«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, ժողովրդագրագետ Արտակ Մարկոսյանը:
Պարոն Մարկոսյան, հայտնի է, որ 44-օրյա պատերազմից հետո մեծացավ ՌԴ-ի քաղաքացիություն ստանալու համար հայաստանցի դիմողների թիվը: Սակայն 4 օր առաջ Վլադիմիր Պուտինը ստորագրել է հրամանագիր պահեստազորայիների 2022 թվականի զորակոչի վերաբերյալ: Դա որքանո՞վ է առնչվում Հայաստանի այն քաղաքացիներին, որոնք նաև ՌԴ քաղաքացիություն են ստացել:
Խոսքն այս դեպքում պահեստազորայինների մասին է, որոնք պետք է ծառայած լինեն բանակում: Բնականաբար, եթե իրենք հանդիսանում են ՌԴ քաղաքացի և չեն հանդիսանում ՀՀ քաղաքացի, պետք է զորակոչվեն: Երբ մենք խոսում ենք ՌԴ քաղաքացիություն ստանալու մասին, այդ մարդկանց մեծամասնությունը չի հրաժարվում Հայաստանի քաղաքացիությունից: Հրապարակված թիվը, որ 2021 թվականին 22 հազար հայաստանցիներ ՌԴ քաղաքացիություն են ստացել, պետք է հասկանալ, որ նրանք նաև ՀՀ քաղաքացիությունից հրաժարվածներն են, որովհետև երկքաղաքացիության պարագայում վիճակագրությունը մի քիչ այլ կերպ է ներկայացնում:
Ընդհանրապես, Ռուսաստանում որքա՞ն է հայ բնակչության թիվը:
2010 թվականի մարդահամարի տվյալներով մենք հանդիսանում ենք Ռուսաստանում 6-րդ էթնիկ հանրությունը մեր թվաքանակով: մոտավորապես 1 մլն 130 հազար: Բայց դրանից հետո 12 տարի անցել է և այդ թիվը շատ աճած կլինի: Հաշվի առնելով արտագաղթի այն չափերը, որ մենք ունեցել են 2010-ից հետո, նաև քաղաքացիություն ստանալու ակտիվ գործընթացը, ակնհայտ է, որ այդ թիվը մեծացած կլինի:
Վերջին գործընթացներից մեկն այն է, որ մարդիկ ընդունում են ՌԴ քաղաքացիություն, նույնիսկ հրաժարվում են ՀՀ քաղաքացիությունից, բայց շարունակում են ապրել Հայաստանում: Ի դեպ, եթե ընտանիքն ունի զորակոչային տարիքի տղա, և ընտանիքի բոլորը անդամները ՌԴ քաղաքացի են, ապա այդ տղան բանակ չի գնում: Հենց այդ միտումով էլ նրանք ձգտում են ՌԴ քաղաքացիություն ստանալ: Սա շատ լուրջ խնդիր է:
Բայց շատերն էլ գնում են, ստանում են ՌԴ քաղաքացիություն, բայց, համենայդեպս, ՀՀ քաղաքացիությունը պահում են: Երկու պրոցեսն էլ կա. կամ հրաժարվում են ՀՀ քաղաքացիությունից՝ ելնելով ինչ-ինչ խնդիրներից, կամ չեն հրաժարվում ՀՀ քաղաքացիությունից և ապրում ու գործում են Հայաստանում:
Եթե Ռուսաստան-Ուկրաինա պատերազմ սկսվի, շատե՞րը կվերադառնան Հայաստան:
Նախ, ես չեմ կարծում, որ մեծ կատակլիզմներ է լինելու այդ պարագայում: չեմ կարծում, որ լայնամասշտաբ պատերազմի հավանականություն այդպես մեծ է: Եվ Ուկրաինան, և Ռուսաստանը շատ լուրջ ժողովրդագրական խնդիր ունեն: 2014 թվականին, երբ Ռուսաստանն իրեն միացրեց Ղրիմը, ՌԴ բնակչությունը միանգամից 2,5 մլն-ով ավելացավ: Ղրիմի բնակչությունը 2,3 մլն էր, և ՌԴ-ն ներհոսք ունեցավ նաև Լուգանսկից և Դոնեցկից, մարդիկ ներգաղթեցին Ռուսաստան: Հիմա Ռուսաստանը շատ աղետալի վիճակում է, միայն նախորդ տարի բնական աճը բացասական է եղել 1 մլն 42 հազար մարդով: Դա 1992-ից ի վեր գրանցված ՌԴ-ի ամենացածր բնական աճի ցուցանիշն է: Նույնիսկ 2000-ին այդ թիվը 998 հազար էր: Մոտակա տասնամյակում Ռուսաստանի բնակչությունը նվազելու է:
Ըստ էության, հիմա ևս Ռուսաստանը Դոնեցկից ու Լուգանսկից հայրենակիցներ ընդունելով կարող է լուծել իր ժողովրդագրական խնդիրը:
Չեմ կարող ասել, բայց այն, որ այդ տարածքներում ապրող մոտավորապես 700 հազար բնակիչներին տրամադրվել է ՌԴ քաղաքացիություն, դա ժողովրդագրական խնդիրը որոշ չափով լուծում է: Հավելյալ բնակչությունը Ռուսաստանին օդ ու ջրի պես պետք է, հատկապես, եթե հաշվի առնենք, որ այդ բնակչությունը ռուսներ են: Դա ամենացանկալի կոնտինգենտն է, որ ինքը կարող է ներառել իր պետության ժողովրդագրական գործընթացներում: Ուկրաինան ևս շատ լուրջ ժողովրդագրական խնդիր ունի: Ուկրաինան 1992-ից մինչ օրս 30 տարվա մեջ երբեք չի ունեցել դրական բնական աճ: Տարեկան այդ երկրի բնակչությունը 300-400 հազարով նվազում է՝ բացասական բնական աճի հետևանքով: Նույն վիճակում է նաև Բելառուսը: Այս երեք պետություններն էլ խրոնիկ դեպոպուլյացիայի գոտում են գտնվում:
