«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Լիբանանի «Ազդակ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Շահան Գանդահարյանը:
-Պարոն Գանդահարյան, Բելառուսի նախագահ Լուկաշենկոյի հայտնի հայտարարությունից հետո ակտիվացել են խոսակցությունները Ռուսաստանի հետ միութենական պետություն ձևավորելու շուրջ։ Նման հեռանկարին դեմ չէ նաև երկրորդ նախագահ Քոչարյանը, ով իր ասուլիսում հայտարարեց, թե նման հեռանկարից վախենալ պետք չէ և որ այն տարածաշրջանում գործոն դառնալու լուծումներից մեկը կարող է լինել։ Ի՞նչ դիտարկումներ կան նման հեռանկարի վերաբերյալ սփյուռքում։
–Կարծում եմ, որ ինքնիշխանությունն ու անկախությունը բացարձակ արժեք ենք և նման հնարավորությունը հեռանկարային չի լինի։ Նաև նշեմ, որ այժմ նման օրակարգի անմիջականությունը զգալի չէ։
-Նկատի ունեք, որ այս պահին նման անհրաժեշտություն չեք տեսնում։
-Այո՛։
-Հնարավո՞ր է պատերազմից հետո թուլացած Հայաստանին նման տարբերակ պարտադրվի։ Թեպետ իշխանությունը նշում է, որ նման հարց օրակարգում չկա»
-Պարտադրանքները չեմ բացառում։ Այո՛ պատերազմից հետո հայկական կողմի հնարավորությունները թուլացել են, մեր արտաքին քաղաքականություն վարելու առաձգականությունը ևս նույնը չէ։ Այս առումով համահայկական օրակարգերի մշակումը շատ կարևոր եմ համարում։ Այստեղ պետք է ներգրավվի նաև սփյուռքը, որը որոշակի առումով այդ բացը կլրացնի։ Փոխվել են բանակցային ողջ գործընթացի հիմնադրույթները, իմաստազրկվել է <<Կարգավիճակ՝ տարածքների դիմաց>> փոխզիջումային բանաձևը։ Նույնիսկ պատերազմից հետո Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի հիմնարար սկզբունքներն են ժամանակավրեպ դարձել։ Ստեղծվել նոր իրավիճակ։ Պաշտոնական Արցախն իր հայտարարություններում որոշակի փոփոխություններ է մտցրել։ Հայաստանի Հանրապետությունը բանակցություններին մասնակցում էր իբրև Արցախի անվտանգության գլխավոր երաշխավոր, բայց պատերազմից հետո նաև այդ կարգավիճակն է կորցրել, որովհետև ըստ էության Արցախի անվտանգության գլխավոր երաշխավորն այժմ ռուսական խաղաղապահ զորքերն են։ Պատերազմից հետո շատ բան է փոխվել, պետք է բանակցային ռազմավարության նոր մշակման մասին մտածել, որտեղ սփյուռքն անպայման պետք է իր մասնակցությունն ունենա։ Հասկանալի պատճառներով մեծացել է Ռուսաստանից կախվածությունը, այդ բացը կարող է լրացնել սփյուռքը՝ հատկապես եթե հայկական կողմի շահերից է բխում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի բանակցային ձևաչափի վերականգնումը։ Այդ խմբի անդամ երկրներում հայկական սփյուռքը կարող է ակտիվ աշխատանք տանել։
–Մենք պատերազմի ընթացքում տեսանք Ռուսաստանի վերաբերմունքը Հայաստանի նկատմամբ, որը հավասարության նշան էր դնում մեր և Ադրբեջանի միջև, նաև նշեմ՝ նախքան պատերազմը ադրբեջանին մատակարարած զինատեսակները։ Այս ամենը մեզ չպե՞տք է դաս լիներ, որ մենք Ռուսաստանի հետ միութենական պետություն կազմելու մասին չմտածեինք առհասարակ։
–Մեկ անգամ ևս շեշտեմ՝ այս պահի դրությամբ ընդհանուր պետության մաս կազմելու օրակարգի անհրաժեշտություն ես չեմ տեսնում։ Հիմա անվերջ խոսվում է նաև ապաշրջափակման գործընթացների մասին։ Ի դեպ նշեմ նաև, որ տարատեսակ մեկնաբանությունների դուռ է բացում նոյեմբերի 9-ի հայտարարության 9-րդ կետը, որտեղ խոսվում է Նախիջևանն Ադրբեջանին կապելու մասին։ Ճանապարհի վերահսկողության իրավունքը Հայաստանի Հանրապետությանն է , բայց նույն կետում ասվում է, որ ճանապարհների անվտանգությունը վերահսկելու են Ռուսաստանի սահմանապահ զորքերը։ Այսինքն՝ հայտարարությունից բխում է, որ Արցախում խաղաղապահ առաքելություն իրականացնող Ռուսաստանը նաև նոր բացվող ճանապարհների անվտանգությունը համատեղ երաշխավորելու պարտավորություն ունի։
