ ինչ որ մի փուլում փաստի առաջ կանգնեցնելով Իրանին: Հենց դրանից է, որ Հայաստանը պետք է խուսափի և գնալով Իսրայելի հետ Հայաստանի համար իսկապես կարևոր հարաբերության սերտացման և ինտենսիվացման, այդուհանդերձ կարողանա տիրապետել այդ գործընթացին, ի տարբերություն ասենք նույն հայ-թուրքականի, ու մեզ համար ոչ պակաս կարևոր պետություն հանդիսացող Իրանին կարողանա ներկայացնել Իսրայելի հետ հարաբերության հստակ և հնարավորինս ամբողջական պատկեր պարունակող հայեցակարգը, փարատելով իրանական կողմի հնարավոր, հավանական և նաև բնական մտահոգությունները:
