«Առաջին լրատվականի» հարցերին պատասխանել է տնտեսագետ, «tvyal.com» հետազոտական կոնտրոնի ղեկավար Աղասի Թավադյանը:
-Պարո´ն Թավադյան, Ազգային վիճակագրական կոմիտեի վերջին հրապարակման համաձայն՝ 2021 թվականին Հայաստանում գրանցվել է վերջին 10-ը տարվա մեջ աննախադեպ 7,2 տոկոս գնաճ։ Ընդ որում՝ 2021-ի դեկտեմբերին նախորդ տարվա դեկտեմբերի համեմատ գնաճն ավելի բարձր է եղել՝ 7,7 տոկոս։ Ամենաշատը թանկացել է սննդամթերքը՝ 11 տոկոսով։ Ոչ պարենային ապրանքները թանկացել են 8,7 տոկոսով։ Գնաճի տեմպերն ինչպիսի՞ն են լինելու 2022-ին, ի՞նչ է կանխատեսվում: Արդյոք հնարավո՞ր չէր և չէ մեղմել գնաճը մեզ մոտ: Ինչպե՞ս եք գնահատում պետական քաղաքականությունն այս առումով:
Հայաստանում աննախադեպ գնաճի մասին խոսելիս պետք է հաշվի առնել, որ այն գլոբալ համաշխարհային խնդիր է, որի հիմնական պատճառը Քովիդի համավարակի տարածումն է: Այն բերեց 2020 թվականի սկզբից համաշխարհային շուկայում դոլարի ծավալի գրեթե կրկնակի մեծացում, ապրանքների փոխադրման հոսքերի խախտում: Շատ գումար է ներարկվել, մարդիկ ավելի գնողունակ են դարձել, առաջարկն ավելացել է, իսկ պահանջարկը խաթարվել: Ազդեցություն ունեցան նաև որոշ էներգետիկ ռեսուրսների գների թանկացումը:
Այո, 7.7% գնաճը բավականին բարձր է Հայաստանի համար, սակայն համաշխարհային գնաճի տենդենցի համատեքստում Հայաստանի վիճակը համեմատաբար բարվոք է: Ավելի պարզ լինելու համար թվարկեմ մեր հարևան երկրների գնաճի տվյալները. Թուրքիայում, օրինակ, գները տարվա մեջ աճել են միջինը 36.1%, Իրանում` 35.2%, Վրաստանում՝ 13.9%, Ռուսաստանում 8.4%: Պատկերացրեք՝ Թուրքիայում ձվի ու մսի գինը ավելի քան 2 անգամ է աճել, իսկ տեղական արժույթը 2 տարվա մեջ 2 անգամ արժեզրկվել: Իսկ այս պետություններից մենք թանկացած ապրանքներ ենք ներմուծում:Այս արդյունքը ցույց է տալիս, որ Կենտրոնական բանկը վերահսկում է գործընթացը: Քանի որ գնաճը հիմնականում համաշխարհային տնտեսական վիճակով է պայմանավորված, պետական քաղաքականությունը ներմուծվող գնաճի առումով այնքան էլ որոշիչ չէ: Գների իջեցումն այս պարագայում գլխավորապես կապված է նրա հետ, թե համաշխարհային տնտեսության մատակարարման ցանցում ինչ փոփոխություն կկատարվի, ինչ չափով և երբ կնորմալիզացվի: Այժմ իրավիճակն ու պրոցեսները ցույց են տալիս, որ այն գնում է կայունացման:
– Հայաստանի քաղաքացիները դժգոհում են բանկերի տոկոսադրույքների՝ զգալի չափով բարձրացումից: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք և ինչի՞ հետևանք է տոկոսադրույքների բարձրացումը:
-Կենտրոնական բանկի կողմից բանկային տոկոսադրույքների բարձրացումը գնաճի զսպման հիմնական միջոցներից է, դրա բացասական հետևանքն է: Պետք է հաշվի առնել, որ ներմուծվող գնաճը զսպելու հնարավորությունները խիստ սահմանափակ են: Թյուր է նաև այն կարծիքը, որ գնաճը վատ է ազդում տնտեսության զարգացման վրա: Գնաճը պարզ հասկանալու համար կարելի է համեմատել դոպինգի հետ: Ցածր մակարդակում լավ է տնտեսության աճի համար, բարձր մակարդակում կարող է խաթարել «տնտեսության երիկամները»: Հիմա Հայաստանում բարվոք վիճակ է այդ առումով և կարող է միջնաժամկետ կտրվածքում բարելավել տնտեսության վիճակը: Այս հանգամանքում գործարարների մոտ առկա է շահույթի բարձրացման հնարավորություն, որով նրանք կկարողանան բարձրացնել աշխատավարձերը, խթանել տնտեսությունը: Ճշմարտությունը համեմատության մեջ է:
Հաշվի առնելով ջրի, գազի, էլեկտրաէներգիայի սակագները գրեթե միաժամանակ բարձրանում են՝ գնաճն ի՞նչ չափով կանրադառնա ազգաբնակչության սոցիալական վիճակի, հատկապես սոցիալապես անապահով, խոցելի խավերի վրա: Ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն իրավիճակը մեղմացնելու համար: Կարծիք կա, որ մարդկանց եկամուտների, աշխատավարձերի ու կենսաթոշակների բարձրացումը Կառավարության կողմից խիստ անհամաչափ է:
Էներգակիրների գների բարձրացումը գնաճի խթանման հիմնապատճառներից են: Եվրոպայում գազի գինը վերջին տարվա ընթացքում բավականին բարձրացել է: Ռուսաստանի հետ ավելի բարենպաստ գազի գնի բանակցությունը կախված է նաև ՀՀ կառավարությունից, և միայն ժամանակը ցույց կտա՝բանակցություններն արդյունավե՞տ են թե՞ ոչ: Համաձայն եմ, որ այս պահին բնակչության եկամուտները գնաճին համարժեք չեն բարձրանում: Առկա է նաև Հայաստանում սոցիալապես խոցելի խավի խնդիրը: Իհարկե, պետությունը աղքատության խորացումից խուսափելու համար պետք է հավելյալ միջոցներ տրամադրի, մյուս կողմից գազի, էլեկտրաէներգիայի ծախսի բեռը փորձի թեթևացնել: Աղքատության կրճատումը կառավարության պատասխանատվությունն է: Նշեմ նաև, որ նախորդ տարիներին գրանցված համեմատաբար ցածր գնաճի պայմաններում Հայաստանի տնային տնտեսությունների եկամուտները, այդ թվում՝ նաև աշխատավարձը ևս տարեցտարի աճել են, նույնը չեն մնացել:
