«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է տնտեսագետ Մովսես Արիստակեսյանը
-Պարոն Արիստակեսյան, ՊԵԿ-ը հրապարակել է 2021 թվականին 1000 խոշոր հարկ վճարողների ցանկը, որտեղ գրեթե նույնությամբ պահպանվել են առաջին տասնյակում ներառված ընկերությունները: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում:
-Կարծում եմ՝ տնտեսական ակտիվությունը և նրանց հարկային պարտավորությունները կատարումը քաղաքականության հետ կապ ունի: Եթե նախկին իշխանությունների ժամանակ «Ալեքս Գրիգը» առաջատարների ցանկում էր, հիմա այն կարծես թե չկա: Ցանկում հիմնականում առաջատարները բնական մենաշնորհ ծառայություններ մատուցող ընկերություններն են՝ գազ, էլեկտրականություն: Եվ եթե հիմա չկան օլիգարխներ, ապա կան մեծահարուստներ, որոնք դաշտում հանգիստ կարողանում են գործել և ունենալ որոշակի հաջողություններ տնտեսության ոլորտում: Իսկ, ընդհանուր առմամբ, տնտեսության ակտիվություն չեմ տեսնում: Եթե նախորդ տարիներին Պաշտպանության նախարարությունը, ԱԱԾ-ն և նմանատիպ կազմակերպություններ են եղել ցուցակում, այդպես էլ նախորդ իշխանությունների ժամանակ ՀՀԿ-ն խոշոր հարկատու էր: Երբ այն ժամանակ այդ մասին բարձրաձայնեցինք, թե ինչպես եղավ, որ կուսակցությունը խոշոր հարկատու է, պարզվեց, որ եկամտահարկի և սոցիալական վճարների գծով կուսակցությունը առաջատար է, քանի որ կուսակցության գրասենյակի աշխատակիցները բարձր աշխատավարձ են ստանում: Հիմա էլ այս նոր հարկատուների շարքը լրացնում են պետական մարմիններում աշխատող մարդիկ, որոնց թե՜ աշխատավարձի բարձրացումը, թե՜ ապօրինի պարգևավճարները և նրանցից գանձվող եկամտահարկի և սոցիալական վճարների շնորհիվ դառնում է խոշոր հարկատու: Սա տնտեսություն չէ, սա բյուջետային միջոցների օգտագործումն է՝ ի նպաստ որոշակի էլիտար անձանց պաշտոնյաների աշխատավարձի բարձրացման և ոչ թե արժեստեղծ աշխատանքի համար: Արժեստեղծ աշխատանքը պետք է պլանավորվեր շահութահարկով, ավելացված արժեի հարկով, ակցիզային հարկով, ինչու չէ նաև գույքահարկով:
–Ուզում եք ասել, որ խաղի կանոնները չեն փոխվե՞լ:
– Ձևի առումով ոնց որ փոխվեցին, բովանդակության առումով՝ ոչ: Եթե նախկինում ասում էինք, որ կաշառք է տրվում, որի ապացույցները չկային, բայց մեր իրականություն մեջ գոյություն ուներ, հիմա կաշառքները տրվում են գնումների գործընթացով, ապօրինի պարգևավճարներով, որևէ չհիմնավորված աշխատավարձով, որևէ չհիմնավորված դրամաշնորհներով: Տեսեք՝ ովքեր են ստանում պետական բյուջեից դրամաշնորհներ: Խաղի կանոնները ձևով փոխվեցին, բովանդակությամբ՝ ոչ:
–Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը 1000 խոշոր հարկատուների առաջին հորիզոնականնն է զբաղեցնում: Լա՞վ է, թե ոչ:
–Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը նախկինում էլ եղել է կամ առաջինը, կամ երկրորդը, կամ երրորդը, դրանից ներքև երբեք չի եղել: Կոմբինատի արտադրանքը մեծ պահանջարկ ունի միջազգային շուկայում: Բայց, իհարկե, կարող էր արտադրության կազմակերպման խորացման ճանապարհով պետական բյուջե շատ ավելի մեծ հարկեր վճարել: Այսինքն՝ այդ գումարներից որոշակի մասը շահութահարկով գնում է դրանց սեփականատերերին, որոնք ՀՀ ռեզիդենտներ չեն: Ընդամենը վերջերս այդ կոմբինատի բաժնետոմսերի 15 տոկոսը տրվեց պետությանը, որը նույնպես մութ գործարք կարելի է համարել, դա հանրային չի, Հայաստանի օրենսդրությամբ չի: Ռուսական ընկերությունը դա նվիրեց մեզ, ո՞ր կապույտ աչքերի համար: Մենք կարող ենք քննարկել Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի սեփականաշնորհման օրինականությունը, ըստ այդմ որոշում կայացնենք և փոխենք սեփականատերերին: Այդ դեպքում ընկերությունը կբերեր ավելի մեծ եկամուտներ պետությանը:
Շատերն են նշում, որ ԶՊՄԿ բաժնետոմսերի 15 տոկոս նվիրաբերության գործարքը թափանցիկ չէր և հանրությունը չհասկացավ՝ ինչ կատարվեց:
Ես չգիտեմ՝ օրենքի որ տառին համապատասխան է նվերն ընդունվում, ինչի՞ համար է նվեր տրվում: Նույն գործընթացներն, օրինակ Սերժ Սարգսյանի կամ այլ նախկին օլիգարխներից նվերներ են ընդունում և ուրախացել, թե՝ տեսեք, 30 մլն դոլար բյուջե եկավ, բայց ինքը հանցագործ ճանապարհով է չէ՞ այդ փողը վերցրել: Ինչու դատական գործընթացներ չանցան, ինչու անցումային արդարադատության բոլոր գործիքները չօգտագործեցին, ինչու չկատարվեց հեղափոխության ժամանակ ժողովրդին տված խոստումը, որ ժողովրդից գողացածը կոպեկ առ կոպեկ պետք է բերվի բյուջե: Հիմա ստեղծվում է գործող իշխանություններին մերձավոր օլիգարխների մի նոր խավ: Նայեք ՔՊ-ի որոշ անդամների հայտարարագրերը, ինչպիսի եկամուտներ ունեն, ինչպիսի ընկերություններում բաժնեմասեր ունեն, այդ ինչպե՞ս երեք տարվա մեջ ստեղծեցին այդպիսի իրավիճակ, երբ աղքատության մակարդակը 3 տոկոսով ավելացել է պաշտոնական տվյալներով, երբ միգրացիան երկրից ուժեղանում է: Այս պայմաններում այդ մարդիկ էդ ո՞նց հարստացան, ինչո՞ւ հարստացան, և ստեղծեցին առանձին տնտեսության ճյուղեր, մենաշնորհներ, որոնք տրվեցին ՔՊ-ի ճանաչված անձանց: Կամ ասֆալտապատման աշխատանքները պետք է ուսումնասիրել ու տեսնել, թե այդ ինչպես է, որ գնումներում միշտ հաղթում են այն ընկերությունները, որոնք նորաստեղծ են:
