«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է «Կալիֆոռնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և գլխավոր խմբագիր Հարութ Սասունյանը
-Պարո՛ն Սասունյան, Արամ Ա Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսը հանդիպել է լիբանանահայ մտավորականներին և մի քանի հայտարարություններ է արել՝ կապված Սփյուռքի հետ: Մասնավորապես նա նշել է, որ այսօր գունաթափվում ու մաշվում է Սփյուռքը, երիտասարդները դառնում են անտարբեր: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս հայտարարությունները:
-Լիովին համաձայն եմ Արամ վեհափառի վերլուծումներին ու եզրակացություններին: Իսկապես, մենք, որ ծնվել ու ապրում ենք Սփյուռքում, տեսնում ենք, որ ամենուրեք մաշվում է Սփյուռքը: Մեր նոր սերունդները օրեցօր ավելի հեռանում են իրենց արմատներից, իրենց մշակույթից ու ընտանիքներից, ու լուծվում են հսկայական այդ ալիքի մեջ: Դա շատ վատ է, բայց անսպասելի չէ, որովհետև երբ տասնամյակներ սերունդներով ապրում ես հայրենիքից հեռու, ոչ մի համայնք չի կարող հավիտյան մնալ որպես հայ: Ձուլվելու է, պարզապես որոշ տեղերում դա լինելու կամաց-կամաց, այլ տեղերում ավելի արագ՝ կապված, թե պայմաններն ինչպիսին են: Մենք անցյալում ունեցել ենք նման փաստ, երբ Լեհաստանի հայ համայնքը լրիվ կորավ, դարձան լեհ, լեզվով, կրոնով փոխվեցին: Մենք մեծ համայնքներ ունեինք ասիական երկրներում՝ սկսած Հնդկաստանից, որոնք այսօր այլևս չկան: Շատ լուրջ հարց է բարձրաձնում Արամ Ա վեհափառը: Մենք բոլորս պետք է մտածենք այդ մասին՝ թե՛Հայաստանի հայությունը, թե՛ Սփյուռքի հայությունը: Մենք նույն ժողովրդի զավակներն ենք, և որևէ կողմի թուլացումը իր բացասական ազդեցությունն է ունենում ամբողջ հայության վրա: Մենք պետք է ամեն ինչ անենք, որ այդ ուղղությունը փոխենք, փորձենք մեր երազանքները հայ պահել: Բայց դա միայն խոսքով չի լինում:
-Տեսակետ կա, որ իհարկե, հայ լինելը կարևոր է, բայց շատ ավելի կարևոր է, որ Սփյուռքը նաև կարևորի Հայաստան ունենալը:
-Սփյուռքը, անշուշտ, կարևորում է Հայաստանը, բոլորս էլ հասկանում ենք, որ դա մեր միակ հայրենիքն է: Մենք ամեն բան անում ենք, որ հայրենիքը լավ վիճակում լինի, ժողովուրդը լավ ապրի: Բազմաթիվ հայեր կան տարբեր երկրներում, որոնք ծրագրեր են իրականացնում Հայաստանում, օգնում են հայրենիքին: Ես էլ 33 տարի է՝ հարյուրավոր միլիոնավոր դոլարի օգնություն եմ ուղարկել Հայաստան, մեծ մասը դեղորայք: 33 տարում 947 մլն դոլարի հումանիտար օգնություն ենք ուղարկել: Ես միակը չեմ: Բայց հարցն ավելի խորն է. եթե հայը հայ չի մնում, օտարանում է, ցրվում է, արդեն իր մեջ կորում է հայությունը, կորում է սերը հայրենիքի հանդեպ:
-Նաև նշվում է, որ Սփյուռքի գերակշռող մասի կուսակցականացումն ու քաղաքականացումն է մաշել Սփյուռքը:
-Ես համաձայն չեմ, որովհետև Ցեղասպանությունից ի վեր Սփյուռքում մեր երեք կուսակցությունները և նրանց հարակից կազմակերպությունները շատ դրական քայլեր են արել և հայապահպանության մեջ մեծ ներդրում են ունեցել: Օրինակ՝ ՀՄԸՄ-ն, Համազգայինը, Կիլիկիո եկեղեցին շատ օգտակար են եղել: Եթե մինչև այսօր հայկական համայնքներ կան, էլի պարտական ենք մեր կուսակցություններին և նրանց աջակից կազմակերպություններին: Թեև մենք շատ լավ գիտենք, որ կուսակցություններն ունեցել են նաև ներքին պայքարներ, որը հիմա բավական նվազել է: Հիմա ավելի շատ համախոհություն կա, քան տարիներ առաջ: Վերջին տարիներին բավական լավ իրար հետ հանդիպում են, ծրագրեր են մշակում միասին: Ես ուզում եմ ավելի կարևոր հարց բարձրացնել. երբ մենք խոսում ենք Սփյուռքում հայկական կուսակցությունների, նաև տասնյակներով, եթե ոչ հարյուրներով կազմակերպությունների մասին, դժբախտաբար այդ բոլորը միասնաբար, մեր նոր Սփյուռքի միայն 3 տոկոսն է, որ դրանցում անդամ է կամ ընդգրկված է և մասնակցում է այդ կազմակերպությունների աշխատանքներին: Այդ 3 տոկոսը, լավ կամ վատ աշխատում է, բայց ունենք 97 տոկոս, որոնց մի մասը հեռացել է հայությունից, հայերեն չգիտի: Նույնիսկ կան այդպիսի կորած հայեր, որոնք 30 տարի է, չեն լսել, որ Հայաստանի Հանրապետություն գոյություն ունի: Այդքան հեռու են հայությունից: Այդ 97 տոկոսի մեջ կան մարդիկ, որոնք լրիվ կորած հայեր են, կան հայեր, որոնք հայերեն խոսում են, հայ ընտանիք ունեն, բայց ոչ մի հայկական գործունեության մասնակից չեն: Նախքան մտահոգվելը այդ 3 տոկոսով, մենք ավելի շատ պետք է մտահոգվենք 97 տոկոսով, որովհետև մենք փոքր քանակով ժողովուրդ ենք, 3 տոկոսով չենք կարող բվարարվել: Մենք սա պետք է բարձրացնենք 10 տոկոսի, 20 տոկոսի: Իհարկե, երբեք չենք հասնի 100 տոկոսի, բայց եթե նույնիսկ 30 տոկոս լինի, դա 10 անգամ ավելի մեծ է, քան երեքը, շատ ավելի մեծ ռեսուրսներ կունենանք: Մարդիկ ավելի շատ ակտիվ կլինեն, Հայաստան կայցելեն: Մի մասը կհայրենադարձվի, մի մասը բիզնես կանի Հայաստանի հետ: