Ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է.
Խրամորթ գյուղի բնակչության կյանքի որոշ դրվագներ
Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը հայտարարություն է տարածել.
«Ասկերանի շրջանի Խրամորթ համայնքի բնակիչներին ահաբեկելու, գյուղում վախի մթնոլորտ ձևավորելու և գյուղը հայաթափելու հստակ դիտավորությամբ արդեն 3-րդ օրն է համայնքի մերձակայքում տեղակայված և համայնքի բնակելի հատվածից 500 մետր հեռավորության վրա գտնվող բլրից ադրբեջանական կողմը բարձրախոսների կիրառմամբ ՈՒԺԻ ԿԻՐԱՌՄԱՆ սպառնալիքի ներքո գյուղը լքելու «կոչեր» է հղում համայնքի խաղաղ բնակիչներին, հետևյալ բովանդակությամբ․
«Դուք գտնվում եք Ադրբեջանի Հանրապետության տարածքում։ Այստեղ իրականացվող ցանկացած գործողություն կարգավորում է Ադրբեջանի օրենքներով։ Այն ամենը, ինչ անում եք առանց պաշտոնական թույլտվության, անօրինական է։ Ներկայումս ձեր կողմից իրականացվող գյուղատնտեսական աշխատանքներն անօրինական են։ Մի պատրաստվեք պատերազմի և մի փորձեք սահման ստեղծել մեր տարածքում։ Եթե ցանկանում եք մնալ ու ապրել այստեղ, հնազանդվեք Ադրբեջանի օրենքներին։ Հաշվի առնելով ձեր անվտանգությունը՝ պահանջում ենք դադարեցնել աշխատանքը և անհապաղ հեռանալ տարածքից, հակառակ դեպքում ձեր նկատմամաբ ՈՒԺ ԿԿԻՐԱՌՎԻ, կորուստների համար պատասխանատվությունը ընկնելու է ձեր վրա։ Մի վտանգեք ձեր և ձեր ընտանիքի անդամների կյանքը։ Լքեք տարածքը, լքեք տարածքը»։
Խրամորթ գյուղի բնակչության կյանքի որոշ դրվագներ
Ասկերանի շրջանի Խրամորթ հայկական գյուղը գտնվում է Աղդամի հետ Արցախի սահմանային մասում: 1988թ. սկսած գյուղի բնակիչները բազմթիվ փորձությունների են ենթարկվել, որոնք սրվել են հատկապես 1990թ.-ից: Հարևան Խանաբադ հայկական գյուղի բնակչության հետ տևական ժամանակ ենթարկվել են Աղդամի ժողովրդական ճակատի զինյալների հարձակումներին, պատանդ են տարվել և ՛՛ետ ծախվել՛՛ հարազատներին/համագյուղացիներին: 1991թ., օրինակ, Խրամորթ գյուղից մի տղանմարդու ծննդաբերող կնոջը Ստեփանակերտի հիվանդանոց տանելու ճանապահրհին կանգնեցրել են Խոջակուի ադրբեջանական զինյալները: ՛՛Ամուսնուն ասել են կնոջդ կպահենք մինչև թուրք զալոժնիկ [պատանդ] բերեք՝ կնոջդ հետ փոխանակենք՛՛: Մարդը դիմել է հայերի օգնության, գիշերը ստիպված պահակել են Խոջալուի ճանապահին և նույնպես գերի են վերցրել 2 ադրբեջանցիների, որոնց փոխանակել են ծննդաբերող կնոջ հետ: Սա այդ տարիների սովորական դեպքերից մեկն էր, որը բարեբախտաբար հաջող ավարտ է ունեցել:
1992թ. հունվարի 31-ին Աղդամից ԼՂՀ ներթափանցած Ադրբեջանական Ժողովրդական Ճակատի ռազմական կազմավորումները Ասկերանի ուղղությամբ ծանր տեխնիկայով՝ 6 տանկով և 4 БТР-ով շարժվելով գրավել են այն տարիներին դեռևս զենք չունեցող հայկական Ֆարուխ և Խրամորթ գյուղերը: Գյուղի բնակչությունը քաշվել է լեռները: Խրամորթն ամբողջովին թալանվել է, գյուղում մնացած բնակիչներից 6-ը՝ զոհվել: Սա արել էր Աղդամի ժողովրդական ճակատի խմբերից մեկի առաջնորդը՝ տխրահռչակ Յաղուբ Ռզաևը, նույն ինքը՝ Գաթըր Մամադ, նույն ինքը՝ Ալա Յաղուբ, նույն ինքը՝ Մամեդ Յաղուբ: Սա Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատի Աղդամի այն ներկայացուցիչն էր, ով ղեկավարում էր Ժողովրդական Ճակատի պատգամավոր Ղասըմ Քերիմովի Աղդամի զինյալներին: Գյուղը գրավելուց հետո ճանապարհն ականապատել են: Փետրվարի 24-լույս 25-ի գիշերը ЗИЛ-131 մեքենայով հետախուզության գնացող 15 մարդուց բաղկացած ադրբեջանական մի խումբ պայթել էր Գաթըր Մամեդ/Յաղուբ Ռզաևի շտաբի մոտ, հենց ադրբեջանացիների տեղադրած ականի վրա:
Փետրվարի 26-ի գիշերը, հայերի կողմից Խոջակուն գրավելուց հետո հայկական Խրամորթ գյուղը գրաված Ալա Յաղուբ/ Յաղուբ Ռզաևի գլխավորած խումբը Ասկերանի մոտ հարձակվել է Ասկերանի ամրոցի մոտ պահակություն անող հայկական զինվորականների վրա հենց այն պահին, երբ ամրոցի մոտ են հասել պարտված Խոջալուից դուրս եկած բնակիչները: Սա այն ճանապարհն էր, որով պետք է անցնեին Խոջալուի խաղաղ բնակչները, այլ կերպ ասած մարդասիրական միջանքն էր: Արդյունքում Ասկերանի ամրոցի մոտ փոխհրաձգություն է հրահրվել, որին կամա-ակամա ներքաշվել են Խոջալուից դուրս եկածները, ինչի հետևանքով զոհվել են ոչ միայն երկու կողմերի զինվածները, այլ նաև Խոջալուից նահանջող խաղաղ բնակչության ներկայացուցիչներ: Նահանջողների մի մասը այդ վայրից խուճապահար մտել է անտառները և շարժվել հայկական Քյաթուկ գյուղի ուղղությամբ՝ Աղդամ գնալու: Մյուսները շարունակել են ճանապարհը դեպի Աղդամ: Մինչև այսօր Ադրբեջանում չեն բացատրում, թե ինչու և ինչպես է Յաղուբ Ռզաևի խումբը հայտնվել Ասկերանի մոտ այն դեպքում, երբ ըստ Աղդամում փետրվարի 23-ին կազմված ծրագրի փետրվարի 25-ին նա պետք է իր մարդկանցով շարժվեր Աղդամ-Խանաբադ ուղղությամբ, զավթեր «հայկական բանդիտային կազմավորումների» կրակակետերը և այդ ուղղությամբ կազմակերպեր Խոջակուի պաշտպանությունը հայերից:
1992թ. փետրվարի 4-ին հայերը ետ են գրավել Խրամորթը, Յաղուբ Ռզաև/Գաթըր Մամադ/Ալա Յաղուբ/Մամեդ Յաղուբը ետ է քաշվել Աղդամ՝ հայերին որպես ռազմավար թողնելով տանկեր և զրահատեխնիկա: Խրամորթը գրավելուց հետո հայերը գտել էին Խրամորթի բնակիչ տարեց կանանց և տղամարդկանց պղծված 6 դիակները:
Այս սխրանքներից հետո Յաղուբ Ռզաև/Գաթըր Մամադ/Ալա Յաղուբ/Մամեդ Յաղուբը զբաղվել է դիակապտությամբ՝ դիակների առևտրով: Թե ադրբեջանցիների, թե հայերի: Թոմաս դե Վաալը գրում է՝ ՛՛նրա ջոկատը տեղավորված էր քաղաքի /Աղդամի/ գերազմանատանը: Նրան հետո ձերբակալել են զոհված զինվորների մարմինները սառցարաններում պահեստավորելու և նրանց հարազատներից փող շորթելու մեղադրանքով”: Ամերակացի ժուռնալիստ Թոմաս Գոլցը տեսել է Աղդամի հին գերազմանատանը գտնվող Յաղուբ Մամեդի «աշխատատեղը», տեսել է զոհված ադրբեջանցի երիտասարդների սառույցի վրա պահվող տասնյակ դիակները, տեսել է այդ դիակների մշակման գործողությունները /Thomas Goltz. Azerbaijan Diary. A Rogue Reporter’s Adventures in an Oil-Rich, War-Torn,
Post-Soviet Republic. New York,1998, էջ 149-152/:
Հիմա Խրամորթը կրկին թիրախներից մեկն է: 34 տարի շարունակ թունդ հայատյացությաբ դաստիարակված ադրբեջանական նոր սերնդի զինվորականներին առաջադրվել է հայերից պահանջել տարածքը լքել, «հակառակ դեպքում ձեր նկատմամաբ ՈՒԺ ԿԿԻՐԱՌՎԻ, կորուստների համար պատասխանատվությունը ընկնելու է ձեր վրա՛»։ Իսկ Իլհամ Ալիևը փետրվարի 22-ին Ռուսաստանի հետ համաձայնագրի ստորագրումից հետո հայտարարել է, որ Արցախի հայությունը պետք է ամբողջովին զինաթափվի: Արցախի տարածքում զենքի իրավունք պիտի ունենան միայն խաղաղապահներն ու ադրբեջանական զինվորականները: Քաղաքացիական բնակչությունը չի կարող այս խճճված հարցերի լուծումներին խառնվել, հակառակ դեպքում պատասխանատվությունն ընկնելու է նրանց վրա: Ի՞նչ լուծումներ են փնտրում Հայաստանի և Արցախի քաղաքական, վարչական և ռազմական իշխանությունները: Խրամորթի համար լուծում չգտնելու դեպքում երևույթը դառնալու է լայնածավալ:
