Համաշխարհային հանրությունը ավելի ու ավելի շատ տվյալներ է ձեռք բերում Ուկրաինայում ռուսական բանակի կողմից իրականացված պատերազմական հանցագործությունների մասին։ Բնակելի տարածքների վրա հրթիռակոծությունների, քաղաքացիական անձանց սպանությունների և բռնաբարությունների մասին հաղորդագրություններն ավելանում են, քանի որ ռուսական բանակը, որը մեծ կորուստներ է կրել Ուկրաինայի տարածք ներխուժման ժամանակ, գործում է աճող դաժանությամբ:
Դեռևս մարտի սկզբին Հաագայի Միջազգային քրեական դատարանի դատախազությունը հայտարարեց, որ հիմքեր է հայտնաբերել ուկրաինական իրադարձությունների հետ կապված հնարավոր ռազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների լիարժեք հետաքննության համար։
Մեկ այլ դատարան՝ Արդարադատության միջազգային դատարանը, մարտի 16-ին որոշում է կայացրել Ուկրաինայի հայցի վերաբերյալ ընդդեմ Ռուսաստանի՝ Մոսկվայից պահանջելով անհապաղ դադարեցնել ռազմական գործողությունները Կիևի դեմ։
Ռուսաստանը հայտարարում է, որ չի ճանաչում Արդարադատության միջազգային դատարանի իրավասությունը Ռուսաստանի դեմ Ուկրաինայի հայցի վերաբերյալ, և նույնիսկ ցավ էր հայտնում, հայտարարեով, որ Ուկրաինան է «ճնշում բանեցնում իր վրա»։
Ռուսաստանի իշխանություններին և զինվորականներին միջազգային իրավական պատասխանատվության ենթարկելը մեծ թվով երկրների նպատակն է, որոնք աջակցել են մարտի 25-ին Ուկրաինայի հարցով հետաքննչական հատուկ խումբ ստեղծելու գաղափարը: Խումբը ստեղծվել է Ալբանիայի, Կոլումբիայի, Դանիայի, Մարշալյան կղզիների, Նիդերլանդների եւ Ուկրաինայի արտգործնախարարների նախաձեռնությամբ, որի աշխատանքներին մտադիր են մասնակցել ՄԱԿ-ի տասնյակ անդամ երկրներ։
Խումբը, որը գործելու է Նյու Յորքում և Ժնևում, ՄԱԿ-ի անդամ երկրներին առաջարկում է ներգրավվել ֆորումում Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի ագրեսիայի պատասխանատուներին պատասխանատվության ենթարկելու համար: Դրա ստեղծման նախաձեռնողներից մեկը՝ Դանիայի արտաքին գործերի նախարար Յեպպե Կոֆոդը, Նյու Յորքում խմբի հիմնադրման արարողության ժամանակ ասել է.
‘’Մենք չենք ուզում ապրել մի աշխարհում, որտեղ գործում է ուժեղների իշխանությունը’’:
Գործընկերոջը աջակցել է Նիդերլանդների արտաքին գործերի նախարար Վոպկե Հոկստրան. «Անպատժելիությունը քանդում է այն հիմքերը, որոնց վրա հիմնված են մեր իրավունքները։ Մենք չենք կարող թույլ տալ, որ Ռուսաստանի կատարած հանցագործությունները անպատիժ մնան», ասել է նա։
ՄԱԿ-ում Ուկրաինայի մշտական ներկայացուցիչ Սերխի Կիսլիցյան, ով ելույթ է ունեցել արարողության ժամանակ, խոսել է Ռուսաստանի կողմից սանձազերծված պատերազմի պատճառով Ուկրաինայում տեղի ունեցող ողբերգության մասին.
«Այս ագրեսիայի ընթացքում ռուսական զինված ուժերը կատարել և շարունակում են կատարել բազմաթիվ պատերազմական և մարդկության դեմ հանցագործություններ: Զոհվել են հազարավոր խաղաղ բնակիչներ, այդ թվում՝ վերջին տվյալներով՝ 128 երեխա։ Հասկանալով, որ չի կարող հաղթել այս պատերազմում՝ Ռուսաստանը միտումնավոր կերպով ոչնչացնում է Ուկրաինայի տնտեսությունն ու ենթակառուցվածքները»։
Սերխի Կիսլիցան ամփոփել է Ռուսաստանին պատասխանատվության ենթարկելու Կիևի ջանքերը. «Ուկրաինան սկսել է մի շարք իրավական միջազգային դատավարություններ՝ ուղղված այդ հանցագործությունների մեղավորներին պատասխանատվության ենթարկելուն: Մասնավորապես, նման գործընթացներ են ծավալվում Արդարադատության միջազգային դատարանում, Միջազգային քրեական դատարանում և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում։
ՄԱԿ-ում ԱՄՆ-ի դեսպան Լինդա Թոմաս-Գրինֆիլդը ողջունել է միջազգային խմբի ստեղծումը.
«Մենք վճռական ենք օգտագործել մեր զինանոցում առկա բոլոր միջոցները, ներառյալ քրեական հետապնդումը, ռուսական ուժերին պատասխանատվության ենթարկելու համար: Մենք կաջակցենք Ուկրաինայի կողմից այս վայրագությունների հետաքննությանը՝ աջակցելով Ուկրաինայի գլխավոր դատախազության Պատերազմական հանցագործությունների դեմ պայքարի բաժնի աշխատանքին, ինչպես նաև աջակցելով ուկրաինական իշխանություններին և քաղաքացիական հասարակության կազմակերպություններին, որոնք աշխատում են տեղում՝ փաստագրելով իրենց համար կատարված վայրագությունները։
Լինդա Թոմաս-Գրինֆիլդն ընդգծել է, որ ԱՄՆ-ը «նաև ողջունում է հետաքննություն սկսելու վերաբերյալ Միջազգային քրեական դատարանի գլխավոր դատախազի հայտարարությունը:
Միջազգային դատարանների համար փաստեր հավաքող Bellingcat հետաքննչական կազմակերպության ներկայացուցիչ Նիք Ուոթերսն ընդգծել է իրադարձությունների մասին իրական վկաներից փաստագրման կարևորությունը.
«Երբ ծայրահեղ իրադարձություններ են տեղի ունենում, մարդիկ իրենց բջջային հեռախոսներով լուսանկարում և տեսագրում են, որոնք այնուհետև ուղարկում են իրենց ընտանիքներին Twitter-ով, Facebook-ով կամ այլ սոցիալական ցանցերի միջոցով: Ուկրաինայում մենք տեսնում ենք հսկայական քանակությամբ նման տեղեկատվություն, և սա արձանագրելու ձև է, թե ինչ է կատարվում շուրջը. մարդիկ ցանկանում են ցույց տալ, թե ինչ է կատարվում իրենց, իրենց ընտանիքների, համայնքների հետ: Նման պատկերներն ու տեսանյութերը, ըստ էության, այս հակամարտության «թվային հիշողությունն» են… Մենք կարծում ենք, որ աներևակայելիորեն կարևոր է հավաքել, պահպանել, ստուգել այդ տեղեկատվությունը և այնուհետև վերլուծել այս տեղեկատվությունը, որպեսզի հետագայում այն օգտագործվի մարդկանց պատասխանատվության ենթարկելու համար: .
«Ուկրաինայում մենք ապացույցներ ենք հավաքում այն դեպքերի մասին, երբ քաղաքացիական անձինք տուժել են, վիրավորվել կամ սպանվել, կամ քաղաքացիական ենթակառուցվածքներն են վնասվել: Մինչ այժմ մենք փաստագրել ենք ավելի քան 500 նման միջադեպ, որոնցից առավել ուշագրավ է կասեթային զինամթերքի լայնածավալ օգտագործումը բնակեցված վայրերում: Մենք մտադիր ենք հետաքննել ամենասարսափելի դեպքերը և ստուգել դրանք այնքան խորը, որ կարողանանք ասել. «Այս միջադեպն իսկապես տեղի է ունեցել, և այս տեղեկատվությունը ցույց է տալիս, թե ինչ է տեղի ունեցել», – ասել է Նիք Ուոթերսը:
Bellingcat-ն ուսումնասիրում է նաև բանավոր ապացույցները: Ըստ կազմակերպության ներկայացուցչի, «Կան հսկայական թվով իրադարձություններ, որոնցից համացանցում հետքեր չկան, որոնք չեն արձանագրված լուսանկարներում կամ տեսանյութերում։ Մենք մտադիր ենք նաև մշակել և ճշտել նման իրադարձությունների մասին տեղեկատվությունը, այնուհետև այն բաժանել ինչպես միջազգային, այնպես էլ ազգային կառույցների, որոնք ներգրավված են արդարադատության գործում»:
