«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է Թեհրանում լույս տեսնող «Արաքս» շաբաթաթերթի խմբագիր Մովսես Քեշիշյանը
Պարոն Քեշիշյան, ՀՅԴ Շվեդիայի կոմիտեությունը հայտարարություն է տարածել՝ նշելով, որ Հայաստանի իշխանության մենաշնորհը չէ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորումը: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս հայտարարությունը, արդյոք այս փուլում պետք է խոչընդոտել հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը, թե ոչ, և արդյոք հասկանալի է Սփյուռքի դաշնակցական այս շրջանակի գործելաոճը:
Այստեղ մի շատ կարևոր ու նուրբ հարց կա. տարբերություն կա, երբ մենք ասում ենք հայ-թուրքական հարաբերություններ և Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններ: Եթե հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին ենք խոսում, այնտեղ շատ հարցեր կարելի է արծարծել՝ սկսած Արևմտյան Հայաստանի հարցը, Ցեղասպանության հարցը, Սփյուռքի խնդիրները, Սփյուռքի դերակատարությունը: Սրանք համազգային խնդիրներ են: Ես կարծում եմ, որ սրանից առաջ էլ արծարծվել և արծարծվում են այդ հարցերը: Եթե ես չեմ շփոթում, Հայաստանի և Թուրքիայի միջև խոսակցությունը գնում է առանց նախապայմանների, հայկական կողմը Ցեղասպանության մասին այդ հարթակում չի խոսում: Ես այստեղ հարցը չեմ համարում հայ-թուրքական, այլ համարում եմ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման համատեքստում: Իսկ այդ դեպքում Հայաստանի իշխանությունների և ընդհանրապես Հայաստանի իրավունքն է այլ երկրների հետ, այդ թվում նաև թշնամի երկրների հետ մտնել երկխոսության կամ բանակցությունների մեջ, և բնականաբար թույլտվություն կամ իրավունք չտա երրորդ պետություններին, որպեսզի մտնեն այդ հարցի մեջ, միջնորդություններ անեն և իրենց շահերից բխող քայլերի գնան: Այստեղ Հայաստանի բանակցությունը կամ երկխոսությունը երրորդ կողմի հետ, որքան էլ վատ լինի, համեմայնդեպս, միջնորդների հետ չի կարող ավելի լավ լինել: Բնականաբար, դա Հայաստանի իշխանությունների իրավունքն է, որ իր հարաբերությունների առումով բանակցություններ ունենա տարբեր երկրների հետ: Այստեղ Սփյուռքի խնդիրը, Արևմտյան Հայաստանի հարցը, Ցեղասպանության խնդիրը և ամբողջ հայության խնդիրն է: Սա, ըստ էության, պահանջատիրության հարցն է: Եթե պահանջատիրությունը հարցականի տակ չի դրվում, եթե Հայոց ցեղասպանության խնդիրը չի արծարծվում, Արևմտյան Հայաստանը մոռացության տալու հարց չի արծարծվում, ապա բնականաբար, այստեղ Սփյուռքն ասելիք չունի:
Ձեր կարծիքով ի՞նչ նպատակ ունի Դաշնակցության այդ շրջանակը՝ նման հայտարարություն տարածելով:
Հասկանալի է, որ Դաշնակցությունը փորձում է իր, այսպես կոչված, հակաիշխանական պայքարը տեղափոխել Սփյուռք, և Սփյուռքում հակահայաստանյան մթնոլորտ ստեղծել: Դա բոլորս ենք տեսնում: Դաշնակցությունն իր պատմության մեջ շատ բանակցություններ է վարել թուրքերի հետ՝ սկսած դեռ երիտթուրքերի ժամանակներից, հետո 1970-ական թվականներին, նաև 1950-ական թվականներին գաղտնի հանդիպումներ էին ունենում և պատրաստ էին մոռացության տալ ամեն ինչ: Խնդիրն այն է, որ իրենք հիմա ամեն ինչ անում են հակահայաստանյան ինչ-որ ալիք բարձրացնելու համար: Սակայն դա առանձնապես արդյունք չի տալիս, մարդիկ շատ լավ տեսնում են, որ դա վնասակար է Հայաստանի համար և նրան կողքին չեն կանգնում: Բայց իրենք ուզում են անընդհատ նույն բանը կրկնելով ուզում են ապացուցել, որ դա ոչ թե իրենց կարծիքն է, այլ Սփյուռքի: Իրանում էլ Դաշնակցությունը պարսկերենով տարբեր հայտարարություններ է անում՝ փորձելով Հայաստան-Իրան հարաբերությունները խախտել, սևացնել Հայաստանի իշխանություններին, դա ներկայացնելով որպես ամբողջ համայնքի կարծիք,սակայն դա էլ արդյունք չի տալիս: Իրանահայության մոտ 97,5 տոկոսը դեմ է նման գործելաոճին: Նման հայտարարություններ անելը դատարկաբանություն է:
Այսինքն գոյություն ունեցող անվտանգության հետ կապված ռիսկերին նրանք լրացուցիչ ռիսկե՞ր են ավելացնում:
Այո, նրանք ամեն ինչ անում են հակադրվելու համար, և դա անում են, ցավալիորեն, իրենց նեղ շահերից ելնելով: Այդ հայտարարությունները, այդ քայլերը որևէ կերպ հայկական շահերի մեջ չեն տեղավորվում, հայկական շահերով հնարավոր չէ դա բացատրել: Դա պարզապես այլանդակություն է, երբ դու առաջ չես մղում հայկական շահը, հայկական պետականության շահը: Այստեղ հարցը բացարձակապես իշխանության մասին չէ, անկախ նրանից, թե ով է իշխանության, նման քայլերով իրենք հայոց պետականությունն են դնում հարվածի տակ, ինչը մեր կարծիքով դատապարտելի է: Ի դեպ, իշխանություն ընտրելը դա նախևառաջ Հայաստանի ժողովրդի իրավունքն է, այդտեղ վիճելու բան էլ չկա:
Իհարկե, եթե հարցը լինի այն մասին, որ լռեցնեն կարծիքները, որոնք շեշտում են Արևմտյան Հայաստանի հարցը, Ցեղասպանության ճանաչման հարցը, այդ դեպքում լրիվ փոխվում է բովանդակությունը, այդ դեպքում մեր մոտեցումը և ընդհանրապես ամբողջ հայ ժողովրդի մոտեցումն այլ կլինի: Մենք մինչև հիմա Հայաստանի իշխանություններից նման մոտեցում չենք տեսել, չենք էլ սպասում, որ կտեսնենք: Որքան հետևում ենք իրադարձություններին, գիտենք, որ հայկական կողմը, Հայաստանի իշխանություններն անընդհատ պնդում են, որ նման բան չկա, որևէ նախապայման չկա:
