Վերջին օրերին շրջանառվող մտքերից է դարձել այն, որ առաջիկա տասնամյակում պետք է կրկնապատել Արցախի բնակչության թիվը: Ներկայումս, ըստ տարբեր գնահատականների, Արցախում բնակվում է ավելի քան 100 հազար քաղաքացի: Թվաբանական պարզ գործողությամբ, 100 հազարի կրկնապատիկը կկազմի ավելի քան 200 հազար մարդ: Իրատեսակա՞ն է արդյոք այդ խնդիրը: Սա կախված է իհարկե աշխատանքից, ընդ որում առաջին հերթին թե իշխանությունների՝ Հայաստանի ու Արցախի, և թե ընդդիմությունների ու հասարակական-քաղաքական այլ խմբերի կամ թեկուզ խմբակների, որոնց մի զգալի մասն էլ կազմում է հիմնականում այսպես ասած քաղաքական ընդդիմությունների ոչ ֆորմալ շրջանակ:
Երբ 2017 թվականին Սերժ Սարգսյանը բարձրաձայնեց մինչև 2040 թվական Հայաստանի բնակչությունը 4 միլիոնի հասցնելու, իսկ 2018-ից հետո էլ Նիկոլ Փաշինյանը բարձրաձայնեց մինչև 2050 թվական՝ 5 միլիոնի հասցնելու նպատակը, հանրային տարբեր շերտեր ծիծաղեցին կամ ընդդիմախոսեցին: Ընդ որում հետաքրքիր էր, որ Սերժ Սարգսյանի բարձրաձայնած նպատակին ամենայն լրջությամբ վերաբերվողները հեգնեցին Նիկոլ Փաշինյանին, և հակառակը՝ Փաշինյանի խոսքին լրջությամբ վերաբերվեցին նրանք, ովքեր հեգնել էին Սերժ Սարգսյանին: Իրականում սակայն, այդ ամենի խորքում, անկասկած է մի բան՝ Հայաստանի և Արցախի դեմոգրաֆիական խնդիրը ինչպես եղել է կենսական սրության հարց ընդհուպ ազգային անվտանգության մակարդակում, այդպես էլ կա և թերևս ժամանակի ընթացքում լինելու է առավել կարևոր: Ամբողջ հարցն այն է սակայն, թե ինչպես լուծել այդ խնդիրը: Եվ այստեղ է, օրինակ, որ տարակուսելի է, երբ խնդրի մասին բարձրաձայնող և օրինակ Արցախի բնակչության կրկնապատկման մասին խոսող խմբերը կամ շրջանակները խոսում են խաղաղության օրակարգի դեմ: Մինչդեռ, ոչ խաղաղության օրակարգն ու Հայաստանի և Արցախի դեմոգրաֆիական խնդիրները անհամատեղելի են լուծման իմաստով: Չի կարող չլինել խաղաղության օրակարգի նպատակադրում, բայց լինել բնակչության բազմապատկում:
Եթե կարող է, ապա թերևս դրա կարելիության առաջին օրինակը պետք է ցույց տան այդ հարցի մասին խոսողները, շարունակելով խաղաղության օրակարգի կոշտ քննադատությունը Խրամորթում կամ Կարմիր Շուկայում, այլ ոչ թե Երևանի կենտրոնում: Կամ, գոնե Սյունիքի սահմանամերձ գյուղերում, այլ ոչ թե Երևանի հարմարավետ գրասենյակներում կամ բնակարաններում: Սա նշանակու՞մ է, որ Հայաստանը չպետք է լինի որևէ անվտանգության մարտահրավերի պատրաստ: Իհարկե չի նշանակում: Հայաստանը պետք է պատրաստվի վատթարին, սակայն նպատակադրումը անշեղորեն պետք է լինի խաղաղ միջավայրի հասնելը, խաղաղությունը պետք է լինի Հայաստանի մարտավարական և ռազմավարական վարքագծի առանցք, որպեսզի ստեղծվի դեմոգրաֆիական խնդիրների լուծման նվազագույն միջավայրային հիմք: Երբ Հայաստանը կապահովի հիմնարար զարգացման ժամանակ և տարածություն, այդ ընթացքում փոխելով իր՝ ավելի քան երկու տասնամյակ տորպեդահարված որակները և դառնալով էապես այլ որակի ու բովանդակության, այլ պաշտպանական ինքնաբավության տեր պետություն, այդ դեպքում արդեն կփոխվի նաև դոմոգրաֆիական խնդիրների լուծման բանաձևի հարաբերակցությունը արտաքին ռազմա-քաղաքական խնդիրների և շեշտադրումների համեմատ: