Հայ-թուրքական հարաբերության կարգավորման գործընթացի համատեքստում շարունակվում են հանրային բուռն հարցադրումները ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հանգամանքի առնչությամբ, դրա հանդեպ Հայաստանի պետական պատասխանատվության կամ պարտավորության առնչությամբ: Հնչում են գննահատականներ, որ առանց նախապայմանի բնորոշումը կնշանակի, որ Հայաստանը հրաժարվում է ցեղասպանության ճանաչման հարցից: Երբ այս գնահատականների եւ մեկնաբանությունների դաշտից դուրս ենք բերում զգայական տարրերը եւ թողնում պրակտիկ քաղաքական նյութը կամ տրամաբանությունը, ապա թերեւս հանգում ենք բավականին պարզ հարցի՝ Հայաստանն ի՞նչ ազդեցություն ունի ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի վրա, եթե դիտարկենք այդ հարցի տեղն ու դերը այս կամ այն խոշոր քաղաքական կենտրոնի կամ սուբյեկտի արտաքին քաղաքական օրակարգում: Երբ, օրինակ, 2021 թվականի ապրիլին ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենն ի վերջո օգտագործեց ցեղասպանություն բառը ամենամյա ուղերձում, դա Հայաստանի եւ հայկական լոբբիի՞ շնորհիվ էր, թե՞ աշխարհաքաղաքական իրողությունների, որոնք առաջացրել էին Թուրքիային կոշտ մեսիջ հղելու անհրաժեշտություն: Սա չի նշանակում, որ հայկական լոբբին կատարում է անպտուղ աշխատանք: Բացարձակ: Այն կատարում է կարեւոր աշխատանք, որը սակայն կարող է հակառակ էֆեկտ ունենալ արդեն Հայաստանի հանրապետության համար, եթե Հայաստանի պետական քաղաքականության հիմքում դրվի արտերկրի հայկական լոբբիի տրամաբանությունը: Ի վերջո, ոչ թե պետությունը պետք է ենթակա լինի լոբբիստական կառույցների առաջնահերթություններին, այլ նրանք պետք է լինեն պետական առաջնահերթություններին ենթակա: Որովհետեւ, հայկական հարցն է ենթակա այն պետությունների առաջնահերթություններին, որոնցում գործում է հայկական լոբբին, այլ ոչ թե այդ պետությունների առաջնահերթություններն են ենթակա հայկական հարցին: Բարդ մաթեմատիկա կամ մեխանիկա չէ:
Հետեւաբար, երբ Հայաստանը պարտավորություն կամ պատասխանատվություն է ստանձնում ցեղասպանության միջազգային ճանաչման համար, պետական քաղաքականությունը փաստորեն դարձնում է այդ գործընթացի «պատանդը» եւ փաստորեն ուղիղ կախվածության մեջ դնում այն երկրներից, քաղաքական այն կենտրոններից, որոնք իրենց շահերից ու ռազմավարական առաջնահերթություններից, տակտիկական անհրաժեշտություններից բխելով են այս կամ այն քայլն անում հայկական հարցի առնչությամբ: Եվ դա այն դեպքում, երբ Հայաստանը ներկայումս ունի արդեն իսկ մի պետության քաղաքական առաջնահերթությունների գերակայությունը թոթափելու խնդիր, որի հնարավոր միջոց կարող է դիտվել ի դեպ հայ-թուրքական կարգավորման արդյունավետ գործընթացը: Իհարկե դա բավականին բարդ եւ բազմաշերտ խնդիր է, որի առնչությամբ չպետք է ունենալ պատրանքային սպասումներ: Բայց, այդուհանդերձ, Հայաստանի համար խնդիրը հայկական հարցը իր պետական առաջնահերթություններին եւ անհրաժեշտություններին ենթարկեցնելն է, ըստ այդմ՝ դրանցից բխող հրամայականների շրջանակում կառավարելը: Իսկ Հայաստանի առաջնահերթությունը՝ հատկապես ներկայումս բավականին անկանխատեսելի եւ անորոշ համաշխարհային միջավայրում, Հայաստանի տարածքային ամբողջությունն ու անվտանգությունն են, ինչպես նաեւ Արցախի շուրջ ռիսկերի կառավարման գործում հայկական հնարավորությունների աստիճանական վերականգնումը: Այդ առումով, Թուրքիայի հետ ուղիղ խոսակցության հնարավորությունը Հայաստանի համար իրավիճակի կառավարելիության հավելյալ հնարավորություն է, որի «առանց նախապայմանների» բնույթը բոլորովին չի նշանակում հրաժարում ցեղասպանության հարցից, այլ նշանակում է այդ հարցի սպասարկում եւ կառավարում ըստ Հայաստանի հանրապետության անվտանգային ընթացիկ հրամայականների:
