«Առաջին լրատվական»–ի զրուցակիցն է «Հելսինկյան նախաձեռնություն-92» Լեռնային Ղարաբաղի կոմիտեի համակարգող, խաղաղության և մարդու իրավունքների միջազգային մրցանակների դափնեկիր Կարեն Օհանջանյանը։
–Պարոն Օհանջանյան, Արցախի խորհրդարանի նախագահ Արթուր Թովմասյանը հայտնել է, որ ԱԺ օրակարգ է մտցվել ադրբեջանական օկուպացիայի մասին օրենքի նախագիծ։ Ձեր դիտարկմամբ՝ այն ի՞նչ նշանակություն կունենա։
-Ի սկզբանե ուզում եմ նշել, որ նման օրենք պետք է ընդունվեր վաղուց՝ Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության սահմանադրական տարածքների զգալի մասի օկուպացումից անմիջապես հետո։ Նախագծի բովանդակության մասին մանրամասն տեղեկություններ չունեմ, սակայն անհրաժեշտ եմ համարում, որ երկրի խորհրդարանը օրենքի տեսքով ցույց տա իր վերաբերմունքը կատարված ագրեսիայի նկատմամբ՝ այն որակելով որպես ցեղասպանությանը համարժեք մարդկության դեմ ագրեսիա, ինչպես նաև միջազգային միջկառավարական կառույցների ուշադրությունը պետք է հրավիրել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության խաղաղ և անզեն քաղաքացիների նկատմամբ Ադրբեջանի և Թուրքիայի կառավարությունների հանցավոր վերաբերմունքի փաստերի վրա և կոչ անել լրջորեն հետաքննել մարդկության դեմ Ադրբեջանի և Թուրքիայի կառավարությունների կողմից ծրագրված հանցագործությունների փաստը։
Միևնույն ժամանակ, օրենքի փաստաթուղթը պետք է հաստատի ԼՂՀ ժողովրդի ցանկությունը՝ վերադարձնել Արցախի սահմանադրական բոլոր տարածքները, որոնք մինչ 2016 թվականի ապրիլյան սկիզբն ու 44-օրյա պատերազմը գտնվում էին իրենց ինքնիշխան վերահսկողության տակ։ Եվ այդ բոլոր տարածքների բռնագրավումը կամ հանձնումն Ադրբեջանին համարվում է հակասահմանադրական ակտ, և հետևաբար, Արցախի ժողովուրդը կօգտագործի բոլոր հնարավոր միջոցները՝ դիվանագիտական, իրավական և այլ կերպ՝ ձգտելու իր իրավասության տակ գտնվող օկուպացված տարածքները վերադարձնել։ Ազգային ժողովը չպետք է սահմանափակվի Ադրբեջանի կողմից Արցախի տարածքների օկուպացիայի մասին օրենքը բնութագրելով միայն ԼՂԻՄ-ի կազմի մեջ գտնվող տարածքներով, սա կլինի դավաճանություն հազարավոր զոհվածների և անկախ ԼՂՀ-ի գաղափարին։
-Ձեր կարծիքով ինչպե՞ս սրան կարձագանքի Մոսկվան, հնարավոր է սա արվեր առանց ռուսական կողմի իմացության։
-Ադրբեջանի, Հայաստանի և Ռուսաստանի, այսպես կոչված, պայմանավորվածության համաձայն, որը փաստացի դադարեցրեց պատերազմը և թույլ տվեց Ադրբեջանին և Ռուսաստանին օկուպացնել Արցախը, խաղաղապահ ուժերը չպետք է մասնակցեն ԼՂՀ ներքաղաքական գործընթացներին։ Իրենց առաքելությանը. միայն մեր քաղաքացիների ֆիզիկական անվտանգությունն ու հաղորդակցությունների անվտանգ աշխատանքը ապահովելն է։ Թեև ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ Ռուսաստանը, լինելով մեր տարածքում որպես «խաղաղապահ կոնտինգենտ», ունի իր թաքնված օրակարգը։ Մենք չգիտենք, թե ինչպես կվարվի Ռուսաստանը, բայց մենք ինքնիշխան պետություն ենք և պետք է անենք այն, ինչ բխում է մեր ազգային շահերից։ Կարող եմ ենթադրել, որ ռուսական կողմը տեղեկացված է խորհրդարանի մտադրության մասին, ուստի ավելի քան հակված եմ կարծելու, որ օրենքի փաստաթղթում օկուպացման սուբյեկտներ կլինեն նախկին ԼՂԻՄ-ի այն տարածքները, որոնք ամբողջությամբ կամ մասնակի գրավված են Ադրբեջանի կողմից։
-Նախագծում իրավական գնահատականներ կլինեն փախստականների, տեղահանվածների, օկուպացված տարածքների վերաբերյալ։ Գործնականում սա ի՞նչ կտա, ինչքանո՞վ կօգնի Արցախի միջազգային ճանաչմանը։
-Շատ կարևոր է արձանագրել մեր ազգի հետ տեղի ունեցածը․ տարածքների կորուստ, հազարավոր զոհեր, երկրի սոցիալ-տնտեսական ենթակառուցվածքների հսկայական ավերածություններ, տասնյակ հազարավոր փախստականներ՝ զրկված կացարանից, հայրենիքից և արժանապատիվ գոյության միջոցներից։ Այս ամենը անհրաժեշտ բաղադրիչներն են հումանիտար աղետի գոտում միջազգային հանրության հրատապ միջամտության համար՝ Ադրբեջանի, Թուրքիայի և միջազգային ահաբեկչության կողմից ցեղասպանության ենթարկված ԼՂՀ-ի հետագա ճանաչմամբ։
-Բաքվից ի՞նչ հնարավոր արձագանքներ կլինեն։
– Բաքուն, բնականաբար, կփորձի Մոսկվայի միջոցով արգելափակել այս կարևոր փաստաթղթի գործարկման ընթացքը։ Հնարավոր է, որ ադրբեջանական զինուժը փորձի ապակայունացնել իրավիճակը ռուսական օկուպացիոն ուժերի կողմից վերահսկվող գոտում։ Եվ, իհարկե, Բաքուն կսկսի կաշառել միջազգային կառույցներին, որպեսզի թույլ չտա ավելի մեծ ներգրավվածություն Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի վերջնական լուծման գործընթացում։
